Agnoscimus item et confitemur imperia, regna, dominatus, et civitates, divisas et institutas esse a Deo: item imperatoribus in sua: 1
Arcemus item quotquot ab ecclesiæ sancta societate discedentes, aliena dogmata vel ingerunt vel sectantur. Quo malo: 1
Atque hanc ob causam ministros ecclesiæ cooperarios esse Dei: 1
Atque sic quidem solus verus Dei cultus est, fides inquam nulla operum fiducia, operum fæcundissima: 1
Augustanæ Confessioni, ejusdem Apologiæ, Smalcaldicis Articulis, et Catechismis Lutheri repugnent: quos etiam errores omnes pii summi atqueinfimi cavere et vitare debent, nisi æternæ suæ salutis jacturam facere velint: 1
Baptisma quidem ex institutione Domini lavacrum regenerationis quam Dominus electis suis, visibili signo per ecclesiæ ministerium: 1
Cœnam vero mysticam, in qua Dominus corpus et sanguinem suum, id est, seipsum suis vere ad hoc offerat, ut magis magisque in illis vivat, et illi in ipso. Non quod pani et vino corpus et sanguis Domini vel naturaliter uniantur: vel hic localiter includantur, vel ulla huc carnali præsentia statuantur. Sed quod panis et vinum ex institutione Domini symbola sint, quibus ab ipso Domino per ecclesiæ ministerium vera corporis et sanguinis ejus communicatio, non in periturum ventris cibum, sed in æternæ vitæ alimoniam exhibeatur: 1
Cœtus autem sacros sic peragendos esse censemus, ut ante omnia verbum Dei in publicum plebi quottidie propronatur, Scripturæ abdita per idoneos ministros quottidie eruantur edisseranturque: sacra Eucharistia celebranda piorum subinde fides exerceatur, precationi pro omnibus omnium necessitatibus assidue instetur: 1
Ceteras vero cerimoniarum ambages inutiles et innumerabiles, vasa, vela, vestes, faces, aras, aurum, argentum, quatenus pervertendæ religioni serviunt, idola præsertim et imagines, quae ad cultum et scandalum, prostant et id genus omnia prophana, a sacro nostro cœtu procul arcemus: 1
Christus ipse verum suæ ecclesiæ caput ac pastor solus est is ecclesiæ suæ pastores dat et doctores, qui in ecclesia externa hac clavium potestate legitime sic concredita recte et legitime utantur. Unde illos titulotenus tantum pastores, caputque romanum minime agnoscimus: 1
Conjugium hominibus omnibus aptis et alio non vocatis divinitus institutum, nullius ordinis sanctimoniæ repugnare censemus. Quod ut ecclesia hortatione solenni precationeque inaugurat et sancit, ita magistratus interest, ut digne et ineatur et colatur: 1
De fide, et bonis operibus, eorumque mercede, et merito hominis.: 1
Deinde secundum leges æquas judicare populum: tueri pacem, publicam: rempublicam fovere, sontes pro delicti ratione mulctare, opibus, corpore, vita. Quæ quum facit debitum Deo cultum præstat: 1
Electi qui jam decesserunt, laboribus liberi, pace et tranquillitate fruuntur; non quod dormiant, aid oblivione sopiantur, ut fanatici quidam affirmant; sed quod ab omni metu, cruciatu, et tentatione sint exempti, quibus nos ac cæteri omnes electi Dei sumus obnoxii quamdiu: 1
Est enim functio hæc nulli, quem non et legis divinæ peritia, et vitæ innocentia, et Christi nominis studio singulari esse compererint et judicarint ministri ecclesiæ, et iis, quibus id negotii per Christianum magistratum ecclesiæ nomine commissum est, concedenda. Quæ quum vera Dei electio sit, ecclesiæ tamen suffragio et manuum presbyterorum: 1
Exihibitæ ordinibus Regni ejusdem in publicis Parliamenti, ut vocant, Comitiis, & eorum communi consensu approbatæ, uti certissimis fundamentis verbi Dei innixæ & consentaneæ,: 1
Explicata hactenus, et asserta, per Dei gratiam, veritate, erroribus rejectis, et damnatis, abstersis iniquis calumniis; Synodus hæc: 1
Filius, qui est uerbum Patris ab æterno à Patre genitus uerus et æternus Deus, ac Patri consubstantialis, in utero Beatæ uirginis ex illlus substantia naturam humanam assumpsit: ita ut duæ naturæ, diuina et humana integrè atque perfectè in unitate personæ, fuerint inseparabiliter coniunctæ: ex quibus est vnus CHRISTVS, verus Deus et verus Homo: qui uerè passus est, crucifixus, mortuus, et sepultus, ut Patrem nobis reconciliaret, essetque: 1
Hæc omnia de Quinque Doctrinæ Capitibus Controversis supra comprehensis, ita esse gesta testatur Illustrissimorum ac Præpotentium DD. Ordinum Generalium ad hanc Synodum Deputati, manuum nostrarum subsignatione.: 1
Hic Christus verus Dei Filius, verusque Deus, et homo verus, quum juxta præfinitum tempus hominem totum, id est, anima et corpore constantem assumpsisset, in una individuaque persona duas, sed impermixtas naturas obtinens, ut vitæ mortuos nos restitueret, et Dei cohæredes faceret, frater noster factus est: 1
Hic morte, peccato, inferisque omnibus triumphatis, victor duxque, et caput nostrum, ac pontifex vere summus: 1
Hoc sacro cibo idcirco utimur sæpe, quoniam hujus monitu in crucifixi mortem sanguinemque, fidei oculis intuentes, ac salutem nostrum, non sine cœlestis vitæ gustu, et vero vitæ æternæ sensu, meditantes, hoc spirituali, vivifico intimoque pabulo, ineffabili: 1
Hujus igitur hominis hac culpa damnationi addicti, et in indignationem justam incurrentis, nunquam tamen curam gerere Deus Pater desiit. Id quod ex primis promissionibus, legeque tota: 1
III.Quod hæc Unio, Exhibitio et Sumptio fiat hic inferius in terris, non superius in cœlis.: 1
Idem ut esset plena nobis perfectaque immortalitatis nostræ spes et fiducia, suam ipse carnem, de morte suscitatam, in cœlum ad omnipotentis Patris dexteram collocavit: 1
Ideoque profitemur et palam affirmamus, quicunque magistratui in mora est quo minus suum exerceat munus, is ordinationi Dei resistit, neque a scelere excusari potest. Præterea affirmamus, quicunque auxilium, consilium, operamque suam negat magistratui, ad officium vigilanter et ex fide faciendum, idem suum auxilium, consilium, et operam Deo negat, qui per magistratum, qui vices ejus in terris explet, ea ipsa a nobis exposcit.: 1
Ipsa autem verbi, et pascendi gregis Dominici auctoritas, quæ proprie: 1
Is sacrosanctam divinitatis unione carnem, nostræ: 1
Ista vero tam divina beneficia, ac veram Spiritus Dei sanctificationem, fide mero Dei donc, haud ullis aut viribus aut meritis nostris consequimur: 1
Itaque immerito fit nostro maximo, quod quidam parum nos tribuere sacris symbolis putant. Sunt enim hæc res sanctæ verandæque, utpote, a summo sacerdote Christo institutæ et susceptæ, suo quo diximus modo res significatas exhibentes, testimonium rei gestæ præbentes, res tam arduas repræsentantes, et mirabili quadam rerum significatarum analogia clarissimam mysteriis istis lucem afferentes. Ad hæc auxilium opemque ipsi suppeditant fidei, ac jurisjurandi denique vice initiatum capiti Christi et ecclesiæ adstringunt. Tam sancte de sacris symbolis sentimus. At vero vivificantis et sanctificantis vim et virtutem tribuimus ei perpetuo, qui vita: 1
Itaque in omni doctrina evangelica primum ac præcipuum hoc ingeri debet, sola nos Dei misericordia et Christi merito servari. Quo ut intelligant homines quam opus habeant, peccata eis per legem et mortem Christi luculentissime semper sunt indicanda: 1
Jampridem optabamus, Fratres charissimi, ut ejus quam profitemur, ac propter quam ignominiæ et periculis toties objecti fuimus doctrinæ ratio, si fieri posset, orbi terrarum clara existeret. Sed is fuit Sathanæ furor, non modo adversus nos sed adversus ipsum Jesum: 1
Magistratus omnis a Deo quum sit, officium ejus : 1
Ordines Generates Fœderati Belgii omnibus, qui hasce visuri aut lecturi sunt, salutem, Notum facimus, Quum ad tollendas tristes et noxias illas controversias, quæ aliquot abhinc annis cum magno reipubl. detrimento, et pacis Ecclesiarum perturbatione, exortæ sunt super quinque notis Doctrinæ Christianæ Capitibus, eorumque appendicibus, visum nobis fuerit, ex ordine in Ecclesia Dei, ipsaque adeo Belgica, Dordrechtum convocare Synodum Nationalem omnium Ecclesiarum Fœderati Belgii; utque illa maximo cum fructu et reipubl. emolumento celebrari posset, non sine gravi molestia, magnisque impensis, ad eandem expetiverimus et impetraverimus complures præstantissimos, doctissimos, et celeberrimos Reformatæ Ecclesiæ Theologos exteros, uti ex prædictæ Synodi Decretorum subscriptione, post singula doctrinæ Capita videre est; delegatis insuper ex singulis provinciis ad ejusdem directionem nostris deputatis, qui in eadem ab initio usque ad finem præsentes curam gererent, ut omnia ibidem in timore Dei, et recto ordine, ex solo Dei verbo, sinceræ nostræ intentioni congruenter, possent pertractari: Cumque prædicta hæc Synodus singulari Dei benedictione tanto omnium et singulorum, tam exterorum quam Belgicorum, consensu, de prædictis quinque Doctrinæ Capitibus, eorumque doctoribus jam judicarit, nobisque consultis et consentientibus sexto Maii proxime præterito decreta et sententiam hisce præfixa promulgarit; Nos, ut exoptati fructus ex magno et sancto hoc opere (quale nunquam antehac Ecclesiæ Reformatæ viderunt), ad Ecclesias harum regionum redundare queant, quandoquidem nihil nobis æque cordi et curæ est, quam gloria Sanctissimi Nominis Divini, quam conservatio et propagatio veræ Reformatæ Christianæ Religionis (quæ fundamentum est prosperitatis et vinculum unionis Fœderati Belgii), quam concordia, tranquillitas, et pax Ecclesiarum; itemque conservatio concordiæ et communionis Ecclesiarum, quæ sunt in hisce regionibus, cum omnibus exteris Reformatis Ecclesiis, a quibus nos separare nec debuimus, nec potuimus, Visis, cognitis, et mature examinatis atque expensis, prædicto judicio et sententia Synodi, ista plene in omnibus approbavimus, confirmavimus, et rata habuimus, approbamus, confirmamus, et rata habemus per præsentes: Volentes ac statuentes, ut nulla alia doctrina de quinque prædictis Doctrinæ Capitibus in Ecclesiis harum regionum doceatur aut propagetur, præter hanc, quæ prædicto judicio sit conformis atque consentanea; Mandantes atque imperantes omnibus ecclesiasticis cœtibus, Ecclesiarum Ministris, Sacrosanctæ Theologiæ Professoribus et Doctoribus, Collegiorum Regentibus, omnibusque in universum et singulis, quos hæc aliquatenus concernere queant aut attingere, ut in suorum ministeriorum et functionum exercitio eadem in omnibus fideliter et sincere sequantur, iisque convenienter sese gerant. Utque bonæ nostræ intentioni plene ac per omnia ubique possit satisfieri, Denunciamus et mandamus Ordinibus, Gubernatoribus, Deputatis Ordinum, Consiliariis et Ordinibus Deputatis provinciarum Geldriæ, et comitatus Zutphaniæ, Hollandiæ, et Westfrisiæ, Zelandiæ, Ultrajecti, Frisiæ, Transisalaniæ, civitatis Groningæ et Omlandiarum, omnibusque aliis Officiariis, Judicibus, et Justitiariis, ut prædicti Judicii Synodici, eorumque quæ inde dependent, observationem promoveant et tueantur, ac promovere et tueri faciant, adeo ut nullam in hisce mutationem aut ipsi faciant, aut ab aliis ullo modo fieri permittant: Quoniam ad promovendam Dei gloriam, securitatem et salutem status harum regionum, tranquillitatem et pacem Ecclesiæ, ita fieri debere judicamus.: 1
Qua quidem quum solius sit Dei oculis nota, externis tamen quibusdam ritibus, ab ipso Christo institutis, et Verbi Dei velut publica legittimaque disciplina, non solum cernitur cognosciturque, sed ita constituitur, ut in hanc sine his nemo: 1
Quanquam verbi divini syncera prædicatio, sacramentorum legitima ministratio, et disciplina convenienter verbo Dei exercita, sint certa et minime fallacia veræ ecclesiæ indicia; non continuo tamen quicunque in hunc cætum nomen dedit,: 1
Quartum, quod Deus varios modos novit, et in sua potestate habet, quibus alicubi esse potest, neque ad unicum illum alligatus est, quem Philosophi localem aut circumscriptum appellare solent.: 1
Quemadmodum quæ ab hominibus piis, legitime ad generate concilium convocatis nobis proposita sunt, ea non temere aut præcipitanter damnamus; ita nec sine justa examinatione recipere audemus, quicquid generalis concilii nomine nobis obtruditur: quippe cum homines eos fuisse constet, qui in manifestos inciderint errores, idque in rebus non minimi momenti. Itaque sicubi concilium perspicuo verbi divini testimonio sua decreta confirmat, statim ea reveremur atque amplectimur: sed si homines nova fidei dogmata, constitutionesve cum Verbo Dei pugnantes edant, iisque interim nomen concilii prætendant, ea nos penitus rejicimus atque recusamus tanquam doctrinam diabolicam, quæ a Dei Verbo ad constitutiones et doctrinas hominum animas nostras avocent. Causa igitur cur generalia concilia cogerentur non ea fuit, ut leges quas Deus non jussisset velut perpetuo duraturas rogarent; neque ut nova de fide dogmata comminiscerentur, neque ut Verbum Dei autoritate sua confirmarent; multo etiam minus ut pro: 1
Qui ut solus est mediator, intercessor, hostia, idemque et pontifex, dominusque, et rex noster, ita hunc solum agnoscimus ac toto corde credimus conciliationem, redemptionem, sanctificationem, expiationem, sapientiam, protectionem, assertionem nostram solum: omne hîc simpliciter vitæ salutisque nostræ medium, præter hunc solum Christum, rejicientes: 1
Quo quidem sancto lavacro infantes nostros idcirco tingimus, quoniam e nobis: 1
Quumque sciamus non paucos, a Satana et antichristo: 1
Sincera doctrina, cum norma verbi Dei congruens.: 1
Summum functionis hujus munus est, pœnitentiam et peccatorum per Christum, remissionem prædicare: pro populo incessanter orare, sanctis studiis verboque Dei indefesse invigilare, atque Verbo Dei velut gladio Spiritus, et arte omnigena Satanam internecino semper odio persequi ac debilitare, Christi cives sanos quidem tueri, vitiosos autem monere, reprehendere, coërcere, et grassantes longius, ecclesiæ, id est, Christi confœderatorum conspiratione consensuque pio, tota ditione aut ejicere ac proscribere, aut alia ratione commoda emendare tantisper: 1
XXV. Tempus et locus in potestate sunt hominis, non homo in illorum potestate. Qui ergo tempus et locum: 1
ad quam omnia dogmata exigenda, et quæ inciderunt certamina, pie declaranda et componenda sunt.: 1
legi Dei non subjiciatu. Et quanquàm renatis et credentibus nulla propter Christum est condemnatio, peccati tamen in sese rationem habere Concupiscentiam fatetur Apostolus.: 1
(nisi causa inter nos et partes juxta tenorem Cæsareæ proximæ citationis amice in caritate composita, sedata, et ad Christianam concordiam reducta fuerit: 1
1. Baptismus a Deo institutus et consecratus est, primusque baptizavit Joannes, qui Christum aqua in Jordano tinxit. Inde defluxit ad Apostolos, qui et ipsi aqua baptizarunt. Jussit hos manifeste Dominus Evangelium prædicare, et baptizare in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti: 1
1. Cœna Domini, quæ et mensa Domini, et eucharistia, id est, gratiarum actio nuncupatur, ideo cœna nuncupatur vulgo, quod a Christo in ultima illa cœna sua instituta sit, eamque adhuc repræsentet, ac in ipsa spiritualiter cibentur et potentur fideles. Auctor enim cœnæ Dominicæ non est angelus aut homo ullus, sed ipse Dei Filius, Dominus noster Jesus Christus, qui primus eam Ecclesiæ suæ consecravit. Durat autem ea consecratio vel benedictio adhuc apud omnes eos, qui non aliam cœnam, sed illam ipsam celebrant, quam Dominus instituit; ad quam verba cœnæ Domini recitant, et in omnibus ad unum Christum vera fide respiciunt, et cujus veluti manibus accipiunt, quod per ministerium ministrorum Ecclesiæ accipiunt. : 1
1. Credimus et confitemur, Scripturas Canonicas sanctorum Prophetarum et Apostolorum utriusque Testamenti ipsum verum esse verbum Dei, et auctoritatem sufficientem ex semetipsis, non ex hominibus habere. Nam Deus ipse loquutus est Patribus, Prophetis, et Apostolis, et loquitur adhuc nobis per Scripturas Sanctas.: 1
1. Credimus præterea et docemus, Filium Dei Dominum nostrum Jesum Christum ab æterno prædestinatum vel præordinatum esse a Patre salvatorem mundi: credimusque hunc esse genitum, non tantum, cum ex virgine Maria carnem adsumsit, nec tantum ante jacta fundamenta mundi, sed ante omnem æternitatem, et quidem a Patre, ineffabiliter. Nam Esaias dixit: Generationem ejus quis enarrabit?: 1
1. Dei hujus sapientis, æterni et omnipotentis providentia credimus cuncta in cœlo et in terra et in creaturis omnibus conservari et gubernari. David enim testificatur et ait: Excelsus super omnes gentes Dominus, et super cœlos gloria ejus. Quis sicut Dominus Deus: 1
1. Deum credimus et docemus unum esse essentia vel natura, per se subsistentem, sibi ad omnia sufficientem, invisibilem, incorporeum, immensum, æternum, creatorem rerum omnium, tum visibilium tum invisibilium, summum bonum, vivum, et omnia vivificantem et conservantem, omnipotentem et summe sapientem, clementem, sive misericordem, justum atque veracem.: 1
1. Deum verum docemus solum adorare et colere. Hunc honorem communicamus nemini, juxta mandatum Domini: Dominum Deum tuum adorabis, et ilium solum coles, : 1
1. Deus ab æterno prædestinavit quosdam ad vitam, et quosdam ad mortem reprobavit: 1
1. Deus ab æterno prædestinavit vel elegit libere et mera sua gratia, nullo hominum respectu, sanctos, quos vult salvos facere in Christo, juxta illud Apostoli: Deus elegit nos in ipso, antequam jacerentur fundamenta mundi : 1
1. Deus ad colligendam vel constituendam sibi Ecclesiam, eandemque gubernandam et conservandam, semper usus est ministris, iisque utitur adhuc, et utetur porro, quoad Ecclesia in terris fuerit. Ergo ministrorum origo, institutio et functio vetustissima et ipsius Dei, non nova aut hominum est ordinatio. Posset sane Deus sua potentia immediate sibi adjungere ex hominibus Ecclesiam, sed maluit agere cum hominibus per ministerium hominum. Proinde spectandi sunt ministri, non ut ministri duntaxat per se, sed sicut ministri Dei, utpote per quos Deus salutem hominum operatur. Unde cavendum monemus, ne ea, quæ sunt conversionis nostrae et institutionis, ita occultæ virtuti Spiritus Sanctum attribuamus, ut ministerium ecclesiasticum evacuemus. Nam convenit nos semper esse memores verborum Apostoli: Quomodo credent, de quo non audierunt? Quomodo autem audient absque prædicante? Ergo fides est ex auditu, auditus autem per Verbum Dei: 1
1. Deus hic bonus et omnipotens creavit omnia, cum visibilia, tum invisibilia, per Verbum suum coæternum, eademque quoque conservat per Spiritum suum coæternum, testificante Davide atque dicente: Verbo Dei cœli facti sunt, et in Spiritu oris ejus omnis virtus eorum: 1
1. Docemus, lege Dei exponi nobis voluntatem Dei, quid a nobis fieri velit aut nolit, quid bonum et justum, quidve malum sit et injustum. Bonam igitur et sanctam confitemur esse legem. Et hanc quidem alias digito Dei inscriptam esse in corda hominum, vocarique legem naturæ: 1
1. Dominus veteri suo populo injunxit, maximam curam ut impenderent ab infantia recte instituendæ juventuti, adeoque mandavit diserte in lege sua, erudirent et sacramentorum mysteria interpretarentur. Cum autem ex Evangelicis et Apostolicis literis constet, Deum non minorem rationem habere novi sui populi pubis, cum palam testetur et dicat, Sinite pueros venire ad me, talium enim est regnum cœlorum: 1
1. Evangelium quidem opponitur legi. Nam lex iram operatur, et maledictionem adnunciat; Evangelium vero gratiam et benedictionem prædicat. Sed et Joannes dicit: Lex per Mosen data est, gratia et veritas per Jesum Christum exorta est: 1
1. Fidelium corpora, ut Spiritus Sancti templa, et quæ in ultimo die recte creduntur resurrectura, jubet scriptura honeste absque superstitione humo mandare, sed et honestam eorum, qui sancte in Domino obdormiverunt, mentionem facere, relictisque eorum, ut viduis et pupillis, omnia pietatis officia præstare: aliam non docemus pro mortuis curam gerere. Improbamus ergo maxime Cynicos, corpora mortuorum negligentes, aut quam negligentissime contemptissimeque in terram abjicientes, nunquam vel verbum bonum de defunctis facientes, aut relictos ipsorum ne tantillum quidem curantes. : 1
1. Fides enim Christiana non est opinio ac humana persuasio, sed firmissima fiducia et evidens ac constans animi adsensus, denique certissima comprehensio veritatis Dei, propositæ in Scripturis et Symbolo Apostolico, atque adeo Dei ipsius summi boni, et præcipue promissionis divinæ, et Christi, qui omnium promissionum est colophon. : 1
1. Fuit homo ab initio a Deo conditus ad imaginem Dei, in justitia et sanctitate veritatis, bonus et rectus. Sed instinctu serpentis, et sua culpa a bonitate et rectitudine deficiens, peccato, morti, variisque calamitatibus factus est obnoxius. Et qualis factus est a lapsu, tales sunt omnes, qui ex ipso prognati sunt, peccato, inquam, morti, variisque obnoxii calamitatibus. : 1
1. Habet Evangelium conjunctam sibi doctrinam de pœnitentia. Ita enim dixit in Evangelio Dominus: Oportet prædicari in nomine meo pœnitentiam et remissionem peccatorum in omnes gentes: 1
1. Justificare significat Apostolo in disputatione de justificatione, peccata remittere, a culpa et pœna absolvere, in gratiam recipere, et justum pronunciare. Etenim ad Romanos dicit Apostolus: Deus est, qui justificat, quis ille, qui condemnet?: 1
1. Licet sane privatim precari quavis lingua quam quis intelligat, sed publicæ preces in sacris cœtibus vulgari lingua vel omnibus cognita fieri debent. Oratio fidelium omnis per solum Christi interventum soli Deo fundatur ex fide et caritate. Divos cœlites invocare, aut his uti pro intercessoribus, prohibet sacerdotium Christi Domini et vera religio. Orandum est autem pro magistratu, pro regibus aut omnibus in eminentia constitutis, pro ministris Ecclesiæ et omnibus necessitatibus ecclesiarum. In calamitatibus vero et potissimum Ecclesiæ, absque intermissione, et privatim et publice precandum est. : 1
1. Magistratus omnis generis ab ipso Deo est institutus ad generis humani pacem ac tranquillitatem, ac ita, ut primum in mundo locum obtineat. Si hic sit adversarius Ecclesiæ, et impedire et obturbare potest plurimum. Si autem sit amicus, adeoque membrum Ecclesiæ, utilissimum excellentissimumque membrum est Ecclesiæ, quod ei permultum prodesse, eam denique peroptime juvare potest.: 1
1. Opes habet Ecclesia Christi ex munificentia principum ac liberalitate fidelium, qui facilitates suas Ecclesiæ donarunt. Opus enim habet Ecclesia facultatibus, et habuit ab antiquo facultates ad res Ecclesiæ necessarias sustinendas. Ac verus usus opum Ecclesiæ quondam fuit, et nunc est, conservare doctrinam in scholis, et cœtibus sacris, cum universo cultu, ritibus et ædificio sacro, conservare denique doctores, discipulos atque ministros, cum rebus aliis necessariis, et imprimis pauperibus juvandis atque alendis. Deligantur autem viri timentes Deum, prudentes, et in œconomia insignes, qui legitime bona dispensent ecclesiastica. : 1
1. Prædicationi verbi sui adjunxit Deus mox ab initio, in Ecclesia sua, sacramenta vel signa sacramentalia. Ita enim clare testatur universa Scriptura sacra. Sunt autem sacramenta symbola mystica, vel ritus sancti aut sacræ actiones, a Deo ipso institutæ, constantes verbo suo, signis, et rebus significatis, quibus in Ecclesia summa sua beneficia, homini exhibita, retinet in memoria, et subinde renovat, quibus item promissiones suas obsignat, et quæ ipse nobis interius præstat, exterius repræsentat, ac veluti oculis contemplanda subjicit, adeoque fidem nostram, Spiritu Dei in cordibus nostris operante, roborat et auget: quibus denique nos ab omnibus aliis populis et religionibus separat, sibique soli consecrat et obligat, et quid a nobis requirat, significat. : 1
1. Quamquam religio tempori non alligetur, non potest tamen absque justa temporis distinctione vel ordinatione plantari et exerceri. Deligit ergo quævis ecclesia sibi tempus certum ad preces publicas et Evangelii prædicationem, nec non sacramentorum celebrationem. Non licet autem cuivis pro suo arbitrio Ecclesiæ ordinationem hanc convellere. Ac nisi otium justum concedatur religionis externæ exercitio, abstrahuntur certe ab eo negotiis suis homines. : 1
1. Quando autem Deus ab initio salvos voluit fieri homines, et ad agnitionem veritatis venire, oportet omnino semper fuisse, nunc esse, et ad finem usque seculi futuram esse Ecclesiam, id est, e mundo evocatum vel collectum cœtum fidelium, sanctorum, inquam, omnium communionem, eorum videlicet, qui Deum verum, in Christo Servatore, per verbum et Spiritum Sanctum vere cognoscunt et rite colunt, denique omnibus bonis per Christum gratuito oblatis fide participant. Sunt isti omnes unius civitatis cives, viventes sub eodem Domino, sub iisdem legibus, in eadem omnium bonorum participatione. Sic enim hos concives sanctorum et domesticos Dei: 1
1. Qui cœlitus donum habent cœlibatus, ita ut ex corde, vel toto animo, puri sint ac continentes, nec urantur graviter, serviant in ea vocatione Domino, donec senserint se divino munere præditos, et ne efferant se cæteris, sed serviant Domino assidue, in simplicitate et humilitate. Aptiores autem hi sunt curandis rebus divinis, quam qui privatis familiæ negotiis distrahuntur. Quod si adempto rursus dono, ustionem senserint durabilem, meminerint verbi Apostolici: Melius est nubere, quam uri: 1
1. Quoniam vero Deus Spiritus est invisibilis et immensa essentia, non potest sane ulla arte aut imagine exprimi, unde non veremur, cum Scriptura simulacra Dei mera nuncupare mendacia.: 1
1. Scripturas Sanctas, dixit Apostolus Petrus, non esse interpretationis privatæ : 1
1. Tametsi omnibus sacras literas privatim legere domi, et instruendo ædificare mutuum in vera religione liceat; ut tamen legitime adnuncietur verbum Dei populo, et preces ac supplicationes fiant publice, sacramenta item celebrentur legitime, et collecta Ecclesiæ fiat in pauperes et omnes Ecclesiæ necessarios sumtus faciendos, aut usus sustentandos, necessarii sunt omnino cœtus sacri, vel ecclesiastici fidelium conventus. Constat enim, in Ecclesia Apostolica et primitiva hujusmodi cœtus esse ab omnibus piis frequentatos. : 1
1. Veteri populo traditæ sunt quondam cæremoniæ, ut pædagogia quædam, iis qui sub lege veluti sub pædagogo et tutore quodam custodiebantur, sed adveniente Christo liberatore, legeque sublata, fideles sub lege amplius non sumus: 1
10. Ceterum quam vigilantes sedulosque oporteat esse pœnitentes in studio vitæ novæ, et in conficiendo vetere et excitando novo homine, docent nos exempla Evangelica. Dominus enim ad paralyticum, quem sanaverat, dicit: Ecce sanus factus es, ne posthac pecces, ne quid deterius tibi contingat: 1
10. Ergo corpus Domini et sanguinem ejus cum pane et vino non ita conjungimus, ut panem ipsum dicamus esse corpus Christi, nisi ratione sacramentali, aut sub pane corporaliter latitare corpus Christi: ut etiam sub speciebus panis adorari debeat, aut quicunque signum percipiat, idem et rem percipiat ipsam. Corpus Christi in cœlis est ad dextram Patris. Sursum ergo elevanda sunt corda, et non defigenda in panem, nec adorandus Dominus in pane. Et tamen non est absens Ecclesiæ suæ celebranti cœnam Dominus. Sol absens a nobis in cœlo, nihilominus efficaciter præsens est nobis: quanto magis sol justitiæ Christus, corpore in cœlis absens nobis, præsens est nobis, non corporaliter quidem, sed spiritualiter per vivificam operationem, et ut ipse se nobis præsentem futurum exposuit in ultima cœna (Joh. xiv.: 1
10. Etenim docemus, Deum bona operantibus amplam dare mercedem, juxta illam prophetae sententiam: Cohibe vocem tuam a fletu: quoniam erit merces operi tuo: 1
10. Nnncupant sane Apostoli Christi omnes in Christum credentes sacerdotes, sed non ratione ministerii, sed quod per Christum omnes fideles facti reges et sacerdotes, offerre possumus spirituales Deo hostias (Exod. xix. 6: 1
10. Non enim aqua, panis et vinum sunt signa vulgaria, sed sacra. Et qui instituit aquam baptismi, non ea voluntate consilioque instituit, ut fideles aqua duntaxat baptismi perfundantur: et qui jussit in cœna sacra panem edere, et vinum bibere, non hoc voluit, ut fideles panem et vinum tantum percipiant sine mysterio, sicut domi suæ panem manducant, sed ut rebus quoque significatis spiritualiter communicent, et vere per fidem abluantur a peccatis, et Christo participent. : 1
10. Objicitur nobis, varia esse in ecclesiis nostris certamina atque dissidia, posteaquam se a Romana separarunt Ecclesia, proinde non esse eas Ecclesias veras. Quasi vero nullæ unquam fuerint in Ecclesia Romana sectæ, nulla unquam dissidia atque certamina, et quidem de religione, non tam in scholis, quam in cathedris sacris, in medio populi instituta. Agnoscimus sane, dixisse Apostolum: Deus non est Deus dissensionis, sed pacis: 1
10. Præterea credimus, Dominum nostrum Jesum Christum, vere passum et mortuum esse pro nobis: 1
10. Proinde infirmum est nostrum illud liberum arbitrium, propter reliquias remanentis in nobis, ad finem usque vitæ nostræ, veteris Adami, agnatæque corruptionis humanæ. Interim cum carnis vires et reliquiæ veteris hominis non ita sint efficaces, ut extinguant penitus Spiritus operationem; idcirco fideles liberi dicuntur, ita tamen, ut agnoscant infirmitatem, et nihil glorientur de libero arbitrio. Semper enim animis fidelium obversari debet, quod toties inculcat beatus Augustinus ex Apostolo: Quid habes, quod non accepisti, et si accepisti, quid gloriaris, quasi non acceperis? : 1
10. Quod denique cum universa Dei Ecclesia oramus: 'Pater noster, qui es in cœlis;' et quod baptismo sumus insiti corpori Christi, et pascimur in Ecclesia ejus carne et sanguine frequenter ad vitam æternam. His confirmati cum timore et tremore,: 1
11. Admonemur præterea celebratione cœnæ Dominicæ, ut memores simus, cujus corporis membra facti simus, et idcirco concordes simus cum omnibus fratribus, ut sancte vivamus, et non polluamus nos flagitiis et peregrinis religionibus. sed in vera fide in finem usque vitæ perseverantes, studeamus excellere sanctimonia vitæ. Decet ergo, ut accessuri ad cœnam, prius nos ipsos juxta præceptum Apostoli probemus, imprimis quali simus fide præditi, an credamus, Christum venisse, servandis peccatoribus et ad pœnitentiam vocandis, et an quisque credat, se in horum esse numero, qui per Christum liberati servantur, et an mutare vitam pravam instituerit, ac vivere sancte, perse verareque, auxiliante Domino, in vera religione et in concordia cum fratribus, dignasque Deo pro liberatione agere gratias, etc. : 1
11. Ceterum nemo negat, in externis, et regenitos et non regenitos habere liberum arbitrium; habet enim homo hanc constitutionem cum animantibus aliis (quibus non est inferior) communem, ut alia velit, alia nolit. Ita loqui potest, aut tacere, domo egredi, vel domi manere, etc. Quamvis semper et hic potentia Dei observanda sit: quæ effecit, ut Balaam eo non posset pertingere, quo volebat (Num. xxiv.: 1
11. Ceterum, ut non agnoscimus aliud caput Ecclesiæ quam Christum, ita non agnoscimus quamlibet Ecclesiam, quæ se venditat pro vera, veram esse Ecclesiam; sed illam docemus veram esse Ecclesiam, in qua signa vel notæ inveniuntur Ecclesiæ veræ, imprimis vero Verbi Dei legitima vel sincera prædicatio, prout nobis est tradita in libris Prophetarum et Apostolorum, qui omnes ad Christum deducunt, qui in Evangelio dixit: Oves meæ vocem meam audiunt, et ego cognosco eas, et sequuntur me, et ego vitam æternam do eis. Alienum autem non sequuntur, sed fugiunt, ab eo, quia non noverunt vocem alienorum: 1
11. Credimus et docemus, eundem Dominum nostrum Jesum Christum vera sua carne, in qua crucifixus et mortuus fuerat, a mortuis resurrexisse, et non aliam pro sepulta excitasse, aut spiritum pro carne suscepisse, sed veritatem corporis retinuisse. Ergo dum discipuli ejus arbitrarentur, se Domini spiritum videre, exhibet eis manus atque pedes, stigmatibus utique clavorum et vulnerum notatas, et addit: Adspicite manus meas et pedes meos: quia ego ipse sum. Contrectate me et videte: quia spiritus carnem et ossa non habet, sicut videtis me habere: 1
11. Equidem in Novo Testamento Christi non est amplius tale sacerdotium, quale fuit in populo veteri, quod unctionem habuit externam, vestes sacras et cærimonias plurimas: quæ typi fuerunt Christi, qui illa omnia veniens et adimplens abrogavit. Manet autem ipse solus sacerdos in æternum: 1
11. Idcirco minime probamus eos, qui sanctificationem sacramentorum attribuunt, nescio, quibus characteribus, et recitationi, vel virtuti verborum pronuntiatorum a consecratore, Niemeyer: 'a consecrato: 1
11. Proinde damnamus omnes impias quorundam Evangelica prædicatione abutentium voces, et dicentium: facilis est ad Deum reditus. Christus expiavit omnia peccata; facilis est peccatorum condonatio. Quid ergo peccare nocebit? Nec magnopere curanda est pœnitentia, etc. Docemus interim semper, et omnibus peccatoribus aditum patere ad Deum, et hunc omnia omnibus fidelibus condonare peccata, excepto uno illo peccato, in Spiritum Sanctum: 1
11. Tametsi ergo doceamus, mercedem dari a Deo nostris benefactis, simul tamen docemus cum Augustino, coronare Deum in nobis non merita nostra, sed dona sua. Et proinde quidquid accipimus mercedis, dicimus gratiam quoque esse, et magis quidem gratiam quam mercedem: quod, quæ bona facimus, per Deum magis, quam per nos ipsos facimus: et quod Paulus dicat: Quid habes, quod non accepisti? Si vero accepisti, quid gloriaris, quasi non acceperis?: 1
12. Adjicit præterea, quo ministerium plenius explanet, ministros Ecclesiæ œconomos esse vel dispensatores mysteriorum Dei. Mysteria vero Dei multis in locis, imprimis ad Eph. iii. 3: 1
12. Damnamus hac in causa Manichæos, qui negant, homini bono ex libero arbitrio fuisse initium mali. Damnamus etiam Pelagianos, qui dicunt, hominem malum sufficienter habere liberum arbitrium, ad faciendum præceptum bonum. Redarguuntur utrique a Scriptura Sancta, quæ illis dicit: Fecit Deus hominem rectum : 1
12. Et qui tales sunt in Ecclesia, hi unam habent fidem, unum spiritum, et idcirco unum solum Deum adorant, solum hunc in spiritu et veritate colunt, hunc ex toto corde et omnibus viribus solum diligunt, solum per Christum mediatorem et intercessorem unicum invocant, extra Christum fidemque in ipsum nullam quærunt justitiam et vitam; quia Christum solum caput et fundamentum Ecclesiæ agnoscunt, ac super hoc impositi quotidie se pœnitentia reparant, patientia impositam ipsis crucem ferunt, sed et caritate non ficta cum omnibus Christi membris connexi, hac se declarant discipulos esse Christi, perseverando in vinculo pacis atque unitatis sanctæ; simul et participant sacramentis a Christo institutis, et ab Apostolis traditis: neque his aliter utuntur, quam uti acceperunt a Domino. Notum est enim omnibus illud Apostoli: Ego enim accepi a Domino, quod et tradidi vobis: 1
12. Ideoque damnamus et veteres et novos Novatianos, atque Catharos. Damnamus imprimis lucrosam papæ de pœnitentia doctrinam; et contra simoniam ejus simoniacasque ejus indulgentias illud usurpamus Simonis Petri judicium: Pecunia tua tecum sit in perditionem: quoniam donum Dei existimasti parari pecuniis. Non est tibi pars neque sors in ratione hac. Cor enim tuum non est rectum coram Deo: 1
12. In eadem illa carne sua credimus adscendisse Dominum nostrum Jesum Christum, supra omnes cœlos adspectabiles, in ipsum cælum supremum, sedem videlicet Dei et beatorum, ad dextram Dei Patris, quæ, etsi et gloriæ majestatisque consortium æquale significet, accipitur tamen et pro loco certo, de quo in Evangelio loquens Dominus dicit, se abiturum et suis paraturum locum: 1
12. Interim sicut a dignitate vel indignitate ministrorum non æstimamus integritatem sacramentorum, ita neque a conditione sumentium. Agnoscimus enim sacramentorum integritatem ex fide vel veritate meraque bonitate Dei dependere. Sicut enim Verbum Dei manet verum Verbum Dei, quo non tantum verba nuda recitantur, dum prædicatur, sed simul a Deo offeruntur res verbis significatæ, vel adnunciatæ, tametsi impii vel increduli verba audiant, et intelligant, rebus tamen significatis non perfruantur: eo quod vera fide non recipiant: Ita sacramenta verbo, signis et rebus significatis constantia, manent vera et integra sacramenta, non tantum significantia res sacras, sed Deo offerente etiam res significatas, tametsi increduli res oblatas non percipiant. Fit hoc non dantis aut offerentis Dei vitio, sed hominum sine fide illegitimeque accipientium culpa: Quorum incredulitas fidem Dei irritam non facit: 1
12. Ritum, modum vel formam cœnæ, illam existimamus esse simplicissimam et præstantissimam, quæ proxime accedit ad primam Domini institutionem et apostolicam doctrinam: quæ videlicet constat annuntiatione verbi Dei, precibus piis, ipsa actione dominica et repetitione ejus, manducatione corporis et potu sanguinis domini, memoria item mortis dominicæ salubri, et gratiarum actione fideli, nec non sancta consociatione in corporis ecclesiastici unionem. Improbamus itaque illos, qui alteram speciem, poculum, inquam, domini, fidelibus subtraxerunt. Graviter enim hi peccant contra institutionem domini, dicentis: Bibite ex hoc omnes: : 1
13. Communionem vero cum Ecclesia Christi vera tanti facimus, ut negemus eos coram Deo vivere posse, qui cum vera Dei Ecclesia non communicant, sed ab ea se separant. Nam ut extra arcam Noë non erat ulla salus, pereunte mundo in diluvio, ita credimus, extra Christum, qui se electis in Ecclesia fruendum præbet, nullam esse salutem certam: et proinde docemus, vivere volentes non oportere separari a vera Christi Ecclesia.: 1
13. Improbamus item illos, qui suis satisfactionibus existimant, se pro commissis satisfacere peccatis. Nam docemus, Christum unum, morte vel passione sua, esse omnium peccatorum satisfactionem, propitiationem vel expiationem (Isa. liii. 5: 1
13. Missa qualis aliquando apud veteres fuerit, tolerabilis an intolerabilis, modo non disputamus; hoc autem libere dicimus, missam, quæ hodie in usu est per universam Romanam Ecclesiam, plurimas et justissimas quidem ob causas in ecclesiis nostris esse abrogatam, quas sigillatim ob brevitatem nunc non commemoramus. Certe approbare non potuimus, quod ex actione salubri, spectaculum inane est factum, quod item facta est meritoria, vel celebrata pro pretio, quodque in ea sacerdos dicitur conficere ipsum Domini corpus, et hoc offerre realiter pro remissione peccatorum vivorum et mortuorum, adde et in honorem et celebrationem, vel memoriam sanctorum in cœlis, etc. : 1
13. Porro cum mox ab initio, quando expositum est, quid sint sacramenta, pariter et obiter explicatum sit, ad quid sint instituta; non est, quod semel dicta cum molestia repetantur. Consequenter ergo sigillatim dicemus de novi populi sacramentis.: 1
13. [Conf. Aug., Art. XVII.] Ex cælis autem idem ille redibit in judicium, tum, quando summa erit in mundo consceleratio, et antichristus, corrupta religione vera, superstitione impietateque omnia opplevit, et sanguine atque flamma ecclesiam crudeliter vastavit. Redibit autem Christus, adserturus suos, et aboliturus adventu suo antichristum, judicaturusque vivos et mortuos. Resurgent enim mortui, et qui illa die (quæ omnibus incognita est creaturis) superstites futuri sunt, mutabuntur in momento oculi, fidelesque omnes una obviam Christo rapientur in aëra, ut inde cum ipso ingrediantur in sedes beatas sine fine victuri (Act. xvii. 31: 1
13. [Conf. Aug., de Abus. 7.] Nunc ergo commode dicemus etiam quædam de potestate et officio ministrorum Ecclesiæ. De potestate hac operosius quidam disputarunt, subdideruntque suæ potestati omnia in terris summa, idque contra mandatum Domini, qui suis dominium prohibuit, humilitatem autem maximopere commendavit (Luc. xxii. 25: 1
14. Damnamus ergo omnes negantes veram carnis resurrectionem (2 Tim. ii. 18: 1
14. Hanc potestatem sibi servat Dominus, nec in alium quemquam transfert, ut ipse deinceps otiosus adsistat, operantibus ministris spectator. Jesaias enim: Clavem domus David, : 1
14. Signis tamen commemoratis non ita arcte includimus Ecclesiam, ut omnes illos extra Ecclesiam esse doceamus, qui vel sacramentis non participant, non quidem volentes, neque per contemtum, sed necessitate potius inevitabili coacti, nolentes ab iis abstinent, aut iis carent: vel in quibus aliquando deficit fides, non tamen penitus exstingnitur, aut prorsus desinit: vel in quibus infirmitatis vitia atque errores inveniuntur. Scimus enim, Deum aliquot habuisse in mundo amicos, extra Israelis rempublicam. Scimus, quid populo Dei evenerit in captivitate Babylonica, in qua sacrificiis suis caruerunt annis septuaginta; scimus, quid evenerit S. Petro negatori, et quid quotidie evenire soleat electis Dei fidelibus, errantibus et infirmis. Scimus præterea, quales Apostolorum temporibus fuerint Galatarum et Corinthiorum ecclesiæ, in quibus multa et gravia accusat Apostolus scelera, et tamen nuncupat easdem sanctas Christi ecclesiæ. : 1
15. Porro passione vel morte sua omnibusque adeo, quæ a suo in carne adventu nostra causa fecit et pertulit, reconciliavit omnibus fidelibus Dominus noster Patrem cœlestem, expiavit peccatum, exarmavit mortem, condemnationemque et inferos confregit, ac resurrectione sua ex mortuis vitam immortalitatemque reduxit ac restituit (Rom. iv. 25: 1
15. Quinimo fit aliquando, ut Deus justo judicio veritatem verbi sui, fidemque Catholicam, et cultum Dei legitimum sic obscurari et convelli sinat, ut prope videatur exstincta, et nulla amplius superesse Ecclesia: sicuti factum videmus Elise et aliis temporibus. Interim habet Deus in hoc mundo et in hisce tenebris suos illos veros adoratores, nec paucos, sed septem millia ac plures (1 Reg. xix. 18: 1
15. Quo nimirum pertinent illæ Evangelicæ sententiæ: Dabo tibi claves regni cœlorum, et, quicquid adligaveris aut solveris in terra, adligatum aut solutum erit in cælis: 1
16. Data est autem omnibus in Ecclesia ministris una et æqualis potestas sive functio. Certe ab initio Episcopi vel Presbyteri Ecclesiam communi opera gubernaverunt; nullus alteri se prætulit, aut sibi ampliorem potestatem dominiumve in coëpiscopos usurpavit. Memores enim verborum Domini: Qui voluerit inter vos primus esse, sit vester servus: 1
16. Docemus enim ac credimus, hunc Jesum Christum, Dominum nostrum, unicum et æternum generis humani adeoque totius mundi esse Servatorem, in quo per fidem servati sint, quotquot ante legem, sub lege, et sub Evangelio salvati sunt, et quotquot adhuc in finem usque seculi salvabuntur. Nam ipse Dominus in Evangelio dicit: Qui non intrat per ostium in stabulum ovium, sed adscendit aliunde, ille fur est et latro. Ego sum ostium ovium: 1
16. Rursus non omnes, qui numerantur in Ecclesia, sancti et viva atque vera sunt ecclesiæ membra. Sunt enim hypocritæ multi, qui foris Verbum Dei audiunt, et sacramenta palam percipiunt, Deum quoque per Christum invocare solum, Christum confiteri, justitiam suam unicam, Deum item colere, et caritatis officia exercere, patientiaque in calamitatibus ad tempus perdurare videntur; sed intus vera Spiritus illuminatione, et fide animique sinceritate, et finali perseverantia destituuntur. Qui etiam, quales sint, tandem deteguntur fere. Joannes enim Apostolus: Exierunt ex nobis, inquit, sed non erant ex nobis.: 1
17. Observandum præterea diligenter docemus, in quo potissimum sit sita veritas et unitas Ecclesiæ, ne temere schismata excitemus, et in Ecclesia foveamus. Sita est illa non in cærimoniis et ritibus externis, sed magis in veritate et unitate fidei Catholicæ. Fides Catholica non est nobis tradita humanis legibus, sed Scriptura divina, en jus compendium est Symbolum Apostolicum. Unde legimus, apud veteres rituum fuisse diversitatem variam, sed eam liberam, qua nemo unquam existimavit dissolvi unitatem ecclesiasticam. In dogmatibus itaque et in vera concordique prædicatione Evangelii Christi, et in ritibus a Domino diserte traditis, dicimus veram Ecclesiæ constare concordiam; ubi illam maxime Apostoli sententiam urgemus. Quotquot itaque perfecti sumus, hoc sentiamus. Quod si quid aliter sentitis, hoc quoque vobis Deus revelabit. Attamen in eo, ad quod pervenimus, eadem incedamus regula, et itidem simus affecti: 1
17. Sic legitur fecisse in Actis App. S. Petrus, qui tamen ideo nec aliis fuit præpositus, nec potestate majore ceteris præditus. Rectissime enim Cyprianus, martyr, de simplicitate clericorum: Hoc erant utique, inquit, et ceteri Apostoli, quod fuit Petrus, pari consortio præditi et honoris et potestatis; sed exordium ab initate proficiscitur, ut Ecclesia una monstretur. Refert item S. Hieronymus non disparia in Comment, ad Ep. ad Tit. Pauli, et dicit: Antequam diaboli instinctu studia in religione fierent, communi Presbyterorum consilio Ecclesiæ gubernabantur, postquam vero unusquisque eos, quos baptizaverat, suos putabat, non Christi, decretum est, ut unus de Presbyteris electus superponeretur ceteris, ad quem omnis ecclesiæ cura pertineret, et schismatum semina tollerentur. Hoc tamen decretum Hieronymus non pro divino venditat. Mox enim subjicit: Sicut Presbyteri sciunt, se ex ecclesiæ consuetudine, ei, qui sibi præpositus fuerit, esse subjectos: ita Episcopi noverint, se magis consuetudine, quam dispositionis Dominicæ veritate, Presbyteris esse majores, et in commune debere Ecclesiam regere. Hæc ille. Ideoque nemo jure prohibuerit ad veterem Ecclesiæ Dei constitutionem redire, et illam præ humana consuetudine recipere. : 1
17. Unde pleno ore profitemur, et prædicamus, Jesum Christum unicum esse mundi Redemptorem et Salvatorem, regem et pontificem maximum, Messiam verum et exspectatum illum, inquam, sanctum benedictum, quem omnes legis typi et vaticinia prophetarum præfigurarint atque promiserint, Deus autem præstiterit ac miserit illum nobis, ut alius porro non sit ullus nobis exspectandus. Nec restat jam aliud, quam ut omnes omnem gloriam Christo tribuamus, in ipsum credamus, et in ipso solo adquiescamus, omnibus aliis vitæ præsidiis spretis atque abjectis. Nam gratia Dei exciderunt, et Christum inanem sibi reddunt, quotquot salutem in alia re ulla, quam in uno Christo quærunt (Gal. v. 4: 1
18. Et ut paucis multa hujus causæ dicamus, quæcunque de incarnationis Domini nostri Jesu Christi mysterio definita sunt ex Scripturis Sanctis, et comprehensa symbolis ac sententiis quatuor primarum et præstantissimarum synodorum, celebratarum Niceæ, Constantinopoli, Ephesi et Chalcedone, una cum beati Athanasii symbolo, et omnibus his similibus symbolis, credimus corde sincero, et ore libero ingenue profitemur, condemnantes omnia his contraria.: 1
18. Officia ministrorum sunt varia, quæ tamen plerique ad duo restringunt, in quibus omnia alia comprehenduntur, ad doctrinam Christi Evangelicam, et ad legitimam sacramentorum administrationem. Ministrorum enim est congregare cœtum sacrum, in hoc exponere Verbum Dei, et universam doctrinam accommodare ad rationem usumque Ecclesiæ, ut ea, quæ docentur, prosint auditoribus, et ædificent fideles. Ministrorum, inquam, est, docere imperitos, hortari item, et urgere ad progrediendum in via Domini cessantes, aut etiam tardius procedentes, consolari item et confirmare pusillanimes, munireque contra Satanæ tentationes varias, corripere peccantes, revocare in viam errantes, lapsos erigere, contradicentes revincere, lupos denique ab ovili Dominico abigere, scelera item et sceleratos prudenter et graviter increpare, neque connivere aut tacere ad conscelerationem: sed et sacramenta administrare, usumque eorum justum commendare, et omnes ad illa percipienda per sanam doctrinam præparare, in unitate quoque sancta fideles conservare, et schismata prohibere, denique catechisare rudes, pauperum necessitatem commendare ecclesiæ, ægrotantes et variis impexos tentationibus visitare, instruere, et in via vitæ retinere: præterea orationes publicas, vel supplicationes necessitatis tempore, una cum jejunio, id est, abstinentia sancta procurare; et omnia quæ pertinent ad ecclesiarum tranquillitatem, pacem et salutem, quam diligentissime curare. : 1
19. Ut autem hæc omnia rectius faciliusque possit minister præstare, requiritur ab eo imprimis, ut sit Dei timens, oret sedulo, lectioni sacræ intendat, et in omnibus et semper vigilet, et puritate vitæ omnibus præluceat. : 1
2. Adorandum autem colendumque docemus Deum, sienti ipse nos colere docuit, in spiritu : 1
2. Causa movens aut efficiens prædestinationis ad vitam non est prævisio fidei, aut perseverantiæ, aut bonorum operum, aut ullius rei, quæ insit in personis prædestinatis, sed sola voluntas beneplaciti Dei.: 1
2. Certissimum est autem, omnes nos esse natura peccatores et impios, ac coram tribunali Dei convictos impietatis et reos mortis. Justificari autem, id est, absolvi a peccatis et morte, a judice Deo, solius Christi gratia, et nullo nostro merito aut respectu. Quid enim apertius, quam quod Paulus dixit? Omnes peccaverunt, et destituuntur gloria Dei. Justificantur autem gratis per illius gratiam, per redemptionem, quæ est in Christo Jesu: 1
2. Conjugium enim (incontinentiæ medicina et continentia ipsa est) institutum est ab ipso Domino Deo, qui ei liberalissime benedixit, ac virum ac fœminam inseparabiliter sibi mutuum adhærere, et una in summa dilectione, concordiaque vivere voluit (Matt. xiii.: 1
2. Credimus, hac Dei lege omnem Dei voluntatem, et omnia præcepta necessaria, ad omnem vitæ partem, plenissime tradi. Alioqui enim non vetuisset Dominus, huic legi nihil vel addi vel adimi: 1
2. Cum vero nunquam gravioribus tentationibus expositi sunt homines, quam dum infirmitatibus exercentur aut ægrotant, morbis cum animi tum corporis fracti, nunquam sane convenit pastores ecclesiarum saluti sui gregis invigilare accuratius, quam in hujusmodi morbis et infirmitatibus. Visitent ergo mature ægrotantes, vocentur item mature ab ægrotantibus, siquidem res ipsa postulaverit: consolentur autem illos, et in vera fide confirment, muniant denique contra perniciosas Satanæ suggestiones: instituant item preces apud ægrotantem domesticas, ac si necesse sit, precentur pro ægrotantis salute etiam in. cœtu publico curentque, quo feliciter ex hoc seculo migret. Papisticam visitationem cum sua illa unctione extrema, diximus superius, nos non approbare, quod absurda habeat, et a scriptura canonica non approbetur. : 1
2. Cuncta vero illa dicimus ab uno profecta esse principio. Damnamus ergo Manichæos et Marcionitas, qui impie fingebant duas substantias atque natural boni et mali, duo item principia, et duos sibi adversos Deos, bonum et malum.: 1
2. Deinde considerandum est, qualis fuerit homo post lapsum. Non sublatus est quidem homini intellectus, non erepta ei voluntas, et prorsus in lapidem vel truncumExpressions of Luther and Flacius, afterwards sanctioned by the Formula of Concord, Art. II.: 1
2. Ejus officium præcipuum est, pacem et tranquillitatem publicam procurare et conservare. Quod sane nunquam fecerit felicius, quam cum fuerit vere timens Dei ac religiosus, qui videlicet ad exemplum sanctissimorum regum principumque populi Domini, veritatis prædicationem et fidem sinceram promoverit, mendacia et superstitionem omnem cum omni impietate et idololatria exciderit ecclesiamque Dei defenderit. Equidem docemus religionis curam imprimis pertinere ad magistratum sanctum. : 1
2. Ergo non sine medio, licet non propter ullum meritum nostrum, sed in Christo et propter Christum, nos elegit Deus, ut qui jam sunt in Christo insiti per fidem, illi ipsi etiam sint electi, reprobi vero, qui sunt extra Christum, secundum illud Apostoli: Vos ipsos tentate, num sitis in fide. An non cognoscitis vosmet ipsos, quod Jesus Christus in vobis est? nisi sicubi reprobi estis : 1
2. Et cum semper unus modo sit Deus, unus Mediator Dei et hominum Jesus Messias, unus item gregis universi pastor, unum hujus corporis caput, unus denique Spiritus, una salus, una fides, unum testamentum vel fœdus; necessario consequitur unam duntaxat esse Ecclesiam: quam propterea Catholicam nuncupamus, quod sit universalis, et diffundatur per omnes mundi partes, et ad omnia se tempora extendat, nullis vel locis inclusa vel temporibus. Damnamus ergo Donatistas, qui Ecclesiam in nescio quos Africæ coarctabant angulos. Nec Romanensem adprobamus clerum, qui solam prope Romanam Ecclesiam venditat pro Catholica. : 1
2. Et in hac Scriptura Sancta habet universalis Christi Ecclesia plenissime exposita, quæcunque pertinent cum ad salvificam fidem, tum ad vitam Deo placentem recte informandam, quo nomine distincte a Deo præceptum est, ne ei aliquid vel addatur vel detrahatur : 1
2. Et quidem agnoscimus, Patribus duo fuisse promissionum genera, sicuti et nobis, revelata. Aliæ enim erant rerum præsentium vel terrenarum, quales sunt promissiones de terra Canaan, de victoriis, et quales hodie adhuc sunt de pane quotidiano. Aliæ vero erant tunc, et sunt etiam nunc, rerum cœlestium et æternarum, gratiæ videlicet divinæ, remissionis peccatorum, et vitæ æternæ, per fidem in Jesum Christum. Habuerunt autem veteres non tantum externas vel terrenas, sed spirituales etiam cœlestesque promissiones, in Christo. Nam de salute, : 1
2. Et sunt quidem alia veteris, alia novi populi sacramenta. Veteris populi sacramenta fuerunt circumcisio, et agnus paschalis, qui immolabatur: quo nomine ad sacrificia refertur, quæ fuerunt celebrata ab origine mundi. Novi populi sacramenta sunt baptismus, et cœna Dominica. Sunt, qui septem sacramenta novi populi numerent. Ex quibus nos pœnitentiam, ordinationem ministrorum, non papisticam quidem illam, sed Apostolicam, et matrimonium agnoscimus instituta esse Dei utilia, sed non sacramenta. Confirmatio et extrema unctio inventa sunt hominum, quibus nullo cum damno carere potest Ecclesia. Neque illa nos in nostris ecclesiis habemus. Nam habent illa quædam, quæ minime probare possumus. Nundinationem omnem, quam exercent Romanenses in dispensatione sacramentorum, omnino execramur. : 1
2. Hæc autem fides merum est Dei donum, quod solus Deus ex gratia sua, electis suis, secundum mensuram, et quando, cui, et quantum ipse vult, donat, et quidem per Spiritum Sanctum, mediante prædicatione Evangelii, et oratione fideli. Hæc etiam sua habet incrementa; quæ nisi et ipsa darentur a Deo, non dixissent Apostoli: Domine! adauge nobis fidem: 1
2. Improbamus rursus nimis et præpostere officiosos in defunctos, qui instar Ethnicorum suos deplangunt mortuos (luctum moderatum, quem Apostolus (1 Thess. iv. : 1
2. Peccatum autem intelligimus esse nativam illam hominis corruptionem, ex primis illis nostris parentibus, in nos omnes derivatam vel propagatam, qua concupiscentiis pravis inmersi, et a bono aversi, ad omne vero malum propensi, pleni omni nequitia, diffidentia, contemtu et odio Dei, nihil boni ex nobis ipsis facere, imo ne cogitare quidem possumus. : 1
2. Per pœnitentiam autem intelligimus mentis in homine peccatore resipiscentiam, verbo Evangelii et Spiritu Sancto excitatam, fideque vera acceptam, qua protinus homo peccator, agnatam sibi corruptionem peccataque omnia sua, per Verbum Dei accusata, agnoscit, ac de his ex corde dolet, eademque coram Deo non tantum deplorat et fatetur ingenue cum pudore, sed etiam cum indignatione execratur, cogitans jam sedulo de emendatione, et perpetuo innocentiæ virtutumque studio, in quo sese omnibus diebus vitæ reliquis sancte exerceat. : 1
2. Pluralitatem vero Deorum abominamur, quod diserte scriptum sit, Dominus Deus tuus unus est : 1
2. Proinde Filius est Patri juxta divinitatem coæqualis et consubitantialis, Deus verus, non nuncupatione, aut adoptione, aut ulla dignatione, sed substantia atque natura (Phil. ii. 6: 1
2. Proinde non aspernamur sanctorum Patrum Græcorum Latinorumque interpretationes, neque reprobamus eorundem disputationes ac tractationes rerum sacrarum cum Scripturis consentientes: a quibus tamen recedimus modeste, quando aliena a Scripturis aut his contraria adferre deprehenduntur. Nec putamus, illis ullam a nobis hac re injuriam irrogari, cum omnes uno ore nolint sua scripta æquari canonicis, sed probare jubeant, quatenus vel consentiant cum illis, vel dissentiant, jubeantque consentientia recipere, recedere vero a dissentientibus.: 1
2. Quod si in ecclesiis dispares inveniuntur ritus, nemo ecclesiæ existimet ex eo esse dissidentes. Socrates, Impossibile fuerit, inquit, omnes ecclesiarum, quæ per civitates et regiones sunt, ritus conscribere. Nulla religio eosdem ritus custodit, etiamsi eandem de illis doctrinam amplectatur. Etenim, qui ejusdem sunt fidei, de ritibus inter se dissentiunt. Hæc ille. Et nos hodie ritus diversos in celebratione cœnæ Domini et in aliis nonnullis rebus habentes in nostris ecclesiis, in doctrina tamen et fide non dissidemus, neque unitas societasque ecclesiarum nostrarum ea re discinditur. Semper vero ecclesiæ in hujusmodi ritibus, sicut mediis, usæ sunt libertate. Id quod nos hodie quoque facimus. : 1
2. Quotquot hos aspernantur, et ab his sese segregant, religionem veram contemnunt, urgendique sunt a pastoribus et piis magistratibus, ne contumacius se segregare, et cœtus sacros aversari pergant. Sint vero cœtus ecclesiastici non occulti et obscuri, sed publici atque frequentes, nisi, persecutio hostium Christi et Ecclesiæ non sinat esse publicos. Scimus enim, quales fuerint quondam primitivæ Ecclesiæ cœtus in abditis locis, sub tyrannide Romanorum principum. : 1
2. Rejicimus itaque non modo gentium idola, sed et Christianorum simulacra. Tametsi enim Christus humanam assumserit naturam, non ideo tamen assumsit, ut typum præferret statuariis atque pictoribus. Negavit se venisse ad solvendum legem et prophetas : 1
2. Retinere vult Dominus ritu hoc sacro in recenti memoria maximum generi mortalium præstitum beneficium, nempe quod, tradito corpore, et effuso suo sanguine, omnia nobis peccata nostra condonavit, ac a morte æterna et potestate diaboli nos redemit, jam pascit nos sua carne et potat suo sanguine, quæ vera fide spiritualiter percepta, alunt nos ad vitam æternam. Et hoc tantum beneficium renovatur toties, quoties cœna Domini celebratur. Dixit enim Dominus: Hoc facite in mei commemorationem. : 1
2. Rursus tamen et hoc cavendum est, ne ministris et ministerio nimium tribuamus, memores etiam hie verborum Domini, dicentis in Evangelio: Nemo venit ad me, nisi Pater meus traxerit eum: 1
2. Si vero opes Ecclesiæ per injuriam temporis, et quorundam audaciam, inscitiam, ant avaritiam translatæ sunt in abusum, reducantur a viris piis et prudentibus ad sanctum usum. Neque enim connivendum est ad abusum maxime sacrilegum. Docemus itaque reformandas esse scholas et collegia corrupta in doctrina, in cultu, et in moribus, ordinandamque esse pie, bona fide, atque prudenter pauperum subventionem.: 1
2. Sponte item precandum est, non coacte, neque pro ullo pretio. Neque decet orationem superstitiose adstrictam esse loco, quasi alibi non liceat, nisi in templo precari. Neque oportet preces publicas, quoad formam et tempus, in omnibus ecclesiis esse pares. Libertate enim sua utantur Ecclesiæ quælibet. Socrates in historia, In omnibus, ubique regionibus, inquit, non poteris invenire duas ecclesias, quæ orando plene consentiant. Hujusmodi discrepantiæ autores eos esse puto, qui singulis temporibus ecclesiis præfuerunt. Si tamen sunt congruentes, maximopere commendandum id et aliis imitandum videtur.: 1
2. Unde videmus in ecclesiis vetustis, non tantum certas fuisse horas in septimana constitutas cœtibus, sed ipsam diem dominicam ab ipsis Apostolorum temporibus, iisdem sacroque otio fuisse consecratam: quod etiam nunc recte propter cultum et caritatem, ab ecclesiis nostris custoditur. Observationi Judaicæ et superstitionibus nihil hic permittimus. Neque enim alteram diem altera sanctiorem esse credimus, neque otium Deo per se probari existimamus, sed et dominicam non sabbatum libera observatione celebramus. : 1
2. Unus est duntaxat baptismus in Ecclesia Dei, et satis est semel baptizari vel initiari Deo. Durat autem semel susceptus baptismus per omnem vitam, et est perpetua obsignatio adoptionis nostræ. Etenim baptizari in nomine Christi est: inscribi, initiari et recipi in fœdus atque familiam adeoque in hæreditatem filiorum Dei, imo, jam nunc nuncupari nomine Dei, id est, appellari filium Dei, pnrgari item a sordibus peccatorum, et donari varia Dei gratia ad vitam novam et innocentem. Baptismus ergo in memoria retinet et reparat ingens Dei beneficium generi mortalium præstitum.: 1
2. Verissime ergo et secundum Scripturam pronunciavit Augustinus (in libro De agone Christi, cap. viii.): 'Dominus dixit, nonne duo passeres asse veniunt, et unus eorum non cadit in terram sine voluntate Patris vestri? : 1
20. Cumque omnino oporteat esse in Ecclesia disciplinam, et apud veteres quondam usitata fuerit excommunicatio, fuerintque judicia ecclesiastica in populo Dei, in quibus per viros prudentes et pios exercebatur hæc disciplina, ministrorum quoque fuerit, ad ædificationem, disciplinam moderari hanc, pro conditione temporum, status publici, ac necessitate. Ubi semper tenenda est regula, omnia fieri debere ad ædificationem, decenter, honeste, sine tyrannide et seditione. Apostolus enim testatur: Sibi a Deo traditam esse in Ecclesia potestatem ad ædificationem et non ad destructionem: 1
21. Ceterum exsecramur in præsenti Donatistarum errorem, qui doctrinam et administrationem sacramentorum, vel efficacem vel inefficacem, ex mala vel bona ministrorum vita æstimant. Scimus enim, vocem Christi audiendam esse vel ex malorum ministrorum ore. Quando ipse Dominus dixit: Quæ dicunt, facite, secundum opera autem eorum nolite facere: 1
22. Atqui debet interim justa esse inter ministros disciplina. Inquirendum enim diligenter in doctrinam et vitam ministrorum, in synodis. Corripiendi sunt peccantes a senioribus, et in viam reducendi, si sunt sanabiles, aut deponendi, et velut lupi abigendi sunt per veros Pastores a grege Dominico, si sunt incurabiles. Si enim sint pseudodoctores, minime ferendi sunt. Neque vero et œcumenica improbamus concilia, si ad exemplum celebrentur Apostolicum, ad Ecclesiæ salutem, non perniciem. : 1
23. Ministri quoque fideles omnes, ut boni operarii, mercede sua digni sunt, nec peccant, quando stipendium omniaque interim necessaria pro se et sua familia accipiunt. Nam Apostolus ostendit, hæc jure dari ab Ecclesia, et accipi a ministris, in 1 ad Cor. ix.: 1
3. Abominamur ergo Arii et omnium Arianorum impiam contra Filium Dei doctrinam, imprimis vero Michælis Serveti, Hispani et Servetanorum omnium blasphemias, quas contra Dei Filium Satan per illos, veluti ex inferis hausit et in orbem audacissime et impiissime dispergit.: 1
3. At cavendum interim monemus, ne inter media deputentur, ut quidem solent missam et usum imaginum in templo pro mediis reputare, quæ revera non sunt media, Indifferens: 1
3. Auctor autem sacramentorum omnium non est homo ullus, sed Deus solus. Homines sacramenta instituere non possunt. Nam pertinent illa ad cultum Dei. At hominum non est, instituere et formare cultum Dei; sed traditum a Deo recipere et custodire. Præterea habent symbola promissiones adjunctas, quæ requirunt fidem. Fides autem solo Dei Verbo innititur. Et Verbum Dei habetur instar tabularum vel literarum, sacramenta vero instar sigillorum: quæ literis Deus adpendit solus. Et ut Deus sacramentorum auctor est, ita perpetuo operatur in Ecclesia, in qua rite peraguntur sacramenta: adeo ut fideles, cum a ministris sacramenta percipiunt, agnoscant, operari Deum in suo instituto, ideoque sacramenta perinde, ac ex ipsius Dei manu percipere, et ipsis ministri vitium (si quod insigne ipsi insit) non obesse, quando agnoscant, sacramentorum integritatem dependere ab institutione Domini. Unde etiam discriminant aperte in administratione sacramentorum inter Dominum ipsum, et Domini ministrum, confitentes, sacramentorum res dari ab ipso Domino, symbola autem a Domini ministris. : 1
3. Credimus enim, fideles recta a morte corporea migrare ad Christum, ideoque viventium suffragiis aut precibus pro defunctis, denique illis suis officiis nihil indigere. Credimus item, infideles recta præcipitari in tartara, ex quibus nullus impiis aperitur, ullis viventium officiis, exitus.: 1
3. Damnamus ergo Epicureos, providentiam Dei abnegantes, omnesque illos, qui blaspheme dicunt, Deum versari circa cardines cœli, et nos atque nostra nec videre nec curare. Damnavit hos etiam David, propheta regius, qui dixit: Quousque Domine! quousque impii exsultabunt? Dicunt: Dominus non videt, neque intelligit Deus Jacob. Intelligite stupidi in populo et stulti! quando demum sapietis? Is, qui aurem condidit, an non audiret? et qui oculum finxit, quomodo non videret? : 1
3. Denique electi sunt sancti in Christo per Deum ad finem certum, quem et ipsum exponit Apostolus et ait: Elegit nos in ipso, ut essemus sancti et irreprehensibiles coram illo per caritatem; qui prædestinavit nos, ut adoptaret in filios per Jesum Christum, in sese, ut laudetur gloria gratiæ suæ : 1
3. Diducitur quidem Ecclesia in partes vel species varias, non quod divisa aut divulsa sit in semetipsa, sed magis propter membrorum in ipsa diversitatem distincta. Aliam enim faciunt Ecclesiam militantem, aliam vero triumphantem. Militat illa adhuc in terris, et certat cum carne, cum mundo, et principe mundi hujus, diabolo, cum peccato atque morte. Hæc vero rude jam donata, in cœlo triumphat de istis devictis omnibus, et exultat coram Domino: nihilominus habent illæ inter sese communionem, vel conjunctionem. : 1
3. Docemus, legem hanc non datam esse hominibus, ut ejus justificemur observatione: sed ut ex ejus indicio infirmitatem potius, peccatum atque condemnationem agnoscamus, et de viribus nostris desperantes, convertamur ad Christum in fide. Aperte enim Apostolus: Lex iram,: 1
3. Educentur quoque liberi a parentibus, in timore Domini: provideant item parentes liberis, memores Apostolicæ sententiæ: Qui suis non prospicit, fidem abnegavit, et infideli est deterior: 1
3. Eodem in ordine collocantur etiam conciliorum definitiones vel canones.: 1
3. Et hæc quidem est vera pœnitentia, sincera nimirum ad Deum et omne bonum conversio, sedula vero a diabolo et ab omni malo aversio. Diserte vero dicimus, hanc pœnitentiam merum esse Dei donum, et non virium nostrarum opus. Jubet enim Apostolus: Fidelem ministrum diligenter erudire obsistentes veritati, si quando Deus his det pœnitentiam ad agnoscendum veritatem: 1
3. Et hæc quidem omnia, quæ hactenus de fide diximus, ante nos ita docuerunt Apostoli. Paulus enim: Est autem fides, inquit, eorum, quæ sperantur, : 1
3. Et quidem ab initio mundi usus est Deus omnium praætantissimis in mundo (simplicibus quidem pluribus in mundana sapientia vel philosophia, sed excellentissimis in vera theologia) hominibus, Patriarchis videlicet, cum quibus non raro collocutus est per angelos. Fuerunt enim Patriarchæ sui seculi Prophetæ sive Doctores, quos Deus hoc nomine aliquot voluit secula vivere, ut essent veluti Patres et lumina orbis. Secutus est illos Moses cum Prophetis For Prophetis: 1
3. Et quidem visibiliter hoc foris sacramento per ministrum repræsentatur, et veluti oculis contemplandum exponitur, quod intus in anima invisibiliter per ipsum Spiritum Sanctum præstatur. Foris offertur a ministro panis, et audiuntur voces Domini: Accipite, edite, hoc est corpus meum, accipite et dividite inter vos, bibite ex hoc omnes, hic est sanguis meus. : 1
3. Et, quamvis ad hunc modum patres nostri in Scripturis prophetarum habuerint Evangelium, per quod salutem in Christo per fidem consecuti sunt, Evangelium tamen proprie illud dicitur lætum et felix nuncium, quod nobis primum per Joannem Baptistam, deinde per ipsum Christum Dominum, postea per Apostolos ejus Apostolorumque successores prædicatum est mundo, Deum jam præstitisse, quod ab exordio mundi promisit, ac misisse, imo donavisse nobis Filium unicum, et in hoc reconciliationem cum Patre, remissionem peccatorum, omnem plenitudinem, et vitam æternam. Historia ergo descripta a quatuor Evangelistis, explicans, quomodo hæc sint facta vel adimpleta a Christo, quæ docuerit et fecerit Christus; et quod in ipso credentes omnem habent plenitudinem, recte nuncupatur Evangelium. Prædicatio item et Scriptura Apostolica, qua nobis exponunt Apostoli, quomodo nobis a Patre datus sit Filius, et in hoc vitæ salutisque omnia, recte dicitur doctrina Evangelica, sic, ut ne hodie quidem, si sincera sit, appellationem tam præclaram amittat. : 1
3. Etenim Christus peccata mundi in se recepit et sustulit, divinæque justitiæ satisfecit. Deus ergo propter solum Christum passum et resuscitatum, propitius est peccatis nostris, nec illa nobis imputat, imputat autem justitiam Christi pro nostra: ita, ut jam simus non solum mundati a peccatis et purgati, vel sancti, sed etiam donati justitia Christi, adeoque absoluti a peccatis, morte vel condemnatione, justi denique ac hæredes vitæ æternæ. Proprie ergo loquendo, Deus solus nos justificat, et duntaxat propter Christum justificat, non imputans nobis peccata, sed imputans ejus nobis justitiam: 1
3. Etenim voluntas non noluntas dicitur. Ergo quoad malum sive peccatum, homo non coactus vel a Deo vel a diabolo, sed sua sponte, malum facit; et hac parte liberrimi est arbitrii. Quod vero non raro cernimus, pessima hominis facinora et consilia impediri a Deo, ne finem suum consequantur, non tollit homini libertatem in malo, sed Deus potentia sua prævenit, quod homo alias libere instituit, sicut fratres Josephi Josephum libere instituunt tollere; sed non possunt, quod Dei consilio aliud visum esset.: 1
3. Eundem nihilominus Deum immensum, unum et indivisum, credimus et docemus personis inseperabiliter et inconfuse esse distinctum, Patrem, Filium, et Spiritum Sanctum, ita ut Pater ab æterno Filium generavit, Filius generatione ineffabili genitus sit, Spiritus Sanctus vero procedat ab utroque, idque ab æterno, cum utroque adorandus: ita ut sint tres non quidem Dii sed tres Personæ consubstantiales, coæternæ et coæquales, distinctæ quoad hypostases, et ordine alia aliam præcedens, nulla tamen inæqualitate. Nam quoad naturam vel essentiam ita sunt conjunctæ, ut sint unus Deus, essentiaque divina communis sit Patri, Filio, et Spiritui Sancto.: 1
3. Eundem solum invocamus in omnibus discriminibus et casibus vitæ nostræ, idque per interventum unici mediatoris et intercessoris nostri Jesu Christi. Diserte enim præceptum est nobis: Invoca me in die tribulationis, et eruam te, et glorificabis me : 1
3. Inter omnes creaturas præstant angeli atque homines. De angelis pronunciat Scriptura divina: Qui creat angelos suos spiritus, et ministros suos flammam ignis : 1
3. Nascimur enim omnes in peccatorum sordibus, et sumus filii iræ. Deus autem, qui dives est misericordia, purgat nos a peccatis gratuito, per sanguinem Filii sui, et in hoc adoptat nos in filios, adeoque fœdere sancto nos sibi connectit, et variis donis ditat, ut possimus novam vivere vitam. Obsignantur haec omnia baptismo. Nam intus regeneramur, purificamur, et renovamur a Deo per Spiritum Sanctum: foris autem accipimus obsignationem maximorum donorum in aqua, qua etiam maxima illa beneficia repræsentantur et veluti oculis nostris conspicienda proponuntur. Ideoque baptizamur, id est, abluimur, aut adspergimur aqua visibili. Aqua enim sordes mundat, deficientia et æstuantia recreat et refrigerat corpora. Gratia vero Dei hæc animabus præstat, et quidem invisibiliter vel spiritualiter. : 1
3. Prædestinatorum præfinitus et certus numerus est qui nec augeri nec minui potest.: 1
3. Præterea si ecclesiæ pro Christiana libertate memoriam dominicæ nativitatis, circumcisionis, passionis et resurrectionis, ascensionis item in cœlum, et missionis Sancti Spiritus in discipulos religiose celebrent, maximopere approbamus. Festa vero hominibus aut divis instituta non probamus. Et sane pertinent feriæ ad tabulam legis primam, et sunt solius Dei: denique habent feriæ divis institutæ et a nobis abrogatæ, absurda, inutilia, minimeque toleranda plurima. Interim fatemur non inutiliter sanctorum memoriam, suo loco et tempore in sacris concionibus populo commendari, et omnibus sancta exempla sanctorum imitanda proponi. : 1
3. Quinimo accedentibus jam etiam annis, cogitationibus, dictis et factis pravis contra legem Dei admissis, corruptos fructus, mala arbore dignos, proferimus (Matt. xii. 33: 1
3. Quis ergo crederet, umbram vel simulacrum corporis aliquam conferre piis utilitatem? Cumque maneat in nobis per Spiritum suum, sumus utique templa Dei : 1
3. Sed et modum esse decet, ut in re quavis, ita et in precibus publicis, ne nimis sint prolixæ et molestæ. Cedant ergo potiores partes in cœtibus sacris doctrinæ evangelicæ, caveaturque, ne nimis prolixis precibus fatigetur in cœtu populus, ut cum audienda est prædicatio Evangelii, vel egredi ex cœtu, vel hunc in universum solvi cupiant defatigati. Talibus in concione nimis videtur prolixum esse, quod alias succinctum est satis. Nam et concionatores modum tenere decet. : 1
3. Sentimus ergo, ex hisce Scripturis petendam esse veram sapientiam et pietatem, ecclesiarum quoque reformationem et gubernationem, omniumque officiorum pietatis institutionem, probationem denique dogmatum reprobationemque aut errorum confutationem omnium, sed et admonitiones omnes juxta illud Apostoli: Omnis Scriptura divinitus inspirata utilis est ad doctrinam, ad redargutionem, : 1
3. Sint autem loca, in quibus coëunt fideles, honesta et Ecclesiæ Dei per omnia commoda. Deligantur ergo ædes amplæ, aut templa. Repurgentur tamen ab iis rebus omnibus, quæ Ecclesiam non decent. Instruantur autem omnia pro decoro, necessitate et honestate pia, ne quid desit, quod requiritur ad ritus et usus Ecclesiæ necessarios. : 1
3. Teneat ergo ipse in manibus verbum Dei, et ne huic contrarium doceatur, procuret, bonis item legibus ad verbum Dei compositis moderetur populum, sibi a Deo creditum, eundemque in disciplina, officio, obedientiaque contineat. Judicia exerceat juste judicando, ne respiciat personam, aut munera accipiat; viduas, pupillos et afflictos asserat, injustos, impostores et violentos coërceat atque adeo et exscindat. Neque enim frustra accepit a Deo gladium: 1
4. Ceteram præcipuum illud, quod in omnibus sacramentis proponitur a Deo, et attenditur a piis omnibus omnium temporum (quod alii nuncupant substantiam et materiam sacramentorum) Christus est Servator, hostia illa unica, agnus item ille Dei mactatus ab origine mundi, petra quoque illa, de qua omnes majores nostri biberunt, per quem electi omnes circumciduntur sine manibus, per Spiritum Sanctum, abluunturque a peccatis suis omnibus, et aluntur vero corpore et sanguine Christi ad vitam æternam. : 1
4. Distinctionem enim personarum manifestam tradidit nobis Scriptura, angelo ad divam virginem inter alia dicente: Spiritus Sanctus superveniet in te et virtus Altissimi obumbrabit tibi, et quod nascetur sanctum, vocabitur Filius Dei : 1
4. Docemus ergo, angelos alios quidem perstitisse in obedientia, ac ad fidele Dei et hominum ministerium esse deputatos: alios vero sua sponte lapsos, et in exitium esse præcipitatos, factosque esse omnis boni fideliumque hostes, etc.: 1
4. Estque certissimum opera illa, quæ in vera fide fiunt a parentibus, per conjugii officia et œconomiam, esse coram Deo sancta et vere bona opera, et placere hæc Deo non minus, quam preces, jejunia, atque eleemosynas. Sic enim docuit et Apostolus in epistolis suis, præcipue vero ad Tim. et Titum. Numeramus autem cum eodem Apostolo inter dogmata Satanica illorum doctrinam, qui matrimonium prohibent, aut palam vituperant, vel oblique perstringunt, quasi non sanctum vel mundum sit. : 1
4. Et militans in terris Ecclesia semper plurimas habuit particulares ecclesias, quæ tamen omnes ad unitatem Catholicæ Ecclesiæ referuntur. Hæc aliter fuit instituta ante legem inter patriarchas, aliter sub Mose per legem, aliter a Christo per Evangelium. Vulgo numerantur fere duo populi, Israelitarum videlicet et gentium, vel eorum, qui ex Judæis et gentibus collecti sunt in Ecclesiam, testamenta item duo, vetus et novum. Omnium tamen horum populorum una fuit et est societas, una salus in uno Messia, in quo ceu membra unius corporis sub unum caput connectuntur omnes, in eadem fide, etiam de eodem cibo et potu spirituali participantes. Agnoscimus hie tamen diversa fuisse tempora, diversa symbola promissi et exhibiti Messiæ, sublatisque cærimonialibus, lucem nobis illustriorem lucere, et dona auctiora donari, et libertatem esse pleniorem. : 1
4. Et quamvis Deus norit, qui sint sui, et alicubi mentio fiat paucitatis electorum, bene sperandum est tamen de omnibus, neque temere reprobis quisquam est adnumerandus. Paulus certe ad Philippenses: Gratias ago, : 1
4. Eundem quoque æterni Dei æternum Filium credimus et docemus hominis factum esse filium, ex semine Abrahæ atque Davidis, non ex viri coitu, quod Ebion dixit, sed conceptum purissime ex Spiritu Sancto, et natum ex Maria semper virgine: sicut diligenter nobis historia explicat evangelica (Matt. i. : 1
4. Hactenus itaque abrogata est lex Dei, quatenus nos amplius non damnat, nec iram in nobis operatur. Sumus enim sub gratia, et non sub lege. Præterea implevit Christus omnes legis figuras. Unde umbræ cesserunt, corpore adveniente, ut jam in Christo et veritatem habeamus et omnem plenitudinem. Attamen legem non ideo fastidientes rejicimis. Meminimus enim verboram Domini, dicentis: Non veni legem et prophetas solvere, sed implere: 1
4. Idem ille Apostolus fidem vocat efficacem et sese exserentem per dilectionem: 1
4. Illa ipsa Evangelii prædicatio nuncupatur item ab Apostolo spiritus et ministerium spiritus, eo, quod efficax et viva fiat per fidem in auribus, imo cordibus credentium, per Spiritum Sanctum illuminantem. Nam litera, quæ opponitur spiritui, significat quidem omnem rem externam, sed maxime doctrinam legis, sine spiritu et fide in animis, non viva fide credentium, operantem iram, et excitantem peccatum. Quo nomine et ministerium mortis ab Apostolo nuncupatur. Huc enim illud Apostoli pertinet, Litera occidit, spiritus vivificat: 1
4. Interim vero media, per quæ operatur divina providentia, non aspernamur, ut inutilia, sed his hactenus nos accomodandos esse docemus, quatenus in verbo Dei nobis commendantur. Unde illorum voces temerarias improbamus, qui dicunt: si providentia Dei omnia geruntur, innutiles certe sunt conatus nostri et studia nostra: satis fuerit, si omnia divinæ permittamus providentiæ gubernanda, nec erit, quod porro simus solliciti de re ulla, aut quidquam faciamus. Tametsi enim Paulus agnosceret, se in Dei providentia navigare, qui ipse dixerat, oportet te et Romæ testificari : 1
4. Jam vero peccatrix illa Evangelica, quæ lacrymis rigat pedes Domini,: 1
4. Per mortem itaque intelligimus non tantum corpoream mortem, quæ omnibus nobis semel, propter peccata, est obeunda, sed etiam supplicia sempiterna, peccatis et corruptioni nostræ debita. Nam Apostolus: Eramus mortui, : 1
4. Proinde cum hodie hoc Dei verbum per prædicatores legitime vocatos annunciatur in Ecclesia, credimus ipsum Dei verbum annunciari et a fidelibus recipi, neque aliud Dei verbum vel fingendum, vel cœlitus esse exspectandum: atque in præsenti spectandum esse ipsum verbum, quod annunciatur, non annunciantem ministrum, qui, etsi sit malus et peccator, verum tamen et bonum manet nihilominus verbum Dei.: 1
4. Proinde sanctos cœlites sive divos nec adoramus, neque colimus nec invocamus, neque illos coram Patre pro intercessoribus aut media toribus nostris agnoscimus. Sufficit enim nobis Deus et Mediator Christus, neque honorem soli Deo et Filio ejus debitum aliis communicamus; quod ille diserte dixerit: Gloriam meam alteri non dabo : 1
4. Quanto vero gravius accusat Christi Ecclesia crapulam, ebrietatem, et omnem libidinem ac intemperantiam, tanto vehementius commendat nobis jejunium Christianum. Est enim jejunium aliud nihil, quam abstinentia et temperantia piorum, disciplina item, custodia, et castigatio carnis nostræ, pro necessitate præsenti suscepta, qua humiliamur coram Deo, et carni sua fomenta detrahimus, quo facilius libentiusque spiritui pareat. Proinde non jejunant, qui istorum nullam rationem habent, sed jejunare se credunt, si semel in die farciant ventrem, et certo vel præscripto tempore a certis abstineant cibis, existimantes, hoc opere operato se Deo placere et bonum opus facere. Jejunium est adminiculum orationis sanctorum ac virtutum omnium. Non placuit Deo (ut videre est in Prophetarum libris), jejunium, quo a cibo non a sceleribus jejunabant Judæi. : 1
4. Quantum vero ad bonum et ad virtutes, intellectus hominis non recte judicat de divinis ex semetipso. Requirit enim Scriptura Evangelica et Apostolica regenerationem abs quolibet : 1
4. Quapropter non patimur, nos in controversiis religionis vel fidei causis urgeri nudis Patrum sententiis aut conciliorum determinationibus, multo minus receptis consuetudinibus, aut etiam multitudine idem sentientium, aut longi temporis præscriptione. Ergo non alium sustinemus in causa fidei judicem, quam ipsum Deum, per Scripturas Sanctas pronunciantem, quid verum sit, quid falsum, quid sequendum sit, quidve fugiendum. Ita judiciis nonnisi spiritualium hominum, ex verbo Dei petitis, acquiescimus. Jeremias certe cæterique prophetæ sacerdotum concilia, contra legem Dei instituta, damnarunt graviter, ac monuerunt diligenter, ne audiamus Patres, aut insistamus viæ illorum, qui, in suis ambulantes adinventionibus, a lege Dei deflexerunt.: 1
4. Qui non sunt prædestinati ad salutem necessario propter peccata sua damnabuntur.: 1
4. Quid quod post hos misit Pater cœlestis Filium suum unigenitum, doctorem mundi absolutissimum, in quo est abscondita divina illa sapientia, et in nos derivata, per sacratissimam simplicissimamque et omnium perfectissimam doctrinam. Allegit enim ille sibi discipulos, quos fecit Apostolos. Hi vero exeuntes in mundum universum collegerunt ubique ecclesias per prædicationem Evangelii, deinde vero per omnes mundi ecclesias ordinarunt pastores atque doctores, ex præcepto Christi, per quorum successores hucusque Ecclesiam docuit ac gubernavit. Itaque ut Deus veteri populo dedit Patriarchas una cum Mose et Prophetis: ita novi testamenti populo misit suum unigenitum Filium una cum Apostolis et doctoribus ecclesiæ. : 1
4. Quod autem quidam tradunt de igne purgatorio, fidei Christianæ: Credo remissionem peccatorum et vitam æternam, purgationique plenæ per Christum, et Christi Domini hisce sententiis adversatur: Amen, amen dico vobis, qui sermonem meum audit, et credit ei qui misit me, habet vitam æternam, et in judicium non veniet, sed transivit a morte in vitam: 1
4. Quod si necesse sit, etiam bello populi conservare salutem, bellum, in nomine Dei suscipiat, modo prius pacem modis omnibus quæsierit, nec aliter nisi bello suos servare possit. Et dum hæc ex fide facit magistratus, illis ipsis operibus, ut vere bonis, Deo inservit, ac benedictionem a Domino accipit. Damnamus Anabaptistas, qui, ut Christianum negant fungi posse officio magistratus, ita etiam negant, quemquam a magistratu juste occidi, aut magistratum bellum gerere posse, aut juramenta magistratui præstanda esse, etc. : 1
4. Quoniam vero nos justificationem hanc recipimus, non per ulla, opera, sed per fidem in Dei misericordiam et Christum, ideo docemus et credimus cum Apostolo, hominem peccatorem justificari sola fide in Christum, non lege, aut ullis operibus. Dicit enim Apostolus: Arbitramur, fide justificari hominem absque operibus legis: 1
4. Separat item Deus nos baptismi symbolo ab omnibus alienis religionibus et populis, et sibi consecrat ceu peculium: nos itaque, dum baptizamur, confitemur fidem nostram et obstringimur Deo ad obedientiam et mortificationem carnis vitæque novitatem, adeoque inscribimur in sanctam Christi militiam, ut toto vitæ cursu pugnemus contra mundum, et Satanam, atque carnem propriam. Baptizamur præterea in. unum Ecclesiæ corpus, ut cum omnibus membris Ecclesiæ pulchre in una et eadem religione mutuisque officiis consentiamus. : 1
4. Sic et cantus in cœtu sacro est moderandus, ubi is est in usu. Cantus, quem Gregorianum nuncupant, plurima habet absurda: unde rejectus est merito a nostris et pluribus ecclesiis. Si ecclesiæ sunt, quæ orationem fidelem legitimamque habent, cantum autem nullum habent, condemnari non debent. Non enim canendi commoditatem omnes habent ecclesiæ. Ac certum est ex testimoniis vetustatis, ut cantus usum fuisse vetustissimum in orientalibus ecclesiis, ita sero tandem receptum esse ab occidentalibus. : 1
4. Sicut autem credimus, Deum non habitare in templis manu factis, ita propter verbum Dei et usus sacros scimus, loca Deo cultuique ejus dedicata non esse profana sed sacra, et qui in his versantur, reverenter et modeste conversari debere, utpote qui sint in loco sacro, coram Dei conspectu et sanctorum angelorum ejus. Longe itaque a templis et oratoriis Christianorum repellendus, est omnis vestium luxus, omnis superbia, et omnia, quæ humilitatem, disciplinam et modestiam dedecent christianam. Ac verus templorum ornatus non constat ebore, auro et gemmis, sed frugalitate, pietate, virtutibusque eorum, qui versantur in templo. Omnia autem decenter et ordine fiant in Ecclesia, omnia denique fiant ad ædificationem. Taceant ergo omnes peregrinæ linguæ in cœtibus sacris. Omnia proponantur lingua vulgari, et quæ eo in loco ab hominibus in cœtu intelligatur. : 1
4. Ut autem rectius et perspicacius intelligatur, quo modo caro et sanguis Christi sint cibus et potus fidelium, percipianturque a fidelibus ad vitam æternam, paucula hæc adjiciemus. Manducatio non est unius generis. Est enim manducatio corporalis, qua cibus in os percipitur ab homine, dentibus atteritur et in ventrem deglutitur. Hoc manducationis genere intellexerunt olim Capernaitæ sibi manducandam carnem Domini, sed refutantur ab ipso, Joann. cap. vi. Nam ut caro Christi corporaliter manducari non potest citra flagitium aut truculentiam, ita non est cibus ventris. Id quod omnes fateri coguntur. Improbamus canonem in decretis itaque pontificum: Ego Berengarius, etc. (De Consecratione, Distinct. 2). Neque enim credidit vetustas pia, neque nos credimus, corpus Christi manducari ore corporis corporaliter vel essentialiter. : 1
4. Ut vero instituantur homines in religione, admoneanturque rerum divinarum et salutis suæ, prædicare jussit evangelium Dominus : 1
5. Agnoscimus ergo, in omnibus hominibus esse originale peccatum; agnoscimus, omnia alia peccata, quæ ex hoc oriuntur, et dici, et vere esse peccata, quaiicunque nomine nuncupentur, sive mortalia, sive venialia, sive illud quoque, quod vocatur peccatum in Spiritum Sanctum, quod nunquam remittitur : 1
5. Constat vero, mentem vel intellectum ducem esse voluntatis, cum autem cæcus sit dux, claret, quonsque et voluntas pertingat. Proinde nullum est ad bonum homini arbitrium liberum, nondum renato, vires nullæ ad perficiendum bonum. Dominus in Evangelio dicit: Amen, amen dico vobis, quod omnis, qui facit peccatum, servus est peccati : 1
5. Credimus perfectissimam esse baptizandi formam, qua Christus ipse baptizatus est, et qua baptizarunt Apostoli. Ergo, quæ humana inventione postea adjecta et usurpata sunt in Ecclesia, non arbitramur necessaria esse ad perfectionem baptismi: cujus generis est exorcismus, usus item ardentis luminis, olei, salis, sputi, et similium rerum, ut, quod baptismus singulis annis pluribus cærimoniis bis consecratur. Nos enim credimus, unum Ecclesiæ baptismum in prima Dei institutione sanctificatum esse, et consecrari per verbum, efficacemque esse nunc etiam propter primam Dei benedictionem. : 1
5. Damnamus ergo Judæos et Mahumetistas, omnesque sacrosanctam et adorandam hanc trinitatem blasphemantes. Damnamus item omnes hæreses atque hæreticos, docentes, Filium et Spiritum Sanctum nuncupatione esse Deum; item creatum ac serviens aut alteri officiale esse in trinitate, esse in ea denique inæquale, majus aut minus, corporeum aut corporaliter effigiatum, moribus vel voluntate diversum, aut confusum vel solitarium, quasi Filius et Spiritus Sanctus affectiones et proprietates sint unius Dei Patris, ut Monarchici senserunt, Noëtiani, Praxeas, Patripassiani, Sabellius, Samosatenus, Aëtius, Macedonius, Anthropomorphitæ, Arius, et similes.: 1
5. Docemus enim, vere bona opera enasci ex viva fide, per Spiritum Sanctum, et a fidelibus fieri secundum voluntatem vel regulam Verbi Dei. Nam Petrus Apostolus: Omni adhibito studio,: 1
5. Est autem publicum jejunium, et privatum. Celebrarunt olim jejunia publica calamitosis temporibus rebusque Ecclesiæ afflictis. Abstinebant in universum a cibo ad vesperam usque. Totum autem hoc tempus impendebant precibus sacris cultuique Dei et pœnitentiæ. Parum hæc abfuerunt a luctu: et frequens fit horum mentio in Prophetis, præcipue apud Joëlem (cap. ii.: 1
5. Est et spirituals manducatio corporis Christi, non ea quidem, qua existimemus cibum mutari in spiritum, sed qua, manente in sua essentia et proprietate corpore et sanguine Domini, ea nobis communicantur spiritualiter, utique non corporali modo, sed spirituali, per Spiritum Sanctum, qui videlicet ea, quæ per carnem et sanguinem Domini pro nobis in mortem tradita parata sunt, ipsam, inquam, remissionem peccatorum, liberationem et vitam æternam, applicat et confert nobis, ita ut Christus in nobis vivat et nos in ipso vivamus, efficitque, ut ipsum, quo talis fit cibus et potus spiritualis noster, id est, vita nostra, vera fide percipiamus. : 1
5. Et quamvis Evangelii doctrina collata cum Pharisæorum doctrina legis, visa sit, cum primum prædicaretur per Christum, nova esse doctrina, quod et Jeremias de Novo Testamento vaticinatus sit, revera tamen illa, non modo vetus erat, et est adhuc (nam nova dicitur et hodie a Papistis, collata cum doctrina jam Papistarum recepta) vetus doctrina, sed omnium in mundo antiquissima. : 1
5. Et quantum quidem attinet ad illud, quod in sacramentis est præecipuum et res ipsa, paria sunt utriusque populi sacramenta. Nam Christus unicus Mediator et Servator fidelium utrobique est illud præcipuum et ipsa res sacramentorum. Unus et idem Deus, utrobique horum est auctor. Utrique populo data sunt illa, ut signa adeoque obsignationes gratiæ et promissionum Dei, quæ in memoriam reducant, reparentque maxima Dei beneficia, quibus item fideles ab omnibus aliis orbis religionibus sejungerentur, denique quæ spiritualiter per fidem perciperentur, et percipientes obstringerent Ecclesiæ, et ipsos sui admonerent officii. In his inquam et similibus non disparia sunt utriusque populi sacramenta, quæ tamen in signis sunt di versa. : 1
5. Execramur autem cœlibatum immundum, libidines et fornicationes tectas et apertas hypocritarum, simulantium continentiam, cum omnium sint incontinentissimi. Hos omnes judicabit Deus. Divitias, et divites, si pii sunt et recte utantur divitiis, non reprobamus. Reprobamus autem sectam Apostolicorum, etc. : 1
5. Hæc Ecclesia Dei sancta vocatur domus Dei viventis, exstructa ex lapidibus vivis et spiritualibus, et imposita super petram immotam, super fundamentum, quo aliud collocari non potest: et ideo nuncupatur etiam columna et basis veritatis (1 Tim. iii. 15: 1
5. Horas canonicas, id est, preces ad certas in die horas compositas, a Papistis cantatas aut recitatas, nescivit vetustas: quod ex ipsis horarum lectionibus et argumentis pluribus demonstrari potest. Sed et absurda non pauca habent, ut nihil dicam aliud, proinde omittuntur recte ab ecclesiis substituentibus in locum ipsarum res salutares Ecclesiæ Dei universæ.: 1
5. Interim divos nec contemnimus, nec vulgariter de eis sentimus. Agnoscimus enim, eos esse viva Christi membra, amicos Dei, qui carnem et mundum gloriose vicerunt. Diligimus ergo illos ut fratres, et honoramus etiam, non tamen cultu aliquo, sed honorabili de iis existimatione, denique laudibus justis. Imitamur item eos. Nam imitatores fidei virtutumque ipsorum, consortes item æternæ salutis esse, illis æternum apud Deum cohabitare et cum eis in Christo exsultare, desideriis votisque ardentissimis exoptamus. Atque hac in parte adprobamus illam S. Augustini de vera religione sententiam: 'Non sit nobis religio cultus hominum mortuorum. Quia si pie vixerint, non sic habentur, ut tales quærant honores, sed ilium a nobis coli volunt, quo illuminante, lætantur, meriti sui nos esse conservos. Honorandi ergo sunt propter imitationem, non adorandi propter religionem,' etc.: 1
5. Itaque justifications beneficium non partimur, partim gratiae Dei, vel Christo, partim nobis, aut dilectioni operibusve, vel merito nostro, sed insolidum gratiæ Dei in Christo per fidem tribuimus. Sed et non possent Deo placere dilectio et opera nostra, si fierent ab injustis; proinde oportet nos prius justos esse, quam diligamus aut faciamus opera justa. Justi vere efficimur, quemadmodum diximus, per fidem in Christum, mera gratia Dei, qui peccata nobis non imputat, sed justitiam Christi, adeoque fidem in Christum ad justitiam nobis imputat. Apostolus præterea apertissime dilectionem derivat ex fide, dicens: Finis præcepti est caritas, ex puro corde, conscientia bona, et fide non ficta: 1
5. Jam quod traditur de spiritibus vel animabus mortuorum apparentibus aliquando viventibus, et petentibus ab eis officia, quibus liberentur, deputamus apparitiones eas inter ludibria, artes et deceptiones diaboli, qui, ut potest se transfigurare in angelum lucis, ita satagit fidem veram vel evertere, vel in dubium revocare. Dominus in veteri testamento vetuit veritatem sciscitari a mortuis, et ullum cum spiritibus habere commercium (Deut. xviii. 10, 11: 1
5. Jam vero de homine dicit Scriptura, quod ab initio conditus sit bonus, ad imaginem et similitudinem Dei; quod Deus collocaverit eum in paradisum, subjeceritque ei omnia (Gen. i. 27, 28: 1
5. Neque arbitramur, prædicationem illam externam tanquam inutilem ideo videri, quoniam pendeat institutio veræ religionis ab interna Spiritus illuminatione: propterea, quod scriptum sit: Non erudiet quis proximum suum. Omnes enim cognoscent me : 1
5. Pariter repudiamus traditiones humanas, quæ, tametsi insigniantur speciosis titulis, quasi divinæ apostolicæque sint, viva voce Apostolorum et ceu per manus virorum Apostolicorum succedentibus Episcopis, ecclesiæ traditæ; compositæ tamen cum Scripturis, ab his discrepant, discrepantiaque illa sua ostendunt, se minime esse Apostolicas. Sicut enim Apostoli inter se diversa non docuerunt, ita et Apostolici non contraria Apostolis ediderunt Quinimo impium esset adseverare, Apostolos viva voce contraria scriptis suis tradidisse.: 1
5. Porro ministri novi populi variis nuncupantur appellationibus. Dicuntur enim Apostoli, Prophetæ, Evangelistæ, Episcopi, Presbyteri, Pastores atque Doctores (1 Cor. xii. 3: 1
5. Præterea anima fuit Domino nostro Jesu Christo non absque sensu et ratione, ut Apollinaris sentiebat, neque caro absque anima, ut Eunomius docebat, sed anima cum ratione sua, et caro cum sensibus suis, per quos sensus veros dolores tempore passionis suæ sustinuit; sicuti et ipse testatus est, et dixit: Tristis est anima mea usque ad mortem: 1
5. Sed et filius ille concoctor, et publicanus ille in Evangelio, cum Pharisæo collatus, præeunt nobis formulis adcommodatissimis peccata nostra Deo confitendi. Ille dicebat: Pater, peccavi in cælum et coram te! Jam non sum dignus vocari filius tuus, fac me sicut unum de mercenariis tuis: 1
5. Sed et passim, quoquo vertamus oculos, occurrunt res creatæ a Deo vivæ et veræ in oculos nostros, quæ, si observentur, ut par est, longe evidentius movent adspectantem, quam omnes omnium hominum imagines vel picturæ vanæ, immobiles, marcidæ atque mortuæ. De quibus vere dixit Propheta: Oculos habent et non vident, : 1
5. Sicut enim Deus salutem populi sui operari vult per magistratum, quem mundo veluti patrem dedit: ita subditi omnes, hoc Dei beneficium in magistratu agnoscere jubentur. Honorent ergo et revereantur magistratum, tanquam Dei ministrum: ament eum, faveant ei, et orent pro illo, tanquam pro Patre: obediant item omnibus ejus justis et æquis mandatis: denique pendant vectigalia atque tributa, et quæ hujus generis debita sunt, fideliter atque libenter. Et si salus publica patriæ vel justitia requirat, et magistratus ex necessitate bellum suscipiat, deponant etiam vitam, et fundant sanguinem pro salute publica magistratusque, et quidem in Dei nomine, libenter, fortiter et alacriter. Qui enim magistratui se opponit, iram Dei gravem in se provocat. : 1
6. Agnoscimus ergo in uno atque eodem Domino nostro Jesu Christo duas naturas vel substantias, divinam et humanam: 1
6. Caput est, quod in corpore eminentiam habet, et unde corpus vitam haurit, cujus spiritu regitur in omnibus, unde et incrementa et, ut crescat, habet. Unicum item est corporis caput, et cum corpore habet congruentiam. Ergo Ecclesia non potest ullum aliud habere caput, quam Christum. Nam ut Ecclesia est corpus spirituale, ita caput habeat sibi congruens spirituale, utique oportet. Nec alio potest regi spiritu, quam Christi. Paulus quoque: Ipse est caput, : 1
6. Credimus autem, hanc confessionem ingenuam, quæ soli Deo fit., vel privatim inter Deum et peccatorem, vel palam in templo, ubi generalis illa peccatorum confessio recitatur, sufficere, nec necessarium esse ad remissionem peccatorum consequendam, ut quis peccata sua confiteatur sacerdoti, susurrando in aures ipsius, ut vicissim cum impositione manuum ejus audiat ab ipso absolutionem; quod ejus rei nec præceptum ullum, nec exemplum exstet in Scripturis Sanctis, David protestatur et ait: Delictum meum cognitum tibi feci, et injustitiam meam non abscondi. Dixi, confitebor contra me injustitiam meam Domino; et tu remisisti impietatem peccati mei: 1
6. Dicimus autem, constare hominem duabus ac diversis quidem substantiis, in una persona, anima immortali, utpote quæ separata a corpore, nec dormit, nec interit, et corpore mortali, quod tamen in ultimo judicio a mortuis resuscitabitur, ut totus homo inde, vel in vita, vel in morte, æternum maneat.: 1
6. Docemus, baptismum in Ecclesia non administrari debere a mulierculis, vel ab obstetricibus. Paulus enim removit mulierculas ab officiis ecclesiasticis. Baptismus autem pertinet ad officia ecclesiastica. Damnamus Anabaptistas, qui negant baptizandos esse infantulos recens natos a fidelibus. Nam juxta doctrinam Evangelicam horum est regnum Dei, et sunt in fœdere Dei; cur itaque non daretur eis signum fœderis Dei? cur non per sanctum baptisma initiarentur, qui sunt peculium et in Ecclesia Dei? Damnamus Anabaptistas et in aliis ipsorum dogmatibus, quæ contra Verbum Dei peculiaria habent. Non sumus ergo Anabaptistæ, neque cum eis in ulla re ipsorum communicamus. : 1
6. Fatemur etiam, peccata non esse æqualia, licet ex eodem corruptionis et incredulitatis fonte exoriantur, sed alia aliis esse graviora. Sicut Dominus dixit: Sodomæ tolerabilius futurum, quam urbi rejicienti verbum evanqelii : 1
6. Homo vere fidelis, id est, fide justificante præditus, certus est plerophoria fidei, de remissione peccatorum suorum, et salute sempiterna sua per Christum.: 1
6. Idcirco adprobamus Lactantii, veteris scriptoris, sententiam, dicentis: 'Non est dubium, quin religio nulla sit, ubicunque simulacrum est.' Recte item fecisse adserimus beatum episcopum Epiphanium, qui in foribus ecclesiæ inveniens velum, habens depictam imaginem quasi Christi vel sancti cujuspiam, scidit atque sustulit: quod contra auctoritatem Scripturarum vidisset, in Ecclesia Christi hominis pendere imaginem. Ideoque præcipiebat, ne deinceps in Ecclesia Christi ejusmodi vela, quæ contra religionem nostram veniunt, adpenderentur, sed tolleretur potius illa scrupulositas, quæ indigna sit Ecclesia Christi et populis fidelibus. Præterea adprobamus hanc S. Augustini de vera religione sententiam: 'Non sit nobis religio humanorum operum cultus. Meliores enim sunt ipsi artifices, qui talia fabricantur, quos tamen colere non debemus: 1
6. Improbamus ergo hujusmodi opera: adprobamus et urgemus illa, quæ sunt ex voluntate et mandato Dei. Illa ipsa fieri debent, non ut his promereamur vitam æternam. Donum Dei enim est, ut Apostolus ait, vita æterna, neque ad ostentationem, quam rejecit Dominus (Matt. vi. : 1
6. Multo vero minus credimus, reliquias divorum adorandas esse aut colendas. Veteres isti sancti satis honorasse videbantur mortuos suos, si honeste mandassent terræ reliquias, postquam astra petiisset spiritus: ac omnium nobilissimas reliquias majorum æstimabant esse virtutes, doctrinam et fidem: quas ut commendabant cum laude mortuorum, ita eas exprimere adnitebantur, dum vivebant in terris.: 1
6. Omnia jejunia proficisci debent ex libero, spontaneoque spiritu et vere humiliato, nec composita esse ad plausum vel gratiam hominum consequendam, multo minus eo, ut per ipsa velit homo justitiam demereri. Jejunet autem in hunc finem quilibet, ut fomenta carni detrahat, et ferventius Deo inserviat. : 1
6. Paulus disserte dicit: Eadem se in omnibus ecclesiis docuisse : 1
6. Porro terrenarum rerum intelligentia in lapso homine non est nulla. Reliquit enim Deus ex misericordia ingenium, multum tamen distans ab eo, quod inerat ante lapsum. Jubet Deus excolere ingenium, et addit dona simul et profectum. Et manifestum est, quam nihil proficiamus in artibus omnibus sine benedictione Dei. Scriptura certe omnes artes ad Deum refert. Nam et ethnici retulerunt artium origines ad inventores Deos. : 1
6. Proinde non probamus impias quorundam voces, qui dicunt: pauci sunt electi, et cum mihi non constet, an sim in illo paucorum numero, genium meum non fraudabo. Alii dicunt: si prædestinatus vel electus sum a Deo, nihil impediet me a salute certo jam definita, quicquid tandem designavero. Si vero sum de reproborum numero, nulla me vel fides vel pœnitentia juvabit, cum definitio Dei mutari non possit. Itaque inutiles sunt doctrinæ et admonitiones omnes. Nam contra hos pugnat illud Apostoli: Oportet servum Domini propensum esse ad docendum, erudientem eos, qui obsistunt, si quando det Deus illis pœnitentiam, ad agnoscendum veritatem, ut resipiscant a laqueo diaboli, capti ab eo ad ejus voluntatem : 1
6. Quapropter loquimur in hac causa non de ficta fide, de inani et otiosa, aut mortua, sed de fide viva vivificanteque, quae propter Christum, qui vita est et vivificat, quern comprehendit, viva est et dicitur, ac se vivam esse vivis declarat operibus. Nihil itaque contra hanc nostram doctrinam pugnat Jacobus, qui de fide loquitur inani et mortua, quam quidam jactabant, Christum autem intra se viventem per fidem non habebant. Idem ille dixit, opera justificare, non contra dicens Apostolo (rejiciendus alioqui), sed ostendens Abrahamum vivam justificantemque fidem suam declaravisse per opera (Jac. ii.: 1
6. Qui enim intus illuminat, donato hominibus Spiritu Sancto, idem ille præcipiens dixit ad discipulos suos: Ite in mundum universum, et prædicate evangelium omni creaturæ : 1
6. Sicut enim cibus et potus corporalis corpora nostra non tantum reficiunt ac roborant, sed et in vita conservant: ita et caro Christi tradita pro nobis, et sanguis ejus effusus pro nobis, non tantum reficiunt et roborant animas nostras, sed etiam in vita conservant, non quatenus quidem corporaliter eduntur et bibuntur, sed quatenus spiritualiter nobis a Spiritu Dei communicantur, dicente Domino: Et panis, quem ego dabo, caro mea est, quam dabo pro mundi vita. : 1
6. Subsequentibus porro temporibus, multo plures in Ecclesiam Dei inductæ sunt nuncupationes ministrorum in Ecclesia. Alii enim ordinati sunt Patriarchæ, alii Archiepiscopi, alii Suffraganei, item Metropolitani, Archipresbyteri, Diaconi quoque, Subdiaconi, Acoluthi, Exorcistæ, Cantores, Janitores, et nescio, qui alii, ut Cardinales, Præpositi, et Priores, Patres minores et majores, ordines majores et minores. At de his omnibus nihil sumus nos soliciti, quales olim fuerint, aut nunc sint. Sufficit nobis Apostolica de ministris doctrina. : 1
7. Agnoscimus interim, Deum illuminare posse homines etiam sine externo ministerio, quos et quando velit, id quod ejus potentiæ est. Nos autem loquimur de usitata ratione instituendi homines, et præcepto et exemplo tradita nobis a Deo.: 1
7. Certe cum Christus verus Messias nobis sit exhibitus, et abundantia gratiæ Kindler reads 'et abundans gratia.: 1
7. Damnamus ergo omnes, qui his contraria docuerunt, imprimis vero Pelagium et omnes Pelagianos, una cum Jovinianistis, peccata cum Stoicis paria facientibus. Sentimus per omnia in hac causa cum S. Augustino, qui sua ex Scripturis Sanctis protulit atque defendit.: 1
7. Damnamus omnes, qui irrident aut subtilibus disputationibus in dubium vocant immortalitatem animarum, aut animam dicunt dormire, aut partem esse Dei. Breviter, damnamus omnes omnium opiniones, quotquot diversa sentiunt de creatione, de angelis, et dæmonibus, et homine, ab iis, quæ nobis tradita sunt per Scripturas Sanctas, in Apostolica Christi Ecclesia.: 1
7. Etenim, ut Nestorianum dogma ex uno Christo duos faciens, et unionem personæ dissolvens, abominamur: ita Eutychetis et Monothelitarum vel Monophysicorum vesaniam, expungentem naturæ humanæ proprietatem execramur: 1
7. Ex quibus omnibus claret, nos per spiritualem cibum minime intelligere imaginarium, nescio quem, cibum, sed ipsum Domini corpus pro nobis traditum, quod tamen percipiatur a fidelibus, non corporaliter, sed spiritualiter per fidem. In qua re sequimur per omnia doctrinam ipsius Salvatoris Christi Domini apud Joh. vi.: 1
7. Gratia salutaris non tribuitur, non communicator, non conceditur universis hominibus, qua servari possint, si voluerint.: 1
7. Illi ipsi veteres non jurarunt, nisi per nomen solius Dei Jehovah, sicuti lege divina est præceptum: qua sicut vetitum est jurare per nomina alienorum deorum : 1
7. Necesse est ergo, ut Deo Patri nostro confiteamur peccata nostra, et cum proximo nostro, si ipsum offendimus, redeamus in gratiam. De quo confessionis genere loquens Jacobus Apostolus: Confitemini, : 1
7. Non probamus ergo doctrinam cleri Romani, facientis suum illum Romanum Pontificem Catholicæ in terris ecclesiæ militantis pastorem universalem et caput summum, adeoque verum Christi vicarium, qui habeat in Ecclesia plenitudinem, ut vocant, potestatis, et dominium supremum. : 1
7. Postremo videndum, an regenerati sint liberi arbitrii, et quatenus. In regeneratione intellectus illuminatur, per Spiritum Sanctum, ut et mysteria et voluntatem Dei intelligat. Et voluntas ipsa non tantum mutatur per Spiritum, set etiam instruitur facultatibus, ut sponte velit et possit bonum (Rom. viii. 5, 6: 1
7. Quadragesimale jejunium vetustatis habet testimonia, sed nulla ex literis Apostolicis: ergo non debet, nec potest imponi fidelibus. Certum est, quondam varias fuisse jejuniorum formas vel consuetudines. Unde Irenæus, scriptor vetustissimus, Quidam, inquit, putant uno tantum die observari debere jejunium, alii duobus, alii vero pluribus, nonnulli etiam quadraginta diebus. Quæ varietas observantiæ, non nostris nunc demum temporibus cœpit, sed multo ante noe: 1
7. Quamvis ergo doceamus cum Apostolo, hominem gratis justificari per fidem in Christum, et non per ulla opera bona, non ideo tamen vilipendimus aut condemnamus opera bona. Cum sciamus, hominem nec conditum nec regenitum esse per fidem, ut otietur, sed potius, ut indesinenter, quæ bona et utilia sunt, faciat. Etenim in Evangelio dicit Dominus: Bona arbor bonum fructum adfert: 1
7. Sed et Augustinus de bono perseverantiæ cap. xiv. et conseq. ostendit, utrumque esse prædicandum et liberæ electionis prædestinationisque gratiam, et admonitiones et doctrinas salutares. Improbamus itaque illos, qui extra Christum quærunt: an sint electi? Et quid ante omnem æternitatem de ipsis statuerit Deus?: 1
7. Unde dicimus, omnes eos errare turpiter, et indigna æterno Dei consilio loqui, qui Evangelicam doctrinam et religionem nuncupant nuper exortam, et vix XXX. annorum fidem. In quos competit illud Jesaiæ Prophetæ: Væ his, qui dicunt, malum esse bonum, et bonum malum, qui ponunt tenebras lucem, et lucem tenebras, amarum dulce, et dulce amarum: 1
7. [Conf. Aug., de Abus. 6.] Ita cum sciamus certo, monachos et monachorum ordines vel sectas neque a Christo, neque ab Apostolis esse institutas; docemus, nihil eas ecclesiæ Dei utiles esse, imo perniciosas. Tametsi enim quondam (cum essent solitarii, et manibus sibi victum quærerent, nec ullis essent oneri, sed pastoribus ecclesiarum ubique parerent, ut laici) fuerint tolerabiles, tamen nunc, quales sint, videt et sentit universus orbis. Prætexunt nescio quæ vota et vivunt votis suis vitam prorsus contrariam: ut prorsus optimi eorum inter eos numerari mereantur, de quibus dixit Apostolus: Audimus quosdam versantes inter vos inordinate, nihil operis facientes, sed curiose agentes. Tales ergo nos in nostris ecclesiis nec habemus, nec in ecclesiis Christi habendos esse docemus: 1
8. Audienda est enim prædicatio Evangelii, eique credendum est: et pro indubitato habendum, si credis ac sis in Christo, electum te esse. Pater enim prædestinationis suæ æternam sententiam, sicut modo ex Apostolo (2 Tim. i.: 1
8. Damnamus itaque omnes, qui bona opera contemnunt, non curanda et inutilia esse blaterant. Interim, quod et antea dictum est, non sentimus, per opera bona nos servari, illaque ad salutem ita esse necessaria, ut absque illis nemo unquam sit servatus. Gratia enim soliusque Christi beneficio servamur. Opera necessario ex fide progignuntur. At improprie his salus attribuitur: quæ propriissime adscribitur gratiæ. Notissima enim est illa Apostoli sententia: Si per gratiam, jam non ex operibus: quandoquidem gratia, jam non est gratia. Sin ex operibus, jam non ex gratia; quandoquidem jam opus, non est opus: 1
8. Damnamus præterea Florinum et Blastum, contra quos et Irenæus scripsit, et omnes, qui Deum faciunt auctorem peccati. Cum diserte scriptum sit: Tu non es Deus, qui velit iniquitatem. Odisti omnes, qui operantur iniquitatem, perdes omnes, qui loquuntur mendacium : 1
8. De clavibus regni Dei, traditis a Domino Apostolis, multi admiranda garriunt, et ex his cudunt enses, lanceas, sceptra et coronas, plenamque in maxima regna, denique in animas et corpora potestatem. Nos simpliciter judicantes, secundum Verbum Dei dicimus: omnes ministros legitime vocatos habere et exercere claves vel usum clavium, cum Evangelium adnunciant, id est, populum suæ fidei creditum docent, hortantur, consolantur et increpant, inque disciplina retinent. Ita enim regnum cœlorum aperiunt obsequentibus, et inobsequentibus claudunt. Has claves promisit Apostolis Dominus (Matt. xvi. 19: 1
8. Docemus enim, Christum Dominum esse et manere unicum pastorem universalem, summum item Pontificem coram Deo Patre, ac in Ecclesia ipsum omnia pontificis vel pastoris obire munia, ad finem usque sæculi, ideoque nullo indigere vicario, qui absentis est. Christus vero præsens est ecclesiæ, et caput vivificum. Hic Apostolis suis Apostolorumque successoribus primatum et dominium in Ecclesia severissime prohibuit. [Quicunque ergo huic illustri veritati contradicentes reluctantur, et in Ecclesiam Christi diversam inducunt gubernationem, quis non videat, eos illis potius esse adcensendos, de quibus Apostoli Christi vaticinantur, Petrus (2 Pet. ii.: 1
8. Ergo minime docemus, naturam in Christo divinam passam esse, aut Christum secundum humanam naturam adhuc esse in hoc mundo, adeoque esse ubique. Neque enim vel sentimus, vel docemus, veritatem corporis Christi a clarificatione desiisse, aut deificatam, adeoque sic deificatam esse, ut suas proprietates, quoad corpus et animam deposuerit, ac prorsus in naturam divinam abierit, unaque duntaxat substantia esse cœperit.: 1
8. Execramur igitur omnes hæreses Artemonis, Manichæorum, Valentinianiorum, Cerdonis et Marcionitarum, qui negarunt Scripturas a Spiritu Sancto profectas: vel quasdam illarum non receperunt, vel interpolarunt et corruperunt.: 1
8. Jam vero, quoad delectum ciborum attinet, in jejuniis arbitramur omne id detrahendum esse carni, unde redditur ferocior, et quo delectatur impensius, unde existunt fomenta carni, sive pisces sint, sive carnes, sive aromata, delitiæve aut præstantia vina. Alioqui scimus, creaturas Dei omnes conditas esse in usus et servitia hominum. Omnia, quæ condidit Deus, bona sunt: 1
8. Nemo autem honorem ministerii ecclesiastici usurpare sibi, id est, ad se largitionibus, aut ullis artibus, aut arbitrio proprio, rapere debet. Vocentur et eligantur electione ecclesiastica et legitima ministri ecclesiæ: id est, eligantur religiose ab Ecclesia, vel ad hoc deputatis ab Ecclesia, ordine justo, et absque turba, seditionibus et contentione. Eligantur autem non quilibet, sed homines idonei, eruditione justa et sacra, eloquentia pia, prudentiaque simplici, denique moderatione et honestate vitæ insignes, juxta canonem Apostolicum, qui ab Apostolo contexitur in 1 ad Tim. iii. et ad Tit. i.: 1
8. Nemo potest venire ad Christum, nisi datum ei fuerit, et nisi Pater eum traxerit. Et omnes homines non trahuntur a Patre, ut veniant ad Filium.: 1
8. Præter superiorem manducationem spiritualem est et sacramentalis manducatio corporis Domini, qua fidelis non tantum spiritualiter et interne participat vero corpore et sanguine Domini, sed foris etiam accedendo ad mensam Domini accipit visibile corporis et sanguinis Domini sacramentum. Prius quidem, dum credidit fidelis, vivificum alimentum percepit, et ipso fruitur adhuc, sed ideo, dum nunc sacramentum quoque accipit, non nihil accipit. Nam in continuatione communicationis corporis et sanguinis Domini pergit, adeoque magis magisque incenditur et crescit fides, ac spirituali alimonia reficitur. Dum enim vivimus, fides continuas habet accessiones. Et qui foris vera fide sacramentum percipit, idem ille non signum duntaxat percipit, sed re ipsa quoque, ut diximus, fruitur. Præterea idem ille institutioni et mandato Domini obedit, lætoque animo gratias pro redemptione sua totiusque generis humani agit, ac fidelem mortis Dominicæ memoriam peragit, atque coram Ecclesia, cujus corporis membrum sit, attestatur; obsignatur item percipientibus sacramentum, quod corpus Domini non tantum in genere pro hominibus sit traditum, et sanguis ejus effusus, sed peculiariter pro quovis fideli communicante, cujus cibus et potus sit ad vitam æternam. : 1
8. Sicut autem quondam sacramenta constabant verbo, signo et re significata, ita nunc quoque iisdem veluti partibus absolvuntur. Nam Verbo Dei fiunt, quæ antea non fuerunt, sacramenta. Consecrantur enim Verbo et sanctificata esse ostenduntur ab eo, qui instituit. Et sanctificare vel consecrare est, rem aliquam Deo sacrisque usibus dedicare, h. e. a communi vel profano usu segregare et sacro usui destinare. Sunt enim in sacramentis signa petita ex usu vulgari, res externæ et visibiles. In baptismo enim signum est elementum aquæ, ablutioque illa visibilis, quæ fit per ministrum. Res autem significata est regeneratio vel ablutio a peccatis. In cœna vero Domini signum est panis et vinum, sumptum ex communi usu cibi et potus. Res autem significata est ipsum traditum Domini corpus, et sanguis ejus effusus pro nobis, vel communio corporis et sanguinis Domini. Proinde aqua, panis et vinum sua natura, et extra institutionem divinam ac usum sanctum, duntaxat id sunt, quod esse dicuntur, et experimur. Ceterum, si accedat Domini Verbum, cum invocatione divini nominis, et renovatione primæ institutionis et sanctificationis, signa ista consecrantur, et sanctificata a Christo esse ostenduntur. Manet enim semper efficax in Ecclesia Dei prima Christi institutio et consecratio sacramentorum adeo ut, qui non aliter celebrent sacramenta, quam ipse Dominus ab initio instituit, fruantur etiam nunc prima illa consecratione omnium præstantissima. Et ideo recitantur in celebratione sacramentorum ipsa verba Christi. : 1
8. Ubi interim duo observanda esse docemus: Primum, : 1
9. Cæterum qui nulla cum fide ad hanc sacram Domini mensam accedit, Sacramento duntaxat communicat, et rem sacramenti, unde est vita et salus, non percipit. Et tales indigne edunt de mensa Domini. Qui autem indigne edunt de pane Domini et de poculo ejus bibunt, rei fiunt corporis et sanguinis Domini, et ad judicium sibi edunt et bibunt. Nam cum vera fide non accedant, mortem Christi contumelia adficiunt, et ideo damnationem sibi ipsis edunt et bibunt.: 1
9. Christus itaque sit speculum, in quo prædestinationem nostram contemplemur. Satis perspicuum et firmum habebimus testimonium, nos in libro vitæ inscriptos esse, si communicaverimus cum Christo, et is in vera fide noster sit, nos ejus simus. Consoletur nos in tentatione prædestinationis, qua vix alia est periculosior, quod promissiones Dei sunt universales fidelibus, quod ipse ait: Petite et accipietis. Omnis qui petit, accipit : 1
9. Et proinde Schwenkfeldii similiumque leptologorum inargutas argutias, intricatas, obscurasque, et parum sibi constantes hac de re dissertationes, haudquaquam probamus aut recipimus, neque Schwenkfeldiani sumus.: 1
9. Et quoniam Verbo Dei discimus, quod signa haec in alium finem sint instituta a Domino, quam usurpentur vulgo, ideo docemus, signa nunc in usu sacro usurpare rerum signatarum vocabula, nec appellari amplius aquam tantum, panem et vinum, sed etiam regenerationem vel lavacrum renovationis, item corpus et sanguinem Domini, vel symbola aut sacramenta corporis et sanguinis Domini; non quod symbola mutentur in res siguificatas, et desinant esse id, quod sunt sua natura. Alioqui enim sacramenta non essent, quæ re significata duntaxat constarent, signa non essent: sed ideo usurpant signa rerum nomina, quod rerum sacrarum sint symbola mystica, et signa et res significatæ inter se sacramentaliter conjungantur, conjungantur inquam, vel uniantur per significationem mysticam, et voluntatem vel consilium ejus, qui sacramenta instituit. : 1
9. Interim agnoscimus, quorundam in veteri Ecclesia pastorum simplicitatem innocuam plus aliquando profuisse ecclesiæ, quam quorundam eruditionem variam, exquisitam, delicatamque, sed paulo fastnosiorem. Unde ne hodie quidem rejicimus simplicitatem quorundam probam, nec tamen omnino imperitam. : 1
9. Interim nihil dissimulamus, quosdam Veteris Testamenti libros a veteribus nuncupatos esse apocryphos, : 1
9. Non est positum in arbitrio aut potestate uniuscuiusque hominis servari.: 1
9. Placent vero adprobanturque a Deo opera, quæ a nobis fiunt per fidem. Quia illi placent Deo, propter fidem in Christum, qui faciunt opera bona, quæ insuper per Spiritum Sanctum ex gratia Dei sunt facta. S. Petrus enim: In quavis gente, : 1
9. Proinde quando dicitur in Scripturis Deus indurare, excœcare, et tradere in reprobum sensum, intelligendum id est, quod justo judicio Deus id faciat, tanquam judex et ultor justus. Denique quotiescunque Deus aliquid maii in Scriptura facere dicitur atque videtur, non ideo dicitur, quod homo malum non faciat, sed quod Deus fieri sinat et non prohibeat, justo suo judicio, qui prohibere potuisset, si voluisset; vel, quod malo hominum bene utatur, ut peccatis fratrum Josephi: vel quod ipse peccata gubernet, ne latius, quam par est, erumpant atque grassentur, S. Augustinus, in Enchiridio suo, 'Miro modo, inquit, et ineffabili non fit præter voluntatem ejus, quod etiam fit contra voluntatem ejus. Quia non fieret, si fieri non sineret. nec utique nolens sinit, sed volens. Nec sineret bonus fieri male, nisi omnipotens etiam de malo facere posset bene.' Hæc ille.: 1
9. Rite itaque et efficaciter ministri absolvunt, dum Evangelium Christi, et in hoc remissionem peccatorum, quæ singulis promittitur fidelibus, sicuti et singuli sunt baptizati, prædicant, et ad singulos peculiariter pertinere testantur. Nec putamus absolutionem hanc efficaciorem fieri, per hoc, quod in aurem alicui aut super caput alicujus singulariter inmurmuratur. Censemus tamen, sedulo adnunciandam esse hominibus remissionem peccatorum in sanguine Christi, admonendosque singulos, quod ad ipsos pertineat remissio peccatorum. : 1
A quo interpretationis genere, quatenus sancti patres non discessere, eos non solum ut interpretes Scripturæ recipimus, sed ut organa Dei electa veneramur.: 1
Ab hoc eodem decreto pendet discrimen inter electos et reprobos; quia alias sibi adoptavit in salutem, alios æterno exitio destinavit.: 1
Ac proinde hæc certitudo non est ex peculiari quadam revelatione præter aut extra verbum facta, sed ex fide promissionum Dei, quas in verbo suo copiosissime in nostrum solatium revelavit: ex testimonio Spiritus Sancti testantis cum spiritu nostro nos esse Dei filios et hæredes. : 1
Accessit opinion, quæ auxit privatas Missas in infinitum, videlicet quod Christus sua passione satisfecerit pro peccato originis, et instituerit Missam, in qua fieret oblatio pro quotidianis delictis, mortalibus et venialibus. Hinc manavit publica opinio,: 1
Ad Ecclesiæ tamen disciplinam pertinent, ut in malos ministros inquiratur, accusentúrque ab hijs, qui eorum flagitia nouerint, atque tandem iusto conuicti iudicio, deponantur.: 1
Ad explicandam hanc controversiam et juxta analogiam fidei nostræ Christianæ decidendam, fidem, doctrinam et confessionem nostram piam perspicue profitemur, videlicet:: 1
Ad hæc mala accedebat talis persuasio de votes, quam constat etiam olim displicuisse ipsis monachis, si qui paulo cordatiores fuerunt. Docebant vota paria esse baptismo, docebant se hoc vitæ genere mereri remissionem peccatorum et justificationem coram Deo. Imo addebant, vitam monasticam non tantum justitiam mereri coram : 1
Ad hæc persuaserunt hominibus, facticias religiones esse statum Christianæ perfectionis. An non est hoc justificationem tribuere operibus? Non est leve scandalum in Ecclesia, populo proponere certum cultum ab hominibus excogitatum sine mandato Dei, et docere, quod talis cultus justificet homines: quia justitia fidei, quam maxime oportet tradi in Ecclesia, obscuratur, cum illæ mirificæ religiones angelorum, simulatio paupertatis et humilitatis, et cælibatus offunduntur oculis hominum: 1
Ad has rationes, paulo ante monstratas, omnis doctrina in religionis negotio conformanda est, et, si quid iis contrarium esse deprehenditur, id rejiciendum atque damnandum est: quippe quod cum unanimi fidei nostræ declaratione pugnet.: 1
Ad rectam sacramentorum administrationem duo arbitramur esse necessaria; alterum, ut ea ministratio per legitimos fiat ministros: legitimos autem eos esse asserimus, quibus verbi prædicatio commissa est, in quorum ora Deus exhortationis indidit sermonem, modo legitime ab aliqua electi sint ecclesia: alterum autem, ut sub ea elementorum forma, et in eum morem administrentur quem Deus instituit; alioqui enim vera : 1
Ad solidam hujus controversiæ explicationem primum sciendum est, duo esse Sacramentariorum genera. Quidam enim sunt Sacramentarii crassi admodum: hi perspicuis et claris verbis id aperte profitentur, quod corde sentiunt, quod videlicet in Cœna Domini nihil amplius quam panis et vinum sint præsentia, ibique distribuantur et ore percipiantur. Alii autem sunt versuti et callidi, et quidem omnium nocentissimi Sacramentarii: hi de negotio Cœnæ Dominicæ loquentes, ex parte nostris verbis splendide admodum utuntur, et præ se ferunt, quod et ipsi veram præsentiam veri, substantialis atque vivi corporis et sanguinis Christi in Sacra Cœna credant, eam tamen præsentiam et manducationem dicunt esse spiritualem, quæ fiat fide. Et hi posteriores Sacramentarii sub his splendidis verbis eandem crassam, quam priores habent, opinionem occultant et retinent:: 1
Additæ sunt paulatim supra vota aliæ multæ observationes. Et hæc vincula multis ante justam ætatem contra Canones injecta sunt.: 1
Admonentur etiam homines, quod hic nomen fidei non significet tantum historiæ notitiam, quails est in impiis et diabolo, sed significet fidem, quæ credit non tantum historiam, ed etiam : 1
Admonentur etiam, quod traditiones humanæ institutæ ad placandum Deum, ad promerendam gratiam et satisfaciendum pro peccatis, adversentur Evangelio et doctrinæ fidei. Quare vota et traditiones de cibis et diebus, etc., institutæ ad promerendam gratiam, et satisfaciendum pro peccatis inutiles sint et contra Evangelium.: 1
Adversus hanc gratuitæ electionis gratiam, et justæ reprobationis severitatem, obmurmuranti opponimus hoc apostolicum: O homo! tu quis es qui ex adverso responsas Deo? : 1
Agendum est in Ecclesia lingua quæ sit populo nota.: 1
Agnoscimus item et fatemur, hanc maxime admirabilem divinitatis cum humanitate conjunctionem, ab æterno et immutabili Dei decreto profectam: unde omnis nostra solus emanat ac pendet.: 1
An peccatum originale sit proprie et absque omni discrimine ipsa hominis corrupti natura, substantia et essentia, aut certe principalis et præstantissima pars ipsius substantiæ; utpote ipsa rationalis anima in summo suo gradu et in summis ipsius viribus considerata? An vero inter hominis substantiam, naturam, essentiam, corpus et animam, etiam post lapsum humani generis, et inter originale peccatum aliquod sit discrimen, ita, ut aliud sit ipsa natura, et aliud ipsum peccatum originis, quod in natura corrupta hæret, et naturam etiam depravat?: 1
Ante creatum primum hominem statuerat Deus æterno consilio quid de toto genere humana fieri vellet.: 1
Ante omnia vero protestamur, nos semper esse paratissimos, omnia et singula hic a nobis proposita, si quis requirat, copiosius explicare, denique meliora ex verbo Dei docentibus, non sine gratiarum actione, et cedere et obsequi in Domino, Cui laus et gloria. Acta 1 Martii, Anno 1566.: 1
Antea immodice extollebantur satisfactiones; fidei et meriti Christi ac justitiæ fidei nulla fiebat mentio; quare in ha parte minime sunt culpandæ ecclesiæ nostræ. Nam hoc etiam adversarii tribuere nobis coguntur, quod doctrina de pœnitentia diligentissime a nostris tractata ac patefacta sit.: 1
Articuli, de quibus in Synodo Londinensi anno Domini, iuxta ecclesiæ Anglicanæ computationem, M.D.LXII. ad tollendam opinionum, dissensionem, et firmandum in uera Religione consensum, inter Archiepiscopos Episcoposque utriusque Prouinciæ, nec non etiam uniuersum Clerum convenit.: 1
Atque ad hunc modum retinemus inviolatam sive integram fidem Christianam, orthodoxam atque Catholicam: scientes, symbolis prædictis nihil contineri, quod non sit conforme verbo Dei, et prorsus faciat ad sinceram fidei explicationem. : 1
Atque hæc est illa tantopere in Scripturis prædicata regeneratio, nova creatio, suscitatio e mortuis, et vivificatio, quam Deus sine nobis, in nobis operatur. Ea autem neutiquam fit per solam forinsecus insonantem doctrinam, moralem suasionem, vel talem operandi rationem, ut post Dei (quoad ipsum) operationem, in hominis potestate maneat regenerari vel non regenerari, converti vel non converti; sed est plane supernaturalis, potentissima simul et suavissima, mirabilis, arcana, et ineffabilis operatio, virtute sua, secundum Scripturam (quæ ab Authore hujus operationis est inspirata) nec creatione, nec mortuorum resuscitatione minor, aut inferior, adeo ut omnes illi, in quorum cordibus admirando hoc modo Deus operatur, certo, infallibiliter, et efficaciter regenerentur, et actu credant. Atque tum voluntas jam renovata, non tantum agitur et movetur a Deo, sed a Deo acta, agit et ipsa. Quamobrem etiam homo ipse per gratiam istam acceptam credere et resipiscere recte dicitur.: 1
Atque hæc est perspicua, simplex, et ingenua Orthodoxæ de Quinque Articulis in Belgio controversis doctrinæ declaratio, et errorum, quibus Ecclesiæ Belgicæ aliquamdiu sunt perturbatæ, rejectio, quam Synodus ex verbo Dei desumptam, et Confessionibus Reformatarum Ecclesiarum consentaneam esse judicat. Unde liquido apparet eos, quos id minime decuit, citra omnem veritatem, æquitatem, et charitatem, populo inculcatum voluisse:: 1
Atque ut Deus ipse est sapientissimus, immutabilis, omniscius, et omnipotens: ita electio ab ipso facta nec interrumpi, nec mutari, revocari, aut abrumpi, nec electi abjici, nec numerus eorum minui potest.: 1
Baptismum existimamus non minus communicandum infantibus fidelium, quam iis quibus est rationis et judicii usus: itaque damnamus errorem : 1
Baptismus non est tantum professionis signum ac discriminis nota, qua Christiani à non Christianis discernantur, sed etiam est signum Regenerationis, per quod tanquam per instrumentum rectè baptismum suspitientes, ecclesiæ inseruntur, promissiones de Remissione peccatorum atque Adoptione nostra in filios Dei, per Spiritum sanctum uisibiliter : 1
Baptismus paruulorum omnino in ecclesia retinendus est, ut qui cum Christi institutione optimè congruat.: 1
Bona opera quæ sunt fructus fidei et iustificatos sequuntur, quanquam peccata nostra expiari et diuini iudicij seueritatem ferre non possunt, Deo tamen grata sunt et accepta in Christo, atque ex uera et uiua fide necessario profluunt, ut plane ex illis, æque fides uiua cognosci possit, atque arbor ex fructu iudicari.: 1
Cætera autem Symbola, et alia scripta, quorum paulo ante mentionem fecimus, non obtinent autoritatem judicis; hæc enim dignitas solis sacris literis debetur: sed duntaxat pro religione: 1
Cæterum æternam et gratuitam hanc electionis nostri gratiam eo vel maxime illustrat, nobisque commendat Scriptura Sacra, quod porro testatur non omnes homines esse electos, sed quosdam non electos, sive in æterna Dei electione præteritos, quos scilicet Deus ex liberrimo, justissimo, irreprehensibili, et immutabili beneplacito decrevit in communi miseria, in quam se sua culpa præcipitarunt, relinquere, nec salvifica fide et conversionis gratia donare, sed in viis suis, et sub justo judicio relictos, tandem non tantum propter infidelitatem, sed etiam cætera omnia peccata, ad declarationem justitiæ suæ damnare, et æternum punire. Atque hoc est decretum reprobationis: 1
Cæterum Evangelica et Apostolica historia una cum 2 Pet. Epistolis docent nos, qualem religionem S. Petrus Apostolus tradiderit omnibus Ecclesiis per Orientem et Occidentem, nedum Romanæ. Fides vero et doctrina Damasi Pontificis, qualis fuerit, colliquescit ex ipsius Symbolo.: 1
Cæterum promissio Evangelii est, ut quisquis credit in Christum crucifixum, non pereat, sed habeat vitam æternam. Quæ promissio omnibus populis et hominibus, ad quos Deus pro suo beneplacito mittit Evangelium, promiscue et indiscriminatim annunciari et proponi debet cum resipiscentiæ et fidei mandato.: 1
Cæterum, quando Deus hoc suum beneplacitum in electis exequitur, seu veram in iis conversionem operatur, non tantum Evangelium illis externe prædicari curat, et mentem eorum per Spiritum Sanctum potenter illuminat, ut recte intelligant et dijudicent quæ sunt Spiritus Dei, sed ejusdem etiam Spiritus regenerantis efficacia ad intima hominis penetrat, cor clausum aperit, durum emollit, præputiatum circumcidit, voluntati novas qualitates infundit, facitque eam ex mortua vivam, ex mala bonam, ex nolente volentem, ex refractaria morigeram, agitque et roborat eam, ut, ceu arbor bona, fructus bonarum actionum proferre possit.: 1
Cœna Domini non est tantùm signum mutuæ beneuolentiæ Christianorum inter sese, uerum potiùs est sacramentum nostræ per mortem Christi redemptionis. Atque adeo ritè, dignè et cum fide sumentibus, panis quem frangimus, est communicatio corporis Christi: similiter poculum benedictionis, est communicatio sanguinis Christi.: 1
CUR OPORTEAT MEDIATOREM ET PACIFICATOREM VERUM ESSE DEUM ET VERUM HOMINEM.: 1
Calix Domini Laicis non est denegandus: utraque enim pars dominici sacramenti ex Christi institutione et præcepto, omnibus Christianis ex æquo administrari debet.: 1
Caussa vero hujus gratuitæ electionis, est solum Dei beneplacitum, non in eo consistens, quod certas qualitates seu actiones humanas, ex omnibus possibilibus, in salutis conditionem elegit; sed in eo, quod certas quasdam personas ex communi peccatorum multitudine sibi in peculium adscivit, sicut scriptum est: Nondum natis pueris, cum neque boni quippiam fecissent neque mali: 1
Christi non in pane et vino Cœnæ Dominicæ quærere, sed oculos in cælum attollere, et ibi corpus Christi quærere debere.: 1
Christi titulo divitias ad se rapiunt, ipsum magna infamia afficiunt, quum cupiditatis suæ et luxus eum patronum faciunt.: 1
Christo, et a gratia excidunt. Nam et hi, qui votis tribuunt justificationem, tribuunt propriis operibus hoc, quod proprie ad gloriam Christi pertinet. Neque vero negari potest, quin monachi docuerint, se per vota et observationes suas justificari et mereri remissionem peccatorum, imo affinxerunt absurdiora, dixerunt se aliis mutuari sua opera. Hæc si quis velit odiose exaggerare, quam multa possit colligere, quorum jam ipsos monachos pudet: 1
Christum, et æternam ejus nuper hie renatam veritatem, ut ad hunc usque diem non licuerit, id quod unice optabamus, nostram vobis, hisce de rebus dilucide explicare sententiam. Major enim, ut arbitramur, : 1
Christum, et erigat et consoletur pavidam conscientiam. Nam id est meminisse Christi, beneficia meminisse, ac sentire, quod vere exhibeantur nobis. Nec satis est historiam recordari, quia hanc etiam Judæi et impii recordari possunt. Est igitur ad hoc facienda Missa, ut ibi porrigatur Sacramentum his, quibus opus est consolatione, sicut Ambrosius ait: 1
Christus in cœlum ascendens, corpori suo Immortalitatem dedit, Naturam non abstulit humane enim nature veritatem: 1
Christus in nostræ naturæ ueritate per omnia similis factus est nobis, excepto peccato, à quo prorsus erat immunis, tum in carne tum in spiritu. Venit, ut Agnus absque macula esset, qui mundi peccata per immolationem sui semel factam, tolleret: et peccatum: 1
Christus vere a mortuis resurrexit, suumque corpus cum carne, ossibus, omnibusque ad integritatem humanæ naturæ pertinentibus, recepit, cum quibus in cœlum ascendit, ibique residet, quoad extremo die ad iudicandos [: 1
Confessio in ecclesiis apud nos non est abolita, non enim solet porrigi corpus Domini, nisi antea exploratis et absolutis. Et docetur populus diligentissime de fide absolutionis, de qua ante hæc tempora magnum erat silentium. Docentur homines, ut absolutionem plurimi faciant, quia sit vox Dei et mandato Dei pronuncietur.: 1
Confessio sinceræ doctrinæ, de Cœna Domini, contra Sacramentarios.: 1
Confitemur atque agnoscimus unicum Deum, cui uni adhærere, uni servire, quem unum colere debeamus, in quo uno collocemus omnem spent salutis. Eundem etiam credimus æternum, infinitum, immensum, incomprehensibilem, omnipotentem, invisibilem; essentia quidem unum, in tres autem distinctum personas, Patrem, Filium, ac Spiritum sanctum. Per hunc Deum asseveramus atque etiam credimus quæcunque visibilia aut invisibilia cælo terraque continentur creata esse, constare, et inscrutabili: 1
Conscriptae sunt hactenus, et eduntur hoc præcipue tempore in publicum, a regnis, nationibus, et civitatibus, multæ ac variæ Confessiones et Expositiones fidei, quibus extremo hoc seculo, in tam infelici perniciosarum proventu hæresium, quæ passim exoriuntur, docent, atque testantur, se in Ecclesiis suis orthodoxe simpliciterque sentire, credere atque docere, de omnibus in universum et singulis Christianæ fidei et religionis nostræ dogmatibus, denique, se et ab hæresium sectarumve communione esse quam alienissimos. Nos ergo, tametsi antea hoc ipsum fecerimus in nostris scriptis in publicum editis, quia tamen illa in oblivionem forte abierunt, variisque in locis, et prolixius etiam rem exponunt, quam ut omnibus inquirere ac perlegere vacet, præclaro aliorum fidelium exemplo excitati, brevi hac expositione conamur complecti, et omnibus Christi fidelibus proponere doctrinam, œconomiamque Ecclesiarum nostrarum, quam illæ mox ab initio Reformationis, multos jam per annos, multaque per discrimina rerum ad hunc usque diem, summo cum consensu, et docuerunt, et nunc quoque custodiunt. Eadem opera attestamur etiam omnibus consensum nostrum unanimem, quem dedit nobis Dominus, ut in nostris Ecclesiis, quibus nos ministrare voluit Dominus, idem loquamur omnes, nec sint inter nos dissidia, sed simus integrum corpus, eadem mente eademque sententia. Attestamur item, nos minime talia in Ecclesiis nostris spargere dogmata, qualia adversarii nonnulli nostri nobis, apud eos maxime, ad quos scripta nostra non perveniunt, et qui doctrinæ nostræ imperiti sunt, falso et præter meritum tribuere, obtrudereque nituntur. Ergo manifestissime ex his nostris æqui deprehendent lectores, nihil nos quoque habere communionis cum ullis sectis atque hæresibus, quarum, hoc consilio, in singulis prope capitibus, mentionem facimus, easque rejicientes perstringimus. Colligent itaque et illud, nos a sanctis Christi Ecclesiis Germaniæ, Galliæ, Angliæ, aliarumque in orbe Christiano nationum, nephario schismate nos non sejungere atque abrumpere: sed cum ipsis omnibus et singulis, in hac confessa veritate Christiana, probe consentire, ipsasque caritate sincera complecti.: 1
Constanter enim credimus, quod post formidabilem illam atque horrendam hominis ab obedientia Dei defectionem, rursus Deus : 1
Constat autem hanc quoque publicam et longe maximum querelam omnium bonorum virorum diu fuisse, quod Missæ turpiter prophanarentur, cottatæ ad quæstum. Neque enim obscurum est, quam late pateat hic abusus in omnibus templis, a quælibus celebrentur Missæ, tantum propter mercedem aut stipendium, quam multi contra interdictum Canonum celebrent. Paulus autem graviter minatur his, qui indigne tractant Eucharistiam, cum ait: 1
Constat autem monachos docuisse, quod facticiæ religiones satisfaciant pro peccatis, mereantur gratiam et justificationem. Quid hoc est aliud, quam de gloria Christi detrahere, et obscurare ac negare justitiam fidei? Sequitur igitur, ista vota usitata impios cultus fuisse; quare sunt irrita. Nam votum impium et factum contra mandata Dei non valet, neque enim debet votum vinculum esse iniquitatis, ut Canon dicit.: 1
Constat autem pœnitentia proprie his duabus partibus: Altera est contricio seu terrores incussi conscientæ agnito peccato. Altera est fides, quæ concipitur ex Evangelio seu absolutione, et credit propter Christum remitti peccata, et consolatur conscientiam, et ex terroribus liberat. Deinde sequi debent bona opera, quæ sunt fructus pœnitentiæ: 1
Contra autem recte docetur, quod Dominus in conversione, per Spiritus Sancti tractionem : 1
Contra protervi, inobedientes, crudeles, violenti, impuri, idololatræ, ac cætera impiorum genera conjicientur in carcerem tenebrarum exteriorum, ubi nec vermis eorum morietur, nec ignis extinguetur: cujus judicii exercendi dies, ejusque memoria non solum nobis pro fræno est ad voluptates carnis coercendas, sed inestimabilis etiam animi confirmatio, quæ nos ita corroboret, ut neque minis principum terrenorum, neque mortis hujus momentaneæ admoto metu, nec: 1
Contrariæ et damnatæ Sacramentariorum doctrinæ rejectio.: 1
Contrariæ et falsæ doctrinæ de persona Christi rejectio.: 1
Corpus Christi datur, accipitur, et manducatur in cœna, tantùm cœlesti et spirituali ratione. Medium autem quo Corpus Christi accipitur et manducatur in cœna, fides est.: 1
Credimus igitur et sentimus, quando doctrina de electione Dei ad vitam æternam eo modo proponitur, ut perturbatæ piæ mentes ex ea consolationem nullam capere queant, sed potius per eam in animi angustias: 1
Credimus item et confitemur ab hoc nostro Deo, hominem, id est, humani generis primum parentem : 1
Credo in Deum Patrem omnipotentem, creatorem cœli ac terræ; et in Jesum Christum filium ejus unicum, Dominum nostrum; qui conceptus est e Spiritu sancto, natus ex Maria Virgine; passus sub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus et sepultus; descendit ad inferos:: 1
Cum Regiæ Maiestati summam gubernationem tribuimus,. quibus titulis intelligimus animos quorundam calumniatorum offendi: non damus Regibus nostris aut uerbi Dei aut sacramentorum administrationem, quod etiam Iniunctiones ab Elizabetha Regina nostra nuper æditæ, apertissimè testantur: sed eam tantùm prærogatium, quam in sacris scripturis à Deo ipso omnibus pijs: 1
Cum autem Missa sit talis communicatio Sacramenti, servatur apud nos uns communis Missa singulis feriis atque aliis etiam diebus, si qui Sacramento velint uti, ubi porrigitur Sacramentum his, qui petunt. Neque hic mos in Ecclesia novus est, nam veteres ante Gregorium non faciunt mentionem privatæ Missæ; de comuni Missa plurimum loquuntur. Chrysostomus ait:: 1
Cum autem extet mandatum Dei, cum mos Ecclesiæ notus: 1
Cum autem hic fidei nostræ articulus, sicut et præcedens, neque sensibus neque ratione nostra comprehendi queat, sola autem fide acceptandus sit: unanimi consensu consulimus, de hac re non esse disputandum, sed quam simplicissime hunc articulum credendum et docendum esse. Atque : 1
Cum autem nos omnes simus hujus fidei religionisque, speramus nos ab omnibus habendos, non pro hæreticis, sed pro Catholicis et Christianis, etc.: 1
Cum constet, Legem Dei propter tres causas hominibus datam esse, primo, ut externa quædam disciplina conservetur, et feri atque intractabiles homines quasi repagulis quibusdam cœrceantur,: 1
Cum ecclesiæ apud nos de nullo articulo fidei dissentiant ab Ecclesia Catholica: 1
Cum etiam V.C.M. Electoribus, Principibus et reliquis Statibus Imperii non una vice, sed sæpe clementer significaverit, et in Comitiis Spirensibus, quæ anno Domini etc. XX VI. habita sunt, ex data et præscripta forma vestræ Cæsareæ instructionis et comissionis recitari et publice prælegi fecerit: Vestram M. in hoc negocio religionis ex causis certis, quæ V.M. nomine allegatæ sunt, non velle quicquam determinare, nec concludere posse, sed apud Pontificem Romanum pro officio V.C.M. diligenter daturam operam de congregando Concilio generali. Quemadmodum : 1
Cum hominis voluntas quadruplicem habeat considerationem : 1
Cum igitur V.C.M. Electoribus, Principibus et aliis Statibus Imperii etiam hic Augustæ sub ipsa initia horum Comitiorum inter cœtera proponi fecerit, quod singuli Status Imperii vigore Cæsarei edicti suam opinionem et sententiam in Germanica et Latina lingua proponere debeant atque offerre; et habita deliberatione proxima feria quarta, rursum responsum est V.C.M. nos proxima feria sexta articulos nostræ Confessionis pro nostra parte oblaturos esse:: 1
Cum igitur de jurisdictione Episcoporum quæritur, discerni debet imperium ab ecclesiastica jurisdictione. Porro secundum Evangelium, seu, ut loquuntur, de jure divino, nulla jurisdictio competit Episcopis, ut Episcopis, hoc est, his, quibus est commissum ministerium Verbi et Sacramentorum, nisi remittere peccata, item, cognoscere doctrinam, et doctrinam ab Evangelio dissentientem rejicere, et impios, quorum nota est impietas, excludere a communione Ecclesiæ, sine vi humana, sed Verbo. Hic necessario et de jure divino debent eis Ecclesiæ præstare obedientiam, juxta illud: 1
Cum igitur doctrina de fide, quam oportet in Ecclesia præcipuam esse, tam diu jacuerit ignota, quemadmodum fateri omnes necesse est, de fidei justitia altissimum silentium fuisse in concionibus, tantum doctrinam operum versatam esse in ecclesiis, nostri de fide sic admonuerunt ecclesias:: 1
Cum omnes homines in Adamo peccaverint, et rei sint facti malediction is et mortis æternæ, Deus nemini fecisset injuriam, si universum genus humanum in peccato et maledictione relinquere, ac propter peccatum damnare voluisset, juxta illa Apostoli, Totus mundus est obnoxius condemnationi Dei. : 1
Cum plenitudo temporis venisset, Deus Filium suum, æternam suam sapientiam, et gloriæ suæ substantiam misit in hunc mundum. Isque Filius, co-operante Spiritu Sancto, humanam assumpsit naturam ex feminæ, ejusdemque virginis, substantia. Atque ita editum: 1
Cum vero divina et humana naturæ personaliter, hoc est, ad constituendum unum: 1
Cum vero ipsi satisfacere, et ab ira Dei nos liberare non possimus, Deus ex immensa misericordia Filium suum unigenitum nobis Sponsorem dedit, qui, ut pro nobis satisfaceret, peccatum et maledictio in cruce pro nobis, seu vice nostra, factus est.: 1
Cum vero nobis constet, per eximiam Dei gratiam huic regno præfectum esse regem nostrum serenissimum, ad ecclesiam in eo conservandam et justitiam nobis administrandam; cujus incolumitate et bono exemplo, secundum Deum, religionis et ecclesiæ tranquillitas et securitas nitatur: sancte, ex animo, eodem adacti sacramento, eademque pœna proposita pollicemur, et consignatis chirographis promittimus, sacratissimi, regis nostri incolumitatem et autoritatem in beato Christi evangelio defendendo, in libertate patriæ asserenda, in justitia administranda, in improbis puniendis, adversus hostes quoscunque internos sive externos, quovis etiam bonorum et vitæ discrimine, nos constanter propugnaturos. Ita DEUM NOSTRUM OPTIMUM MAXIMUM potentem et propitium conservatorem habeamus in mortis articulo, et adventu DOMINI NOSTRI JESU CHRISTI, cui cum Patre et Spiritu Sancto, sit omnis honos et gloria in æternum. Amen.: 1
Cyprianus aliquot locis testatur, populo sanguinem datum esse. Idem testatur Hieronymus, qui ait, sacerdotes Eucharistiæ ministrant, et sanguinem Christi populis dividunt. Imo Gelasius Papa mandat, ne dividatur Sacramentum: 1
D. Paulus vocare solet in suis Epistolis Legem Christi et Legem mentis: 1
Damnamus itaque omnes magistratus contemptores, rebelles, reipublicæ hostes, et seditiosos nebulones, denique omnes, quotquot officia debita præstare, vel palam, vel arte renuunt.: 1
Damnant Anabaptistas, qui improbant Baptismum puerorum et affirmant pueros sine Baptismo: 1
Damnant Anabaptistas, qui negant semel justificatos posse amittere Spiritum Sanctum. Item, qui contendunt quibusdam tantam perfectionem in hac vita contingere, ut peccare non possint: 1
Damnant Anabaptistas, qui sentiunt hominibus damnatis ac diabolis finem pænarum futurum esse. Damnant et alios, qui nunc spargunt Judaicas opiniones, quod ante resurrectionem mortuorum pii regnum mundi occupaturi sint, ubique oppressis impiis : 1
Damnant Pelagianos et alios, qui docent, quod sine Spiritu Sancto, solis naturæ viribus possimus Deum super omnia diligere; item præcepta Dei facere, quoad substantiam actuum. Quanquam enim externa opera aliquo modo efficere natura possit, potest enim continere manus a furto, a cede: tamen interiores motus non potest efficere, ut timorem Dei, fiduciam erga Deum, castitatem, patientiam, etc.: 1
Damnant Pelagianos et alios, qui vitium originis negant esse peccatum, et, ut extenuent gloriam meriti et beneficiorum Christi, : 1
Damnant Pelagianos, qui negant peccatum originis, et sentiunt defectus illos seu concupiscentiam esse res indifferentes seu pœnas tantum, nec esse res sua natura domnatas, et somniant hominem legi Dei satisfacere posse, et propter hanc propriam obedientiam coram Deo justum pronunciari.: 1
Damnant igitur illos, qui docent, quod Sacramenta ex opere operato justificent, nec docent fidem requiri in usu Sacramentorum, quæ credat remitti peccata.: 1
Damnant omnes hæreses, contra hunc articulum exortas, ut Manichæos, qui duo principia ponebant, Bonum et Malum, item Valentinianos, Arianos, Eunomianos, Mahometistas et omnes horum similes. Damnant et Samosatenos, veteres et neotericos,: 1
De catechesi et ægrotantium consolatione vel visitatione.: 1
De catholica et sancta Dei ecclesia, et unico capite ecclesiæ.: 1
De causa peccati docent, quod tametsi Deus creat et conservat naturam, tamen causa peccati est voluntas malorum, videlicet diaboli et impiorum, quæ non adjuvante Deo avertit se a Deo, sicut Christus ait: 1
De creatione rerum omnium, de angelis, diabolo, et homine.: 1
De cultu Sanctorum docent, quod memoria Sanctorum proponi potest, ut imitemur fidem eorum et bona opera juxta vocationem; ut Cæsar imitari potest exemplum Davidis in bello gerendo ad depellendos Turcas a patria. Nam uterque Rex est. Sed Scriptura non docet invocare Sanctos, seu petere auxilium a Sanctis; quia unum Christum nobis proponit mediatorem, propitiatorium, pontificem et intercessorem. Hic invocandus est, et promisit, se exauditurum esse preces nostras, et hunc cultum maxime probat, videlicet, ut invocetur in omnibus afflictionibus : 1
De hac æterna et immutabili sui ad salutem electione, electi suo tempore, variis licet gradibus et dispari mensura, certiores redduntur, non quidem arcana et profunditates Dei curiose scrutando; sed fructus electionis infallibiles, in verbo Dei designatos, ut sunt vera in Christum fides, filialis Dei timor, dolor de peccatis secundum Deum, esuries et sitis justitiæ, etc., in sese cum spirituali gaudio et sancta voluptate observando.: 1
De hac electorum ad salutem custodia, vereque fidelium in fide perseverantia, ipsi fideles certi esse possunt, et sunt pro mensura fidei, qua certo credunt se esse et perpetuo mansuros vera et viva Ecclesiæ membra, habere remissionem peccatorum, et vitam æternam.: 1
De hoc articulo non quidem publice mota est controversia inter Augustanæ Confessionis Theologos: sed tamen cum hic articulus magnam piis mentibus consolationem adferat, si recte et dextre explicetur, visum est eundem in hoc scripto declarare, ne forte temporis progressu disputationes aliquæ cum offendiculo conjunctæ de hoc re exoriantur.: 1
De hoc negotio hæc est fides, doctrina et confessio nostra: quod videlicet hominis intellectus et ratio in rebus spiritualibus prorsus sint cæca, nihilque propriis viribus intelligere possint. Sicut scriptum est: 1
De libero arbitrio docent, quod humana voluntas habeat aliquam libertatem ad efficiendam civilem justiciam et deligendas res rationi subjectas. Sed non habet vim sine Spiritu Sancto efficiendæ justiciæ Dei seu justiciæ spiritualis, quia animalis homo non percipit ea, quæ sunt Spiritus Dei: 1
De rebus civilibus docent, quod legitimæ ordinationes civiles sint bona opera Dei, quod Christianis liceat gerere Magistratus, exercere judicia, judicare res ex Imperatoriis et aliis præsentibus legibus supplicia jure constituere,: 1
De usu Sacramentorum docent, quod Sacramenta instituta sint, non modo ut sint notæ professionis inter homines, sed magis ut sint signa et testimonia voluntatis Dei erga nos, ad excitandam et confirmandam fidem in his, qui utuntur, proposita. Itaque utendum est Sacramentis ita, ut fides accedat, quæ per Sacramenta exhibentur et ostenduntur.: 1
Dei Verbo quod in alia Scripturæ parte continetur, pugnaverit, luce clarius est, eam nec esse veram explicationem, nec mentem Spiritus Sancti, quantumvis eam concilia, regna, et nationes probaverint ac receperint. Nos enim nullam interpretationem recipere aut admittere audemus, quæ pugnet aut cum aliquo ex præcipuis fidei nostræ capitibus, aut cum perspicua Scriptura, aut cum caritatis regula.: 1
Dei et verus cultus Dei, cum audiunt homines, solos monachos esse in statu perfectionis, quia perfectio Christiana est serio timere Deum, et rursus concipere magnam fidem, et confidere propter Christum, quod habeamus Deum placatum, petere a Deo, et certo expectare auxilium in omnibus rebus gerendis, juxta vocationem; interim foris diligenter facere bona opera, et servire vocationi. In his rebus est vera perfectio et verus cultus Dei, non est in cælibatu, aut mendicitate, aut veste sordida.: 1
Dei gratia:, gratuita illa et speciali; a nulla autem re in homine prævisa;: 1
Dei, qui, lege lata, quid fieri vellet diserte cavit. Contra, ea opera dicimus mala, non modo quæ aperte cum verbo Dei pugnant; sed ea etiam quæ in rebus quæ ad pietatem ac Dei cultum spectant, nullum aliud habent firmamentum, nisi ab hominis opinione et commento; hujus enim generis opera Deus ab initio usque semper rejecit et adversatus est, uti ex : 1
Deinde promissiones diuinas sic amplecti oportet, ut nobis in Sacris literis generaliter propositæ sunt: ut Dei voluntas in nostris actionibus ea sequenda est,: 1
Deinde, cur obligationem exaggerant adversarii seu effectum voti, cum interim de ipsa voti natura sileant, quod debet esse in re possibili,: 1
Deo, sed amplius etiam, quia servaret non modo præcepta, sed etiam consilia Evangelica. Ita persuadebant monasticam professionem longe meliorem esse baptismo, vitam monasticam plus mereri, quam vitam magistratuum, vitam pastorum et similium, qui in mandatis Dei sine facticiis religionibus suæ vocationi serviunt.: 1
Deus æterno et immutabili decreto in Christo Jesu Filio suo, ante jacta mundi fundamenta, statuit ex genere humano in peccatum prolapso, eos in Christo, propter Christum, et per Christum salvare, qui per gratiam Spiritus Sancti in eundem Filium suum credituri, inque ea ipsa fide et obedientia fidei, per eandem gratiam, usque ad finem essent perseveraturi; contra vero contumacio et incredulos, sub peccato et ira relinquere et condemnare, tanquam a Christo alienos; juxta verbum Evangelii : 1
Deus enim non modo Adami et Hevæ corpus et animam ante lapsum, verum etiam corpora et animas nostras post lapsum creavit; etsi hæc jam aunt corrupta. : 1
Deus enim, qui dives est misericordia, ex immutabili electionis proposito, Spiritum Sanctum, etiam in tristibus lapsibus, a suis non prorsus aufert, nec eousque eos prolabi sinit, ut gratia adoptionis, justificationis statu excidant, aut peccatum ad mortem, sive in Spiritum Sanctum committant, et ab eo penitus deserti in exitium æternum sese præcipitent.: 1
Deus justificatos omnes dignatur in filio suo unigenito Jesu Christo, et propter eundem participes facere gratiæ Adoptionis;: 1
Deus non tantum est summe misericors, sed etiam summe justus. Postulat autem ejus justitia (prout se in verbo revelavit), ut peccata nostra, adversus infinitam ejus majestatem commissa, non tantum temporalibus, sed etiam æternis, tum animi, tum corporis, pœnis puniantur: quas pœnas effugere non possumus, nisi justitiæ Dei satisfiat.: 1
Disceptatum fuit super hoc articulo inter quosdam theologos, qui Augustanam Confessionem profitentur: quando et quomodo Dominus noster Jesus Christus, ut testatur fides nostra Catholica, ad inferos descenderit, an id ante, vel post mortem ejus factum sit. Præterea quæsitum fuit, num anima tantum, an divinitate sola, an vero anima et corpore descenderit, idque an spiritualiter, an vero corporaliter sit factum. Disputatum etiam est, num hic articulus ad passionem, an verum ad gloriosam victoriam et triumphum Christi sit referendus.: 1
Divini prædicatio, per quod Verbum Deus ipse sese nobis revelavit, quemadmodum scripta Prophetarum et Apostolorum nobis indicant; proximum indicium est, legitima sacramentorum: 1
Docemus in hac causa, quæ semper in Ecclesia multas peperit conflictationes, conditionem vel statum hominis triplicem esse considerandum. Principio qualis fuerit homo ante lapsum, rectus nimirum et liber, qui et in bono manere et ad malum potuerit declinare; declinaverit autem ad malum, implicaveritque peccato et morti, et se, et omne genus mortalium, sicuti dictum est antea. : 1
Doctrina Romanensium de Purgatorio, de Indulgentijs, de veneratione et adoratione tum Imaginum tum Reliquiarum, nec non de inuocatione Sanctorum, res est futilis, inaniter conficta, et nullis Scripturarum testimonijs innititur, imo verbo Dei contradicit.: 1
Dominus cœlum, terramque, mare et quicquid in illis continetur: septimo vero die requievit; quamobrem benedixit Dominus diei Sabbati, eumque sanctificavit.: 1
Dominus nobis peccata remittit, ex mera gratia, absque ullo respectu præcedentium, præscentium, aut consequentium nostrorum operum, dignitatis, aut rneriti. Ille enim donat atque imputat nobis justitiam obedientiæ Christi; propter eam, justitiam, a Deo in gratiam recipimur, et justi reputamur.: 1
Dominus vero Jesus ipse testificatur de diabolo: Ille, : 1
Duo à Christo Domino nostro in Euangelio instituta sunt Sacramenta, scilicet Baptismus et Cœna Domini.: 1
E quæstione qualibet utriusque catechismi repetitum dedimus in responsione quantum responsionem quamlibet reddat propositionem integram, sive sententiam absolutam. Eo nempe consilio ut discenti ulterius utilis esse possit, quoties occasio tulerit, ad cognitionis ac pietatis incrementum, vel extra catechisandi rationem.: 1
Ea est hominis post lapgum Adæ conditio, ut sese naturalibus suis viribus et bonis operibus ad fidem et invocationem Dei conuertere ac præparare non possit: Quare absque gratia Dei, quæ per Christum est, nos præueniente, ut uelimus, et cooperante dum volumus, ad: 1
Eadem hæc electio facta est non ex prævisa fide, fideique obedientia, sanctitate, aut alia aliqua bona qualitate et dispositione, tanquam caussa seu conditione in homine eligendo prærequisita, sed ad fidem, fideique obedientiam, sanctitatem, etc. Ac proinde electio est fons omnis salutaris boni: unde fides, sanctitas, et reliqua dona salvifica, ipsa denique vita æterna, ut fructus et effectus ejus profluunt, secundum illud Apostoli: Elegit nos (non quia eramus, sed) ut essemus sancti et inculpati in conspectu ejus in charitate. : 1
Ecclesia Christi visibilis. est cœtus fidelium, in quo uerbum Dei purum prædicatur, et sacramenta, quoad ea quæ necessario exiguntur, iuxta Christi institutum recte administrantur.: 1
Ei qui Christo vera fide insiti, ac per consequens vivificantis ejus Spiritus participes facti sunt, abunde instructi sunt viribus, quibus adversus Satanam, peccatum, Mundum, suamque carnem possint pugnare, atque adeo etiam victoriam ab iis referre; semper tamen: 1
Est autem electio immutabile Dei propositum, quo ante jacta mundi fundamenta ex universo genere humano, ex primæva integritate in peccatum et exitium sua culpa prolapso, secundum liberrimum voluntatis suæ beneplacitum, ex mera gratia, certam quorundam hominum multitudinem, aliis nee meliorum, nec digniorum, sed in communi miseria cum aliis jacentium, ad salutem elegit in Christo, quem etiam ab æterno Mediatorem et omnium electorum caput, salutisque fundamentum constituit; atque ita eos ipsi salvandos dare, et ad ejus communionem per verbum et Spiritum suum efficaciter vocare ac trahere; seu vera et ipsum fide donare, justificare, sanctificare, et potenter in Filii sui communione custoditos tandem glorificare decrevit, ad demonstrationem suæ misericordiæ, et laudem divinarum gloriosæ suæ gratiæ, sicut scriptum est: Elegit nos Deus in Christo, ante jacta mundi fundamenta, ut essemus sancti et inculpati in conspectu ejus, cum charitate; qui prædestinavit nos quos adoptaret in filios, per Jesum Christum, in sese, pro beneplacito voluntatis suæ, ad laudem gloriosæ suæ gratiæ, qua nos gratis sibi acceptos fecit in illo dilecto. : 1
Et Filius Dei unione personali illam humanam naturam, sed sine peccato, assumsit, et non alienam, sed nostram carnem sibi adjungens arctissime copulavit, ejusque assumtæ carnis ratione vere frater noster factus est; ut Scriptura testatur : 1
Et Illustribus ac Amplissirnis DD. Delegatis a Secretis,: 1
Et ad veram unitatem Ecclesiæ satis est consentire de doctrina Evangelii et administratione Sacramentorum. Nec necesse est ubique esse similes traditiones humanas, seu ritus aut ceremonias, ab hominibus institutas. Sicut inquit Paulus: 1
Et dum de commemoratis illis vocabulis disputatum est, tandem etiam de reipsa fuit disceptatum. Alii enim contenderunt, Legem apud Christianos prorsus non ease docendam, sed tantummodo doctrina Evangelii homines ad bona opera invitandos esse: alii hanc opinionem impugnarunt.: 1
Et ex hac confusione maxima bella, maximi motus extiterunt, dum Pontifices, freti potestate clavium, non solum novos cultus instituerunt reservatione casuum, violentis excommunicationibus conscientias oneraverunt, sed etiam regna mundi transferre et imperatoribus adimere imperium conati sunt.: 1
Et quæ ejus generis sunt alia plurima, quæ Ecclesiæ Reformatæ non solum non agnoscunt, sed etiam toto pectore detestantur. Quare quotquot nomen Servatoris nostri Jesu Christi pie invocant, eos Synodus hæc Dordrechtana per nomen Domini obtestatur, ut de Ecclesiarum Reformatarum fide, non ex coacervatis hinc inde calumniis, vel etiam privatis nonnullorum, tum veterum tum recentium doctorum dictis, sæpe etiam aut mala fide citatis, aut corruptis, et in alienum sensum detortis, sed ex publicis ipsarum Ecclesiarum Confessionibus, et ex hac orthodoxæ doctrinæ declaratione, unanimi omnium et singulorum totius Synodi membrorum consensu firmata, judicent. Calumniatores deinde ipsos serio monet, viderint quam grave Dei. judicium sint subituri, qui contra tot Ecclesias, contra tot Ecclesiarum Confessiones, falsum testimonium dicunt, conscientias infirmorum turbant, multisque vere fidelium societatem suspectam reddere satagunt.: 1
Et quamvis in alterutro Catechismo substantia doctrinæ in compendia illo {Symbolo apostolico vulgo dicto) comprehensæ plene ac perfecte exhibeatur, adeo quidem ut nulla supersit necessitas symbolum ipsum inserendi: nihilominus tamen hic illud subnectendum esse duximus; non perinde quasi aut ab ipsis Apostolis fuerit concinnatum, aut pariter cum decalogo, ac oratione Dominica pro Scriptura canonica haberi debeat:: 1
Et quia hæc religionis causa etiam ad Laicos, quos vocant, spectat, eorumque perpetua salus agitur: profitemur publice, nos etiam amplecti : 1
Et sane hodie Dominus animus et corpora nostra creaturas et opus suum esse agnoscit, sicut scriptum est : 1
Et, si quando pro vocabulo justificationis vocabula regenerationis et vivificationis usurpantur : 1
Etsi Cingliani Doctores non in eorum Theologorum numero, qui Augustanam Confessionem agnoscunt et profitentur: 1
Etsi autem illa potentia Dei vere fideles in gratia confirmantis et conservantis, major est, quam quæ a carne superari possit; non semper tamen conversi ita a Deo aguntur et moventur, ut non possint in quibusdam actionibus particularibus a ductu gratiæ, suo vitio, recedere, et a carnis concupiscentiis seduci, iisque obsequi. Quapropter ipsis perpetuo est vigilandum et orandum, ne in tentationes inducantur. Quod cum non faciunt, non solum a carne, mundo, et Satana, in peccata etiam gravia et atrocia abripi possunt, verum etiam interdum justa Dei permissione abripiuntur. Quod tristes Davidis, Petri, aliorumque sanctorum lapsus, in sacra Scriptura descripti, demonstrant.: 1
Etsi enim Christum, ut Salvatorem, a se repellunt, tamen eundem, licet maxime inviti, ut severum Judicem, admittere coguntur. Is vero non minus præsens judicium suum in convivis illis impœnitentibus exercet, quam præsens consolationem et vitam in cordibus vere credentium et dignorum convivarum operatur.: 1
Etsi igitur concio illa de passione et morte Christi Filii Dei, severitatis et terroris plena est, quæ iram Dei adversus peccata ostendit, unde demum homines ad Legem Dei propius adducuntur, postquam velum illud Moisis ablatum est, ut tandem exacte agnoscant, quanta videlicet Dominus in Lege sua a nobis exigat, quorum, nihil nos præstare possumus, ita, ut universam nostram justitiam in solo Christo quærere oporteat:: 1
Ex controversia superiore de Cœna Domini inter sinceros Theologos Augustanæ Confessionis, et Calvinistas, qui alios etiam quosdam Theologos perturbarunt, dissensio orta est de persona Christi, de duabus in Christo naturis, et de ipsarum proprietatibus.: 1
Ex hac persuasione de traditionibus multa incommoda in Ecclesia secuta sunt. Primo, obscurata est doctrina de gratia et justitia fidei, quæ es præcipua pars Evangelii, et quam maxime oportet, extare et eminere in Ecclesia, ut meritum Christi bene cognoscatur, et fides, quæ credit remitti peccata propter Christum, longe supra opera collocetur. Quare et Paulus in hunc locum maxime incumbit, legem et traditiones humanas : 1
Ex his, quæ a nobis allata sunt, discrimen inter corruptam naturam, et inter corruptionem, quæ naturæ infixa est, et per quam natura est corrupta, facile agnosci potest.: 1
Ex hujus electionis sensu et certitudine, filii Dei majorem indies sese coram Deo humiliandi, abyssum misericordiarum ejus adorandi, seipsos purificandi, et eum, qui ipsos prior tantopere dilexit, vicissim ardenter diligendi, materiam desumunt: tantum abest, ut hac electionis doctrina atque ejus meditatione in mandatorum divinorum observatione segniores, aut carnaliter securi, reddantur. Quod iis justo Dei judicio solet accidere, qui de electionis gratia, vel temere præsumentes, vel otiose et proterve fabulantes, in viis electorum ambulare nolunt.: 1
Facile autem possent Episcopi legitimam obedientiam retinere, si non urgerent servare traditiones, quæ bona conscientia servari non possunt. Nunc imperant cælibatum, nullos recipiunt, nisi jurent se puram Evangelii doctrinam nolle docere. Non petunt Ecclesiæ, ut Episcopi honoris sui jactura sarciant concordiam, quod tamen decebat bonos Pastores facere. Tantum petunt, ut injusta onera remittant, quæ nova sunt, et præter consuetudinem Ecclesiæ Catholicæ: 1
Facultates & bona Christianorum non sunt communia quoad ius & possessionem, vt quidam Anabaptistæ falso iactant. Debet tamen quisque de hijs quæ possidet, pro facultatum ratione, pauperibus eleemosynas benigne distribure.: 1
Falso accusantur Ecclesiæ nostræ, quod Missam aboleant; retinetur enim Missa, apud nos, et summa reverentia celebratur. Servantur et usitatæ ceremoniæ fere omnes, præterquam quod Latinis cantionibus : 1
Falso accusantur nostri, quod bona opera prohibeant. Nam scripta eorum, quæ extant de decem præceptis, et alia simili argumento testantur, quod utiliter docuerint de omnibus vitæ generibus et officiis, quæ genera vitæ, quæ opera in qualibet vocatione Deo placeant. De quibus rebus olim parum docebant Concionatores, tantum puerilia et non necessaria opera urgebant, ut certas ferias, certa jejunia, fraternitates, peregrinationes, cultus Sanctorum, rosaria, monachatum et similia. Hæc adversarii nostri admoniti nunc dediscunt, nec perinde prædicant hæc inutilia opera, ut olim. Preterea incipient fidei mentionem facere, de qua olim mirum erat silentium. Docent nos non tantum operibus justificari, sed conjungunt fidem : 1
Fatemur item et pro certo tenemus, quod sanctissimas Deus leges homini dederit, quæ non modo vetent opera omnia quæ divinam ejus offendunt majestatem; sed ea jubeant quibus gaudet, quæque se remuneraturum pollicetur. Eorum autem operum duo sunt genera; altera ad Dei referuntur honorem, altera ad proximi utilitatem: utraque fidem et authoritatem assumunt ex voluntate Dei nobis revelata. Deum venerari, honore prosequi, eum in omni labore et molestia invocare, sanctum nomen ejus revereri, verbum audire, audito parere, communione sacramentorum ejus uti; hæc sunt quæ priore tabula præcipiuntur opera. At patrem, matrem, reges, magistratus, omnesque qui jus et potestatem in nos habent, honore afficere; eos amare, iis opitulari, dictis, factis audientes esse, quoties cum Dei præceptis non pugnant; vitæ bonorum adesse, tyrannidem opprimere, ab infirmioribus vim improborum defendere, corpus nostrum sanctum ac purum servare, sobrieque et temperanter vivere, in omnibus dictis factisque jure æquabili cum omnibus uti, et omnem proximi: 1
Faxit Deus omnipotens, Pater Domini nostri Jesu Christi, ut per gratiam Spiritus Sancti omnes in ipso consentientes et concordes simus, atque in consensu pio, qui ipsi probetur, constanter perseveremus. Amen.: 1
Fuit enim hoc Dei Patris liberrimum consilium, et gratiosissima voluntas atque intentio, ut mortis pretiosissimæ Filii sui vivifica et salvifica efficacia sese exereret in omnibus electis, ad eos solos fide justificante donandos, et per eam ad salutem infallibiliter perducendos: hoc est, voluit Deus, ut Christus per sanguinem crucis (quo novum fœdus confirmavit) ex omni populo, tribu, gente, et lingua, eos omnes et solos, qui ab æterno ad salutem electi, et a Patre ipsi dati sunt, efficaciter redimeret, fide (quam, ut et alia Spiritus Sancti salvifica dona, ipsis morte sua acquisivit) donaret, ab omnibus peccatis, tum originali, tum actualibus, tam post, quam ante fidem commissis sanguine suo mundaret, ad finem usque fideliter custodiret, tandemque absque omni labe et macula gloriosos coram se sisteret.: 1
Generalia Concilia sine iussu et uoluntate principum congregari non possunt, et vbi conuenerint, quia ex hominibus constant, qui non omnes spiritu et uerbis Dei reguntur, et errare possunt, et interdum errarunt, etiam in hijs quæ ad normam pietatis pertinent: ideo quæ ab illis constituuntur, : 1
Hæc Dei gratia est principium, progressus et complimentum omnis boni; adeo quidem ut ne ipse quidem regenitus absque præcedente sive præveniente ista, excitante, prosequente et cooperante gratia, bonum cogitare, velle, aut peragere possit, ullisve ad malum tentationibus resistere, ita ut omnia bona opera actionesque, quas quis cogitando potest adsequi, gratiæ Dei in Christo adscribenda sint. Cœterum, quod ad modum operationis ejus gratiæ attinet, non est ille irresistibilis, quandoquidem scriptum est de multis, quod : 1
Hæc brevis est et simplicissima articulorum controversorum explicatio, de quibus inter theologos Augustanæ Confessionis aliquandiu disceptatum et discrepantibus inter se sententiis disputatum est. Et ex hac declaratione homo pius, quamtumvis simplex, secundum analogiam Verbi Dei et Catechismi simplicem doctrinam deprehendere potest, quid verum sit, quid falsum. Non enim tantummodo sincera doctrina diserte est recitata, verum etiam contraria et falsa doctrina repudiata est et rejecta, et controversiæ illæ, offendiculorum plenæ, solide sunt decisæ atque dijudicatæ: 1
Hæc doctrina de fide ubique in Paulo tractatur : 1
Hæc dogmata omnia falsa sunt, horrenda et blasphema, iisque piis mentibus omnis prorsus consolatio eripitur, quam ex Evangelio et sacramentorum usu capere deberent, et idcirco in Ecclesia Dei nequaquam sunt ferenda.: 1
Hæc electio non est multiplex, sed una et eadem omnium salvandorum in Vetere et Novo Testamento, quandoquidem Scriptura unicum prædicat beneplacitum, propositum, et consilium voluntatis Dei, quo nos ab æterno elegit et ad gratiam et ad gloriam; et ad salutem et ad viam salutis, quam præparavit ut in ea ambulemus.: 1
Hæc fere summa est doctrinæ apud nos, in qua cerni potest, nihil inesse, quod discrepet a Scripturis, vel ab Ecclesia Catholica,: 1
Hæc ideo recitavimus nihil odiose exaggerantes, ut melius intelligi : 1
Hæc mors Filii Dei est unica et perfectissima pro peccatis victima et satisfactio, infiniti valoris et pretii, abunde sufficiens ad totius mundi peccata expianda.: 1
Hæc nostra fides, ejusque certitudo, non a carne et sanguine proficiscitur, hoc est, a nulla quæ in nobis est vi et potentia naturali, sed ab inspiratione et instinctu Sancti Spiritus, quem nos item Deum confitemur æqualem Patri et Filio: qui nos sanctificat, qui omnem in nobis veritatem operatur, sine quo perpetuo maneremus inimici Deo, et : 1
Hæc potestas tantum exercetur docendo seu prædicando verbum, et porrigendo Sacramenta, vel multis vel singulis juxta vocationem, quia conceduntur non res corporales, sed res æternæ, justitia æterna, Spiritus Sanctus, vita æterna. Hæc non possunt contingere nisi per ministerium verbi et Sacramentorum; sicut Paulus dicit: 1
Hæc prorsus nova est hæresis, quæ antehac Ecclesiis Christi ignota fuit, eorum videlicet, qui opinantur, docent et profitentur, non esse unicam tantum divinam et æternam Patris, Filii, et Spiritus Sancti essentiam: sed quemadmodum Pater, Filius, et Spiritus Sanctus tres sunt distinctæ persona, ita unamquamque personam habere distinctam, et a reliquis personis Divinitatis separatam essentiam. Et horum alii sentiunt, quod singulæ personæ in singulis essentiis æquali sint potestate, sapientia, majestate, et gloria: sicut alias tres numero differentes homines, ratione essentiæ suæ, sunt a se invicem disjuncti et separati. Alii sentiunt tres illas personas et essentias ita inæquales esse, ratione essentiæ et proprietatum, ut solus Deus Pater verus sit Deus.: 1
Hæc totidem verbis dicit Augustinus lib. III. Hypognosticon: Esse fatemur liberum arbitrium omnibus hominibus, habens quidem judicium rationis, non per quod sit idoneum in iis, quæ ad Deum pertinent, sine Deo aut inchoare : 1
Hæc vitia multo ante reprehenderunt in Ecclesia homines pii et eruditi. Itaque nostri ad consolandas conscientias coacti sunt ostendere discrimen ecclesiasticæ potestatis et potestatis gladii, et docuerunt utramque propter mandatum Dei religiose venerandam et honore afficiendam esse, tanquam summa Dei beneficia in terris.: 1
Habet Ecclesia Ritus statuendi ius, et in fidei controuersijs autoritatem, quamuis Ecclesiæ non licet quicquam instituere, quod verbo Dei scripto aduersetur, nec unum scripturæ locum sic exponere potest, ut alteri contradicat. Quare licet Ecclesia sit diuinorum librorum testis et conseruatrix, attamen vt aduersus eos nihil decernere, ita præter illos nihil credendum de necessitate salutis debet obtrudere.: 1
Habito Dordrechti Anno MDCXVIII. et MDCXIX. Cui plurimi insignes Theologi Reformatarum Ecclesiarum Magnæ Britanniæ, Germaniæ, Galliæ, interfuerunt, de Quinque Doctrinæ. Capitibus in Ecclesiis Belgicis Controversis: promulgatum VI. Maii MDCXIX.: 1
Hac nostra fide, doctrina et confessione persona Christi non solvitur, quod olim Nestorius fecit. Is enim veram communicationem idiomatum seu proprietatum utriusque naturæ. in Christo negavit, et hac ratione Christi personam solvit: quam rem D. Lutherus in libello suo de Conciliis perspicue declaravit. Neque hac pia nostra doctrina duæ in Christo naturæ, earumque proprietates confunduntur, aut in unam essentiam commiscentur (in quo errore Eutyches fuit), neque humana natura in persona Christi negatur, aut aboletur, neque altera natura in : 1
Hanc de vere credentium ac sanctorum perseverantia, ejusque certitudine, doctrinam, quam Deus ad nominis sui gloriam, et piarum animarum solatium, in verbo suo abundantissime revelavit, cordibusque fidelium imprimit, caro quidem non capit, Satanas odit, mundus ridet, imperiti et hypocritæ in abusum rapiunt, spiritusque erronei oppugnant; sed sponsa Christi ut inæstimabilis pretii thesaurum tenerrime semper dilexit, et constanter propugnavit: quod ut porro faciat procurabit Deus, adversus quem nec consilium valere, nec robur ullum prævalere potest. Cui soli Deo, Patri, Filio, et Spiritui Sancto sit honor et gloria in sempiternum. Amen.: 1
Hi sunt præcipui articuli, qui videntur habere controversiam. Quanquam enim de pluribus abusibus dici poterat, tamen, ut fugeremus prolixitatem, præcipua complexi sumus, ex quibus cœtera facile judicari possunt. Magnæ querelæ fuerunt de indulgentiis, de peregrinationibus, de abusu excommunicationis.: 1
Hic cultus delectat Deum, tails usus Sacramenti alit pietatem erga Deum. Itaque non videntur apud adversarios Missæ majore religione fieri, quam apud nos.: 1
Hic objiciunt adversarii, quod nostri prohibeant disciplinam et mortificationem carnis, sicut Jovinianus. Verum aliud deprehendetur ex scriptis nostrorum. Semper enim docuerunt de cruce, quod Christianos oporteat tollerare afflictiones. Hæc est vera, seria et non simulata mortificatio, variis afflictionibus exerceri et crucifigi cum Christo. Insuper docent, quod quilibet Christianus debeat se corporali disciplina aut corporalibus exercitiis et laboribus sic exercere et cærcere, ne saturitas aut desidia estimulet ad peccandum, non ut per illa exercitia mereamur gratiam, aut satis faciamus pro peccatis. Et hanc corporalem disciplinam oportet semper urgere, non solum paucis et constitutis diebus. Sicut Christus præcipit : 1
Hic rigor displicuit multis bonis viris ante hæc tempora, qui videbant puellas et adolescentes in monasteria detrudi propter victum, videbant, quam infœliciter succederet hoc consilium, quæ scandala pareret, quos laqueos conscientiis injiceret. Dolebant autoritatem Canonum in re periculosissima omnino negligi et contemni.: 1
Hinc facile apparet, hanc doctrinam non esse accusandam, quod bona opera prohibeat, sed multo magis laudandam, quod ostendit, quomodo bona opera facere possimus. Nam sine fide nullo modo potest humana natura primi aut secundi præcepti opera facere. Sine fide non invocat Deum, a Deo nihil expectat, non tollerat crucem, sed querit humana præsidia, confidit humanis præsidiis. Ita regnant in corde omnes cupiditates et humana consilia, cum abest fides et fiducia erga Deum.: 1
Hinc quotidiana infirmitatis peccata oriuntur, et optimis etiam sanctorum operibus nævi adhærescunt: quæ illis perpetuam sese coram Deo humiliandi, ad Christum crucifixum confugiendi, carnem magis ac magis per Spiritum precum et sancta pietatis exercitia mortificandi, et ad perfectionis metam suspirandi, materiam suggerunt; tantisper dum hoc mortis corpore soluti, cum Agno Dei in cœlis regnent.: 1
His enim postremis temporibus non minus necessarium est, ut homines ad recte et pie vivendi rationem bonaque opera invitentur atque moneantur, quam necessarium sit, ut ad declarandam fidem atque gratitudinem suam erga Deum in bonis operibus sese exerceant: quam, necessarium est, cavere, ne bona opera negotio justificationis admisceantur. Non minus enim homines Epicurea persuasione de fide, : 1
Hoc arcano Dei consilio factum est ut Adam ab integro naturæ suæ statu deficeret ac sua defectione traheret omnes suos posteros in reatum æternæ mortis.: 1
Hoc consilium, ex æterno erga electos amore profectum ab initio mundi in præsens usque tempus, frustra obnitentibus inferorum portis, potenter impletum fuit, et deinceps quoque implebitur: ita quidem ut electi suis temporibus in unum colligantur, et semper sit aliqua credentium Ecclesia in sanguine Christi fundata, quæ illum Servatorem suum, qui pro ea, tanquam Sponsus pro sponsa, animam suam in cruce exposuit, constanter diligat, perseveranter colat, atque hic et in omnem æternitatem celebret.: 1
Hoc imperii contemptione, quod originale peccatum vulgo dici solet, : 1
Hoc modo luculentum discrimen inter sacras Veteris et Novi Testamenti literas, et omnia aliorum scripta retinetur: et sola Sacra Scriptura judex, norma et regula : 1
Hoc voluntatis suæ mysterium Deus in Veteri Testamento paucioribus patefecit, in Novo Testamento pluribus, sublato jam populorum discrimine, manifestat. Cujus dispensationis caussa, non in gentis unius præ alia dignitate, aut meliore luminis naturæ usu, sed in liberrimo beneplacito, et gratuita dilectione Dei: 1
Homo ab initio ad imaginem Dei conditus vera et salutari sui Creatoris et rerum spiritualium notitia in mente, et justitia in voluntate et corde, puritate in omnibus affectibus exornatus, adeoque totus sanctus fuit; sed Diaboli instinctu, et libera sua voluntate a Deo desciscens, eximiis istis donis seipsum orbavit: atque e contrario eorum loco cœcitatem, horribiles tenebras, vanitatem, ac perversitatem judicii in mente, malitiam, rebellionem, ac duritiem in voluntate et corde, impuritatem denique in omnibus affectibus contraxit.: 1
Homo perfectissima Dei in terris imago, primasque creaturarum visibilium habens, ex anima et corpore constans, quorum hoc mortale, illud immortale est, quum esset sancte a Deo conditus, sua culpa in vitium prolapsus, in eandem secum ruinam genus humanum totum traxit, ac eidem calamitati obnoxium reddidit.: 1
Homo salvificam fidem non habet a se, neque ex liberi arbitrii sui viribus, quandoquidem in statu apostasiæ et peccati nihil boni: 1
Hos Articulos fidei Christianæ, continentes in uniuersum nouemde cimpaginas in autographo, quod asseruatur apud Reuerendissimum in Christo patrem, Dominum Matthæum Centuariensem Archiepiscopum, totius Angliæ Primatem & Metropolitanum, Archiepiscopi & Episcopi utriusque Prouinciæ regni Angliæ, in sacra prouinciali Synodo legitimè congregati, unanimi assensu recipiunt & profitentur, & ut ueros atque Orthodoxos, manuum suarum subscriptionibus approbant, uicesimo nono die mensis Ianuarij: Anno Domini, : 1
Hos articulos supra scriptos voluimus exhibere juxta edictum C. M. in quibus confessio nostra exstaret, et eorum, qui apud nos docent, doctrinæ summa cerneretur. Si quid in hac confessione desiderabitur, parati sumus latiorem informationem, Deo volente, juxta Scripturas exhibere: 1
Hos igitur articulos ita propositos et traditos censent Remonstrantes divino Verbo conformos, ædificationi idoneos, et in hoc quidem argumento sufficientes ad salutem; ita ut necessarium non sit, aut ædificationi serviens, vel altius conscendere vel inferius subsidere.: 1
Hos, atque his similes errores omnes, ut eos etiam, qui ab his dependent, et ex his consequuntur, rejicimus atque damnamus: : 1
Hunc venturum ad sæculorum omnium finem, verum rectumque judicem, ac sententiam in omnem carnem, ad id judicium, prius suscitatam, laturum, ac pios supra ethera evecturum, impios corpore et anima ad æternum : 1
I. Ad hanc controversiam dirimendam unanimi consensu credimus, docemus, et confitemur, quod ceremoniæ sive ritus Ecclesiastici : 1
I. Ad refellendum utrumque errorem, credimus, docemus et confitemur unanimiter, quod Christus vere sit nostra justitia, sed tamen neque secundum solam divinam naturam, neque secundum solam humanam naturam: sed totus Christus, secundum utramque naturam, in sola videlicet obedientia sua, quam Patri ad mortem usque absolutissimam Deus et homo præstitit, eaque nobis peccatorum omnium remissionem et vitam æternam promeruit. Sicut scriptum est:: 1
I. Baptismum esse externum lavacrum aquæ, per quod interna quædam ablutio a peccatis tantum significetur.: 1
I. Bona opera ea tantum sunt quæ in verbo suo sancto præcepit Deus;: 1
I. Catholica sive Universalis Ecclesia ea quæ est invisibilis constat e toto electorum numero, quotquot fuerunt, sunt, aut erunt unquam in unum collecti, sub Christo ejusdem Capite; estque sponsa, corpus ac plenitudo ejus qui implet omnia in omnibus.: 1
I. Christum non pro omnibus hominibus, sed pro solis electis mortuum esse.: 1
I. Christum, esse justitiam nostram solummodo secundum divinam naturam.: 1
I. Complacitum est Deo Filium ejus unigenitum Dominum Jesum in æterno suo proposito eligere atque ordinare ut Mediator esset inter Deum et hominem,: 1
I. Conjugium inter unum virum ac fœminam unam contrahi debet; neque viro ulli uxores plures, nec ulli fœminæ ultra unum maritum eodem tempore habere licet.: 1
I. Constat quidem naturæ lumine esse Deum qui in universa Primatum obtinet ac absolutum Dominium, eundemque bonum esse ac omnibus beneficum, proindeque toto corde, tota anima, totisque viribus timendum esse et diligendum, laudandum ac invocandum, eique fidendum esse ac serviendum.: 1
I. Credimus, confitemur et docemus, unicam regulam et normam: 1
I. Credimus, docemus et confitemur, discrimen Legis et Evangelii, ut clarissimum quoddam lumen: 1
I. Credimus, docemus et confitemur, etsi vere in Christum credentes, et sincere ad Deum conversi, a maledictione et coactione Legis per Christum liberati sunt: 1
I. Credimus, docemus et confitemur, quod in Cœna Domini corpus et sanguis Christi vere et substantialiter sint præsentia, et quod una cum pane et vino vere distribuantur atque sumantur.: 1
I. Credimus, docemus et confitemur, quod sit aliquod discrimen inter ipsam hominis naturam, non tantum, quemadmodum initio a Deo purus, et sanctus, et absque peccato homo conditus est, verum etiam, qualem jam post lapsum naturam illam habemus, discrimen, inquam, inter ipsam naturam, quæ etiam post lapsum est permanetque Dei creatura, et inter peccatum originis, et quod tanta sit illa naturæ et peccati originalis differentia, quanta est inter opus Dei, et inter opus Diaboli.: 1
I. Deo, Patri, Filio et Spiritui sancto, complacitum est,: 1
I. Deus Adamo legem dedit ut fœdus operum, quo cum illum ipsum tum posteros ejus omnes, ad obedientiam personalem, integram, exquisitam simul et perpetuam obligavit, pollicitus vitam si observarent, violatoribus autem mortem interminatus; eundemque potentia et viribus imbuit, quibus par esset illam observando.: 1
I. Deus quos ad vitam prædestinavit omnes, eosque solos dignatur per verbum suum et spiritum: 1
I. Deus, e sapientissimo sanctissimoque consilio voluntatis suæ, libere ac immutabiliter, quicquid unquam evenit, ab omni æterno ordinavit;: 1
I. Diem Deus designavit quo mundum in justitia judicabit per Jesum Christum;: 1
I. Dominus Jesus quatenus Rex et caput Ecclesiæ suæ constituit in ea regimen, quod in officiariorum Ecclesiasticorum manu foret, distinctum a civili Magistratu.: 1
I. Dominus noster Jesus eadem qua prodebatur nocte instituit corporis : 1
I. Eam humanæ voluntati naturalem Deus indidit libertatem, ut nec cogatur unquam, neque absoluta ulla naturæ necessitate ad bonum aut malum determinetur.: 1
I. Gratia Fidei, qua electi credere valent ad animarum suarum salutem,: 1
I. Hominum corpora post mortem ad pulverem rediguntur, et corruptionem vident:: 1
I. In Christo sunt duæ distinctæ naturæ, divina et humana: 1
I. Juramentum licitum est pars cultus religiosi,: 1
I. Libertas quam Christus acquisivit fidelibus sub Evangelio in eo sita est, quod a reatu peccati, ab ira Dei condemnante, a legis Moralis maledictione immunes fiant,: 1
I. Magnus ille rerum omnium creator Deus sapientissima sua et sanctissima simul providentia: 1
I. Papisticam Transsubstantiationem; cum videlicet in Papatu docetur, panem et vinum in Sacra Cœna substantiam atque naturalem suam essentiam amittere, et ita annihilari, atque elementa illa ita in Christi corpus transmutari, ut præter externas species nihil de iis reliquum maneat.: 1
I. Primi parentes, Satanæ subtilitate ac tentatione seducti, fructus vetiti esu peccaverunt.: 1
I. Primo delirum Philosophorum Stoicorum dogma, quemadmodum et Manichæorum furorem, qui docuerunt, omnia, quæ eveniant, necessario fieri, et aliter fieri prorsus non posse, et hominem omnia coactum facere, etiam ea, quæ in rebus externis agat, eumque ad designanda mala: 1
I. Primum omnium est, quod accurate observari oportet, discrimen esse inter præscientiam: 1
I. Primum schisma inter Theologos quosdam factum est, cum alii assererent, bona opera necessaria esse ad salutem, impossibile esse salvari sine bonis operibus, et neminem unquam sine bonis operibus salvatum esse: alii vero docerent, bona opera ad salutem esse perniciosa.: 1
I. Quamvis fieri potest ut hypocritæ aliique homines non regeniti spe vana falsisque (pro corruptæ naturæ more) opinionibus præsumptis, se decipiant, favorem Dei, statumque salutis sibi falso arrogantes;: 1
I. Quanquam naturæ lumen, operaque Dei cum Creationis tum Providentiæ, bonitatem ejus, sapientiam, potentiamque eo usque manifestant, ut homines vel inde reddantur inexcusabiles:: 1
I. Quicunque Evangelion nihil esse dicunt, nisi ecclesiæ calculus et adprobatio accedat, errant, et Deum blasphemant.: 1
I. Quo melius gubernari, ac ulterius ædificari possit Ecclesia, conventus ejusmodi fieri debent, quales vulgo Synodi et Concilia nuncupantur.: 1
I. Quod Christus carnem et sanguinem suum, non e Maria virgine assumserit, sed e cœlo attulerit.: 1
I. Quod Christus pro omnibus hominibus mortuus sit, et ceu agnus Dei totius mundi peccata sustulerit.: 1
I. Quod Deus Homo, et Homo Deus est, esse figuratam locutionem.: 1
I. Quod Deus et homo in Christo non constituant unam personam, sed quod alius sit Dei Filius, et alius hominis Filius, ut Nestorius deliravit.: 1
I. Quod Deus nolit, ut omnes homines pœnitentiam agant, et Evangelio credant.: 1
I. Quod Magistratus officium non sit, sub Novo Testamento, genus vitas, quod Deo placeat.: 1
I. Quod divina et humana natura in Christo personaliter unitæ sint, ita prorsus, ut non sint duo Christi, unus Filius Dei, alter Filius hominis, sed ut unus et idem sit Dei et hominis Filius : 1
I. Quod homo pius non possit conscientia salva proprium tenere: 1
I. Quod humanæ traditiones et constitutiones, in Ecclesiasticis rebus, per se, pro cultu Dei, aut certe pro parte divini cultus sint habendæ.: 1
I. Quod omnes illi, qui Christum, secundum carnem, creaturam esse dicunt, non habeant veram regnantis cælestis Regis agnitionem.: 1
I. Quod supra posita verba Christi figurate intelligenda sint, et non secundum litteram, sicut sonant.: 1
I. Quod verba Christi: ACCIPITE ET COMEDITE, HOC EST CORPUS MEUM; BIBITE, HIC EST SANGUIS MEUS,: 1
I. Quos Deus vocat efficaciter, eosdem etiam gratis justificat,: 1
I. Quotquot Deus in dilecto suo acceptavit, vocavit efficaciter ac per Spiritum suum sanctificavit, non possunt illi statu gratiæ aut finaliter excidere aut totaliter; verum in eo ad finem usque certo perseverabunt, ac salutem æternam consequentur.: 1
I. Quotquot efficaciter vocantur, ac regenerantur, cor novum habentes novumque spiritum in se creatum, sunt virtute mortis et resurrectionis Christi: 1
I. Rejicimus ergo et damnamus dogma illud, quo asseritur, peccatum originale tantummodo reatum et debitum esse, ex alieno delicto, absque ulla naturæ nostræ corruptione, in nos derivatum.: 1
I. Rejicimus igitur et damnamus subsequentes phrases, cum docetur: bona opera necessaria esse ad salutem; neminem unquam sine bonis operibus salvatum; impossibile esse sine bonis operibus salvari.: 1
I. Resipiscentia ad vitam est gratia Evangelica,: 1
I. Sacramenta sunt fœderis gratiæ signa sacra et sigilla,: 1
I. Sancta Christiana Ecclesia, cujus unicum caput est Christus, nata est ex Dei Verbo, in eoque permanet, nec vocem audit alieni.: 1
I. Sancti omnes, qui capiti suo Jesu Christo per Spiritum ejus ac per fidem uniuntur, gratiarum ejus, perpessionum, mortis, resurrectionis ac gloriæ ejus habent communionem;: 1
I. Supremus totius Mundi Rex ac Dominus Deus, Magistratus Civiles ordinavit qui vices ejus gerant supra populum ad suam ipsius gloriam, ac bonum publicum; in quem finem eosdem armavit potestate gladii, propter bonorum quidem animationem ac tutamen, animadversionem autem in maleficos.: 1
I. Tanta est inter deum et creaturam distantia, ut licet creaturæ rationales obedientiam illi ut creatori suo debeant, nullam tamen fruitionem ejus tanquam suæ beatitudinis ac præmii habere unquam potuissent, ni voluntaria fuisset aliqua ex parte Dei condescentio; quam ipsi exprimere placuit icto fœdere.: 1
II. Alterum schisma inter Theologos nonnullos super vocabulis : 1
II. Baptismum non operari neque conferre regenerationem, fidem, gratiam Dei et salutem, sed tandum significare et obsignare ista.: 1
II. Bona hæc opera e conscientia mandatorum Dei præstita vivæ veræque fidei fructus sunt ac evidentiæ;: 1
II. Christianis, quoties ad id vocantur, Magistratus munus et suscipere licet et exequi;: 1
II. Christum esse justitiam, nostram tantummodo juxta humanam naturam.: 1
II. Conjugium erat institutum, cum propter mariti uxorisque auxilium mutuum,: 1
II. Credimus etiam, docemus et confitemur, quod bona opera penitus excludenda sint, non tantum cum de justificatione fidei agitur, sed etiam cum de salute nostra æterna disputatur, sicut Apostolus perspicuis verbis testatur, cum ait: 1
II. Credimus igitur, docemus et confitemur, hoc ipsum nostram esse coram Deo justitiam, quod: 1
II. Credimus, docemus et confitemur etiam, voluntatem hominis nondum renatam, non tantum a Deo esse aversam, verum etiam, inimicam Deo factam, ita, ut tantummodo ea velit et cupiat, iisque delectetur, quæ mala sunt et voluntati divinæ repugnant. Scriptum est enim : 1
II. Credimus, docemus et confitemur, Legem esse proprie doctrinam divinitus revelatam, quæ doceat, quid justum Deoque gratum sit; quæ etiam, quicquid peccatum est, et voluntati divinæ adversatur, redarguat.: 1
II. Credimus, docemus et confitemur, concionem Legis non modo apud eos, qui fidem in Christum non habent, et pœnitentiam nondum agunt, sed etiam apud eos, qui vere in Christum credunt, vere ad Deum conversi et renati, et per fidem justificati sunt, sedulo urgendam esse.: 1
II. Credimus, docemus et confitemur, divinam et humanam naturas, non in unam substantiam commixtas, nec unam in alteram mutatam esse, sed utramque naturam retinere suas proprietates essentiales, ut guæ alterius: 1
II. Credimus, docemus et confitemur, quod summo studio hoc discrimen sit conservandum propterea quod illud dogma, nullum videlicet inter naturam hominis corrupti et inter peccatum originis esse discrimen, cum præcipuis Fidei nostræ articulis (de creatione, de redemtione, de sanctificatione et resurrectione carnis nostræ) pugnet, neque salvis hisce articulis stare possit.: 1
II. Credimus, docemus et confitemur, verba Testamenti Christi non aliter accipienda esse, quam sicut verba ipsa ad literam sonant: ita, ne panis absens Christi corpus, et vinum: 1
II. Credimus, docemus, et confitemur, Ecclesiæ Dei, ubivis terrarum, et quocunque tempore, licere, pro re nata, ceremonias tales mutare, juxta eam rationem, quæ Ecclesiæ Dei utilissima, et ad ædificationem ejusdem maxime accommodata judicatur.: 1
II. Cultus religiosus Deo Patri Filio et Spiritui sancto, eique soli est exhibendus,: 1
II. Ecclesia Christi non condit leges et mandata extra Dei Verbum; ea propter omnes traditiones humanæ, quas Ecclesiasticas vocant, non ulterius nos obligant, quam quatenus in Dei Verbo sunt fundatæ et præceptæ.: 1
II. Elementum externum in hoc Sacramento adhibendum est Aqua; qua baptizari debet admittendus, a ministro Evangelii legitime ad hoc vocato, in nomine Patris et filii et Spiritus Sancti.: 1
II. Eo autem consilio Diem hum præstituit Deus, quo nempe misericordiæ suæ constaret gloria ex æterna salute electorum, justitiæ autem e damnatione reproborum, qui improbi sunt et contumaces. Tunc enim justi introibunt in vitam æternam, recipientque plenitudinem illam gaudii ac refrigerii, quæ a præsentia Domini ventura sunt: Impii autem, qui Deum ignorant, quique Evangelio Jesu Christi non morem gerunt, in æternos cruciatus detrudentur, æternaque perditione punientur a præsentia Domini et a potentiæ ipsius gloria profligati.: 1
II. Et quia statim post Apostolorum tempora, imo etiam cum adhuc superstites essent, falsi doctores et hæretici exorti sunt, contra quos in primitiva Ecclesia Symbola sunt composita, id est, breves et categoricæ Confessiones, quæ unanimem Catholicæ Christianæ fidei Consensum et Confessionem, Orthodoxorum: 1
II. Fides hoc modo Christum recipiens, eique innitens ac justitiæ ejus, est justificationis unicum instrumentum;: 1
II. Filius Dei persona secunda in Trinitate, verus nempe idem æternusque Deus, substantiæ cum Patre unius ejusdemque, eique coæqualis, cum advenerat temporis plenitudo, assumpsit naturam humanam,: 1
II. In hoc Sacramento non Patri suo offertur Christus, sed neque inibi fit reale aliquod sacrificium ad peccatorum remissionem vivis aut mortuis procurandam;: 1
II. Item, concupiscentias pravas non esse peccatum, sed concreatas naturæ conditiones, et proprietates quasdam essentiales: aut defectus illos, et malum ingens a nobis paulo ante commemoratum, non esse peccatum, propter quod homo, Christo non insertus, sit filius iræ.: 1
II. Lex ista post lapsum non desiit esse justitiæ regula perfectissima; quo etiam nomine a Deo est in monte Sinai tradita, tabulis duabus descripta, decem præceptis comprehensa;: 1
II. Non facies tibi imaginem quamvis sculptilem, aut similitudinem rei cujusvis quæ est in cœlis superne, aut inferius in terris, aut in aquis infra terram; non incurvabis te iis, nec eis servies: siquidem ego Dominus Deus tuus Deus sum zelotypus, visitans iniquitates patrum in filios ad tertiam usque quartamque progeniem osorum mei, exhibens vero misericordiam ad millenas usque diligentium me ac mandata mea observantium.: 1
II. Novissimo illo die, qui comperientur in vivis non morientur quidem sed mutabuntur;: 1
II. Officiariis hisce claves regni cœlorum sunt commissæ, quarum virtute obtinent potestatem peccata vel retinendi vel remittendi pro varia peccantium conditione; impœnitentibus quidem regnum illud tam per verbum quam per censuras occludendi, peccatoribus vero pœnitentibus tam evangelii ministerio quam absolutione a censuris idem aperiendi, prout occasio postulaverit.: 1
II. Quamvis omnia cognoscat Deus, quæ suppositis quibusvis conditionibus sunt eventu possibilia;: 1
II. Quamvis respectu præscientiæ ac decreti Dei: 1
II. Quando Deus nos ad se vocat, quod non serio hoc velit, ut omnes homines ad ipsum veniant.: 1
II. Quando ejusmodi ceremoniæ et constitutiones Ecclesiæ Dei coactione quadam tanquam necessariæ obtruduntur, et quidem contra libertatem Christianam, quam Ecclesia Christi in rebus ejusmodi externis habet.: 1
II. Quemadmodum licitum est Magistratibus Synodum Ministrorum aliorumque qui sunt idonei convocare, quibuscum de religionis rebus deliberent ac consultent:: 1
II. Qui sanctos sese profitentur, sanctam illi societatem et communionem inire tenentur et conservare, cum in divino cultu, tum alia officia spiritualia præstando, quæ ad mutuam eorum ædificationem conferre possint;: 1
II. Quod Christus non sit verus Deus, sed tantummodo cæteris sanctis sit superior, quia plura Spiritus Sancti dona acceperit, quam alius quispiam homo sanctus.: 1
II. Quod Deus neminem ad condemnationem condiderit, sed velit, ut omnes homines salvi fiant et ad agnitionem veritatis perveniant; propterea omnibus mandat, ut Filium suum Christum in evangelio audiant, et per hunc auditum promittit virtutem et operationem Spiritus Sancti ad conversionem et salutem.: 1
II. Quod caro Christi per exaltationem eo modo omnes proprietates divinas acceperet, ut Christus, quatenus homo est, potentia, virtute, majestate, gloria, Patri et : 1
II. Quod divina et humana naturæ in unam essentiam commixtæ sint, et humana natura in Deitatem mutata sit, ut Eutyches furenter dixit.: 1
II. Quod homo Christianus illæsa conscientia neque cauponariam, neque mercaturam exercere, aut arma conficere possit: 1
II. Quod homo Christianus salva et illæsa conscientia officio Magistratus fungi non possit.: 1
II. Quod humana natura cum divina non in re et veritate, sed tantum nomine et verbis communionem habeat.: 1
II. Quod in cœna tantum nuda signa sint, corpus autem Christi tam procul a pane, quam supremum cœlum a terra.: 1
II. Quod in sacramento duæ res sint, quæ exhibentur et simul accipiuntur: una terrena, : 1
II. Repudiamus et damnamus nudam hanc, offendiculi plenam, et Christianæ disciplinæ perniciosam phrasin: bona opera noxia esse ad salutem: 1
II. Repudiamus etiam crassum illum Pelagianorum errorem, qui asserere non dubitarunt, quod homo propriis viribus, sine gratia Spiritus Sancti, sese ad Deum convertere, Evangelio credere, legi divinæ ex animo parere, et hac ratione peccatorum remissionem ac vitam æternam ipse promereri valeat.: 1
II. Sacræ Scripturæ, nomine, seu Verbi Dei scripti continentur hodie omnes illi libri tam Veteris quam Novi Instrumenti,: 1
II. Universalis est hæc et per totum hominem diffusa sanctificatio,: 1
II. hæc autem sanctorum perseverantia, non pendet a libero ipsorum arbitrio, verum a decreti electionis immutabilitate: 1
II. Summa Evangelii est, quod Christus Filius Dei vivi notefecit nobis voluntatem Patris cœlestis, et quod innocentia sua nos de morte æterna redemit, et Deo reconciliavit.: 1
III. Baptizandi in aquam immersio necessaria non est; verum baptismus rite administratur aqua superfusa vel etiam inspersa baptizando.: 1
III. Catholicæ huic Ecclesiæ visibili dedit Christus ministrorum ordinem, oracula, ac instituta Dei ad sanctos usque ad finem mundi in hac vita colligendos simul et perficiendos; in quem finem præsentia sua, spirituque secundum ipsius promissionem, eadem reddit efficacia.: 1
III. Christus est unica sapientia, justitia, redemptio et satisfactio pro peccatis totius mundi; idcirco aliud salutis et satisfactionis meritum pro peccato confiteri, est Christum abnegare: 1
III. Conversionem autem hominis operatur Spiritus Sanctus non sine mediis, sed ad eam efficiendam uti solet prædicatione et auscultatione verbi Dei, sicut scriptum est : 1
III. Credimus etiam, docemus et confitemur, solam fidem esse illud medium et instrumentum, quo Christum Salvatorem, et ita in Christo justitiam illam, quæ coram judicio Dei consistere potest, apprehendimus: propter Christum enim fides illa nobis ad justitiam imputatur : 1
III. Credimus, docemus et confitemur, omnes quidem homines, præcipue vero eos, qui per Spiritum Sanctum regenerati sunt et renovati, ad bona opera facienda debitores esse.: 1
III. Cum asseritur, quod tempore persecutionis, quando clara confessio requiritur, hostibus Evangelii in observatione ejusmodi rerum adiaphorarum gratificari, et cum ipsis pacisci et consentire liceat: quæ res cum detrimento veritatis cælestis conjuncta est.: 1
III. Deus in providentia sua ordinaria mediis utitur,: 1
III. Deus, quo gloriam suam manifestaret, nonnullos hominum: 1
III. Dominus Jesus in humana sua natura divinæ hunc modum conjuncta sanctificatus est, ac Spiritu sancto supra mensuram unctus,: 1
III. Ea tamen in re omnem levitatem fugiendam et offendicula cavenda, in primis vero infirmorum in fide rationem habendam, et iis parcendum esse censemus.: 1
III. Electi infantes in infantia sua morientes regenerantur salvanturque a Christo per spiritum: 1
III. Electos et regenitos non posse fidem et Spiritum Sanctum amittere aut damnari, quamvis omnis generis grandia peccata et flagitia committant.: 1
III. Etsi enim renati, et spiritu mentis suæ renovati sunt: tamen regeneratio illa et renovatio, in hac vita non est omnibus numeris absoluta, sed duntaxat inchoata. Et credentes illi, spiritu, mentis suæ perpetuo luctantur cum carne, hoc est, cum corrupta natura, quæ in nobis ad mortem usque hæret: 1
III. Etsi resipiscentiæ nobis fidendum non sit, ac si ea esset ulla aut pro peccatis satisfactio, aut causa remissionis peccatorum: 1
III. Fides hæc pro diversis ejus gradibus debilior est aut fortior;: 1
III. Hæc autem communio qua sancti cum Christo potiuntur, eos substantiæ Deitatis ejus neutiquam reddit participes, nec ullo respectu æquales Christo: Quorum utrumvis affirmare impium est ac blasphemum;: 1
III. Hæc certitudo infallibilis, non ita spectat essentiam fidei, quin vere fidelis expectare quandoque diutius, et cum variis difficultatibus confligere prius possit, quam illius compos fiat,: 1
III. Hæc præscientia simul ad bonos et malos pertinet, sed interim non est causa mali, neque est causa peccati, quae, hominem : 1
III. Homo per lapsum suum in statum peccati, potentiam omnem quam habuerat voluntas ejus ad bonum aliquod spirituals et saluti contiguum amisit penitus;: 1
III. In dictis Propheticis et Apostolicis, ubi de justificatione fidei agitur, vocabula: 1
III. In hoc suo instituto præcepit Dominus Jesus Ministris suis, verbum institutionis populo declarare, orare, ac elementis pani scilicet ac vino benedicere, eaque hac ratione a communi ad sacrum usum separare, quinetiam panem accipere et frangere; poculum item in manus accipere; atque : 1
III. In quo quidem bello licet corruptio residua possit aliquandiu prævalere plurimum,: 1
III. Injustorum corpora ad dedecus per potentiam Christi suscitabuntur; justorum autem corpora per spiritum ejus ad honorem, fientque hæc conformia corpori ipsius glorioso.: 1
III. Jam quod ad Consecrationem attinet, credimus, docemus et confitemur, quod nullum opus humanum, neque ulla Ministri Ecclesiæ pronunciatio præsentiæ corporis et sanguinis Christi in Cœna causa sit, sed quod hoc soli omnipotenti virtuti Domini nostri Jesu Christi sit tribuendum.: 1
III. Libri Apocryphi, vulgo dicti, quum non fuerint divinitus inspirati, Canonem Scripturæ nullatenus constituunt; proindeque nullam aliam authoritatem obtinere debent in Ecclesia Dei, nec aliter quam alia humana scripta, sunt aut approbandi aut adhibendi: 1
III. Magistratui Civili verbi et sacramentorum administrationem, aut clavium regni cœlorum potestatem assumere sibi non est licitum:: 1
III. Matrimonio jungi cuivis hominum generi licitum est, qui consensum suum præbere valent cum judicio;: 1
III. Nihilo tamen minus fieri potest ut iidem illi, qua Satanæ mundique tentatione, qua manentis adhuc in iis corruptionis prævalentia, et neglectu mediorum conservationis suæ, in peccata gravia incidant,: 1
III. Nomen Domini Dei tui inaniter non usurpabis; non enim eum pro insonte habebit Dominus qui nomen ejus inaniter adhibuerit.: 1
III. Non omnes, qui aqua baptizantur, consequi eo ipso gratiam Christi aut donum fidei, sed tantum electos.: 1
III. Omnes, qui in Christum Jesum baptizati sunt, in mortem ejus baptizati sunt, et per baptismum cum ipso in mortem ejus consepulti sunt, et Christum induerunt.: 1
III. Omnino necessariæ sunt censuræ Ecclesiasticæ, lucrandis fratribus delinquentibus eisque in viam reducendis, reliquis autem a similibus delictis deterrendis, fermento illi malo, ne totam massam inficiat, expurgando; ad honorem Christi et Sanctam Evangelii professionem vindicandum, ut prævertatur denique ira Dei, quæ merito in Ecclesiam accendi posset, si ipsius fœdus, hujusque sigilla ab insigniter ac pertinaciter delinquentibus impune profanari pateretur.: 1
III. Præter autem hanc legem, quæ moralis vulgo audit, visum est Deo ut populo Israelitico tanquam Ecclesiæ minorenni leges daret ceremoniales instituta typica multifaria : 1
III. Præter hos errores rejicimus et Semipelagianorum falsum dogma, qui docent, hominem propriis viribus inchoare posse suam conversionem: absolvere autem sine Spiritus Sancti gratia non posse.: 1
III. Præterea reprobamus atque damnamus dogma illud, quod fides in Christum, non amittatur, et Spiritus Sanctus nihilominus in homine habitet, etiamsi sciens volensque peccet; et quod sancti atque electi: 1
III. Proprietates divinæ naturæ sunt: esse omnipotentem, æternam., infinitam, et secundum naturæ naturalisque suæ essentiæ proprietatem, per se, ubique præsentem esse, omnia novisse, etc. Hæc omnia neque sunt, neque unquam fiunt humanæ naturæ proprietates.: 1
III. Propter hanc personalem unionem recte dicitur, atque in re et veritate ita se habet, quod Deus Homo: 1
III. Quæ in Sacramentis sive per ea rite adhibita exhibetur gratia, per vim aliquam iis intrinsecam non confertur, neque ex intentione vel pietate adininistrantis pendent Sacramenti vis ac efficacia;: 1
III. Quare, quicquid extat in sacris literis, quod peccata arguit, id revera ad Legis concionem pertinet.: 1
III. Quemadmodum Christus nobis, futurum esse aliquando diem judicii, esse velit persuasissimum; tum quo omnes a peccato absterreantur, : 1
III. Qui sub prætextu Christianæ libertatis, cuivis aut cupiditati indulgent aut peccato assuescunt, eo ipso libertatis Christianæ finem corrumpunt; nempe ut e manibus inimicorum nostrorum liberati, Domino in sanctimonia et justitia coram ipso omnibus diebus vitæ nostræ absque metu serviamus.: 1
III. Quicunque juramentum præstat eum pondus actionis tam solennis rite secum perpendere oportet, atque juratum de nullo asseverare quod verum esse non habeat sibi persuasissimum.: 1
III. Quod Christus illic præsens sit tantum virtute et operatione sua, et non corpore suo. Quemadmodum sol splendore et operatione sua in terris præsens et efficax est, corpus autem solare superius in cœlo existit.: 1
III. Quod Christus non sit verus, naturalis et æternus Deus, ut Arius blasphemavit.: 1
III. Quod Deo impossibile sit ex tota omnipotentia sua præstare, ut corpus Christi naturale simul et instante in pluribus quam in unico loco sit.: 1
III. Quod conjugibus, propter diversam religionem, divortium facere, et cum alia persona, quæ in religione non dissentiat, matrimonium contrahere liceat.: 1
III. Quod homo Christianus illæsa conscientia officium Magistratus, rebus ita ferentibus, adversus improbos administrare et exequi, et subditi potestatem illam, quam Magistratus a Deo accepit, ad defensionem implorare non possint.: 1
III. Quod justitia nostra coram Deo, non in solo Christi merito, sed in renovatione atque adeo in nostra propria probitate, in qua ambulemus, consistat. Ea vero Anabaptistarum justitia magna ex parte electitia et humanitus excogitata quadam sanctimonia constat, et revera nil aliud est, quam novus quidam monachatus.: 1
III. Quod ministerium verbi, prædicatum et auditu perceptum verbum, non sit instrumentum illud, per quod Deus Spiritus Sanctus homines doceat, salutaremque Christi agnitionem largiatur, et conversionem, veram pœnitentiam, fidem et novam obedientiam in ipsis efficiat.: 1
III. Quod multi homines propria culpa pereant: alii, qui evangelium de Christo nolunt audire, alii, qui iterum excidunt gratia, sive per errores contra fundamentum sive per peccata contra conscientiam.: 1
III. Quod nolit Deus, ut omnes salventur, sed quod quidam, non ratione peccatorum suorum, verum. solo Dei consilio, proposito et voluntate, ad exitium : 1
III. Quod vero ad schismata in negotiis fidei attinet, quæ in nostra tempora inciderunt, judicamus, unanimem Consensum et Declarationem, Christianæ nostræ fidei et Confessionis, in primis contra Papatum, et hujus falsos ac idolatricos cultus et superstitiones, et alias sectas, esse nostri temporis Symbolum, : 1
III. Quum autem homo lapsu suo omnem sibi præstruxisset ad vitam aditum per illud fœdus, complacuit Domino secundum inire,: 1
III. Rejicimus etiam Pelagianam hæresin, qua asseritur, hominis naturam post lapsum incorruptam esse, et quidem in spiritualibus: 1
III. Sacrilegium, quo Laicis una tantum pars Sacramenti datur, cum nimirum, contra expressa verba Testamenti Christi, calice illis interdicitur, atque ita sanguine Christi spoliantur.: 1
III. Supplicationem cum gratiarum actione, quæ est inter partes præcipuas divini cultus,: 1
III. Synodorum et Conciliorum est controversias fidei et conscientiæ casus, ministerialiter quidem, determinare; regulas ac præscripta quo melius publicus Dei cultus ejusque Ecclesiæ regimen ordinentur constituere; Querelas de mala administratione delatas admittere, deque iis authoritative decernere. Quæ quidem decreta et decisiones, modo verbo Dei consenserint, cum reverentia sunt ac summissione excipienda; Non quidem solum quod verbo Dei sint consentanea, verum etiam gratia potestatis ea constituentis, ut quæ : 1
III. Vicissim autem credimus, docemus atque confitemur, peccatum originis non esse levem, sed tam profundam humanæ naturæ corruptionem, quæ nihil sanum, nihil incorruptum, in corpore et anima hominis, atque adeo in interioribus et exterioribus viribus ejus reliquit. Sicut Ecclesia canit:: 1
III. Hinc sequitur Christum esse unicam viam ad salutem omnium, qui fuerunt, sunt et erunt.: 1
IV. Quod corpus et sanguis Christi essentialiter et corporaliter in pane Eucharistiæ percipiatur, ex Scriptura Sacra non potest demonstrari.: 1
IV. Ab æterno decrevit Deus electos omnes justificare,: 1
IV. Alii autem, qui non electi sunt, ut ut verbi ministerio vocari possint,: 1
IV. Authoritas Scripturæ sacræ propter quam ei debetur fides et observantia, non ab ullius aut hominis aut Ecclesiæ pendet testimonio, sed a solo ejus authore Deo, qui est ipsa veritas: eoque est a nobis recipienda, quoniam est Verbum Dei: 1
IV. Baptismus est lavacrum illud regenerationis, propterea, quia in eo renascimur denuo et Spiritu adoptionis obsignamur ex gratia (sive gratis).: 1
IV. Certitudo salutis vere fidelibus multifariam concuti potest et imminui imo et quandoque interrumpi; conservandi scilicet eam incuria; lapsu in peccatum aliquod insigne, quod conscientiam vulnerat, spiritumque contristat; tentatione aliqua vehementi ac subitanea; uti etiam Deo vultus sui lumen subducente, ac permittente ut vel illi qui ipsum timent in tenebris ambulent omni prorsus lumine viduati:: 1
IV. Connubia intra consanguinitatis affinitatisque gradus in verbo Dei vetitos iniri non est licitum;: 1
IV. Corpus Christi esse typicum corpus, quod pane et vino tantum significetur et præfiguretur.: 1
IV. Credimus præterea, docemus et confitemur, fidem illam justificantem non esse nudam notitiam historiæ de Christo, sed ingens atque tale Dei donum, quo Christum, Redemtorem nostrum, in verbo Evangelii recte agnoscimus, ipsique confidimus: quod videlicet propter solam ipsius obedientiam, ex gratia, remissionem peccatorum habeamus, sancti et justi coram Deo Patre reputemur, et æternam salutem consequamur.: 1
IV. Credimus, docemus, et confitemur, quod temporibus persecutionum, quando perspicua et constans confessio a nobis exigitur, hostibus Evangelii in rebus adiaphoris non sit cedendum. Sic enim Apostolus inquit: 1
IV. Cum externæ ceremoniæ, quæ indifferentes sunt, ea opinione abrogantur, quasi Ecclesiæ Dei liberum non sit, pro re nata, ut judicaverit ad ædificationem utile esse, hanc vel illam ceremoniam, ratione libertatis Christianæ, usurpare.: 1
IV. Ecclesia hæc Catholica extitit quandoque magis quandoque minus visibilis.: 1
IV. Eos vero, qui electi non sunt, necessario damnari, nec posse pervenire ad salutem, etiamsi millies baptizarentur et quotidie ad eucharistiam accederent, præterea vitam tam sancte atque inculpate ducerent, quantum unquam fieri potest.: 1
IV. Evangelion vero proprie doctrinam esse censemus, quæ doceat, quid homo credere debeat, qui Legi Dei non satisfecit, et idcirco per eandem damnatur: videlicet, quod illum credere oporteat, Jesum Christum omnia peccata expiasse, atque pro iis satisfecisse, et remissionem peccatorum, justitiam coram Deo consistentem et vitam æternam, nullo interveniente peccatoris illius merito, impetrasse.: 1
IV. Fidem, non respicere in solam Christi obedientiam, sed in divinam ejus naturam; quatenus videlicet ea in nobis habitet atque efficax sit, ut per eam inhabitationem peccata nostra tegantur.: 1
IV. Hoc munus promtissima voluntate in se suscepit Dominus Jesus,: 1
IV. Humanæ autem naturæ proprietates sunt: corpoream esse creaturam, constare came et sanguine, esse finitam et circumscriptam, pati, mori, ascendere, descendere, de loco ad locum moveri, esurire, sitire, algere, æstu affligi, et si quæ sunt similia. Hæc neque sunt, neque unquam fiunt proprietates divinæ naturæ.: 1
IV. Iisdem etiam tanquam corpori politico leges multas dedit judiciales, quæ una cum istius populi politeia expirarunt, nullos hodie alios obligantes supra quod generalis et communis earum æquitas postularit.: 1
IV. Interim tamen unanimi consensu credimus, docemus et confitemur, in usu Cœnæ Dominicæ verba institutionis Christi nequaquam omittenda, sed publice recitanda esse, sicut scriptum est: 1
IV. Item, cum docetur, licet homo non renatus, ratione liberi arbitrii, ante sui regenerationem infirmior quidem sit, quam ut conversionis suæ initium facere, atque propriis viribus sese ad Deum convertere, et legi Dei toto corde parere valeat: tamen, si Spiritus Sanctus prædicatione verbi initium fecerit, suamque gratiam in verbo homini obtulerit, tum hominis voluntatem, propriis et naturalibus suis viribus quodammodo aliquid, licet id modiculum, infirmum et languidum: 1
IV. Item, peccatum, originis externum, levem, et nullius prope momenti esse nævum, aut aspersam quandam maculam, sub qua nihilominus natura bonas suas vires etiam in rebus spiritualibus retinuerit.: 1
IV. Jam quod ad discrimen operum Legis et fructuum Spiritus attinet, credimus, docemus et confitemur, quod opera illa, quæ secundum præscriptum Legis fiunt, eatenus opera Legis sint et appellentur, quatenus ea solummodo urgendo, et minis pænarum atque iræ divinæ, ab homine extorquentur.: 1
IV. Juramentum præstandum est sensu verborum vulgari quidem ac : 1
IV. Memineris diem Sabbati ut sanctifices eum; sex diebus operaberis et facies omne opus tuum, septimus vero dies sabbatum est Domini Dei tui, opus in eo nullum facies tu, neque servus tuus, nec ancilla tua, neque jumentum tuum, neque hospes tuus quicunque intra portas tuas commoratur: Nam sex diebus perfecit : 1
IV. Missæ privatæ, sive perceptio hujusce Sacramenti a solo vel Sacerdote vel alio quovis;: 1
IV. Non illi solum qui fidem in Christum eique se obedientes fore actu quidem profitentur,: 1
IV. Omnipotentem Dei potentiam, sapientiam inscrutabilem, bonitatemque infinitam providentia ejus eo usque manifestat, ut vel ad primum lapsum, omniaque reliqua peccata, seu hominum sint sive angelorum, se extendat;: 1
IV. Prædestinatio vero, seu æterna Dei electio, tantum ad bonos et dilectos filios Dei pertinet; et hæc est causa ipsorum salutis. Etenim eorum salutem procurat, et ea, quæ ad ipsam pertinent, disponit. Super hanc Dei prædestinationem salus nostra ita fundata est, ut inferorum portæ eam evertere nequeant: 1
IV. Preces pro rebus non nisi licitis sunt faciendæ,: 1
IV. Quandocunque Deus convertit ac in statum gratiæ transfert peccatorem, eundem eximit naturali sua sub peccato servitute,: 1
IV. Quemadmodum nullum est peccatum adeo exiguum ut damnationem non mereatur,: 1
IV. Qui gradum obedientiæ summum quidem in hac vita possibilem assequuntur, tantum abest ut supererogare quicquam possint ac plus præstare quam quod Deus requisiverit, ut multum sane subsidant infra illud, quod ex officio præstare obligantur.: 1
IV. Quo melius autem hosce fines consequantur, procedere debent Ecclesiæ officiarii, admonendo, a Sacramento cœnæ Dominicæ ad tempus aliquod suspendendo, excommunicando denique ab Ecclesia, pro ratione criminis, atque personæ delinquentis merito.: 1
IV. Quod Christus non veram humanam naturam anima rationali et corpore constantem habuerit, ut Marcion finxit.: 1
IV. Quod aqua Baptismi non sit medium, per quod Dominus adoptionem in filiis Dei obsignet, et regenerationem efficiat.: 1
IV. Quod exhibeatur et accipiatur verum et naturale corpus Christi, : 1
IV. Quod homo Christianus sana conscientia jusjurandum præstare, et juramento interposito obedientiam et fidem suo Principi aut Magistratui promittere nequeat.: 1
IV. Quod infantes non baptizati coram Deo non sint peccatores, sed justi et innocentes, et in illa sua innocentia, cum usum rationis nondum habeant, sine baptismo: 1
IV. Quod non sola Dei misericordia et sanctissimum Christi meritum, sed etiam in nobis ipsis aliqua causa sit electionis divinæ, cujus causæ ratione Deus nos ad vitam æternam elegerit.: 1
IV. Quod omnes peccatores, pœnitentiam agentes, in gratiam recipiantur, et nemo excludatur, etsi peccata ejus rubeant ut sanguis; quandoquidem Dei misericordia major est quam peccata totius mundi, et Deus omnium suorum operum miseretur.: 1
IV. Quoniam vero potestates quas Deus ordinavit, et libertas quam acquisivit Christus non in eum finem a Deo destinatæ sunt ut se mutuo perimant, verum ut se sustentent ac conservent invicem; Qui itaque sub libertatis Christianæ prætextu potestati cuivis legitimæ : 1
IV. Regenerationem non fieri in vel cum baptismo, sed postea demum crescente ætate, imo et multis in senectute demum contingere.: 1
IV. Sacramenta duo tantum sunt a Christo Domino nostro in Evangelio instituta, Baptismus scilicet, et cœna Domini; quorum neutrum de debet nisi a ministro verbi legitime ordinato dispensari.: 1
IV. Synodi omnes sive concilia post Apostolorum tempora, seu generales sive particulares, errori sunt obnoxiæ, quin neque paucæ erraverunt. Proindeque fidei aut praxeos norma constituendæ non sunt, verum in utrisque auxilii loco adhibendæ.: 1
IV. prædestinati illi et præordinati homines Angelique, particulariter sunt ac immutabiliter designati, certusque illorum est ac definitus numerus, adeo ut nec augeri possit nec imminui.: 1
IV. Quod Christus secundum humanam naturam per exaltationem suam tantum creata dona et finitam potentiam acceperit, non omnia sciat aut possit.: 1
IX. Credentes in Christum coram Deo justos esse et salvos, simul per imputatam Christi justitiam, et per inchoatam novam obedientiam, vel, partim quidem per imputationem justitiæ Christi, partim vero per inchoatam novam obedientiam.: 1
IX. Credimus, docemus et confitemur, quod nullus vere credentium, quam diu vivam fidem retinet, Sacram Domini Cœnam ad judicium sumat, quantacunque fidei imbecillitate laboret. Cœna. enim Domini inprimis propter infirmos in fide, pœnitentes tamen, instituta est, ut ex ea veram consolationem et imbecillis fidei suæ confirmationem percipiant: 1
IX. Illam tamen infirmitatem Dominus electis suis non imputat, idque propter Mediatorem Christum. Sic enim scriptum est: 1
IX. Infallibilis Scripturam interpretandi regula est Scriptura ipsa. Quoties igitur cunque oritur quæstio de. vero plenoque Scripturæ cujusvis sensu: 1
IX. Item, quod D. Lutherus scripsit, hominis voluntatem in conversione pure passive se habere: id recte et dextre est accipiendum, videlicet, respectu divinæ gratiæ in accendendis novis motibus, hoc est, de eo intelligi oportet, quando Spiritus Dei per verbum auditum, aut per usum Sacramentorum hominis voluntatem aggreditur, et conversionem atque regenerationem in homine operatur. Postquam enim Spiritus hoc ipsum jam operatus est atque effecit, hominisque voluntatem sola sua divina virtute et operatione immutavit atque renovavit: tunc revera hominis nova illa voluntas instrumentum est et organon Dei Spiritus Sancti, ut ea non modo gratiam apprehendat, verum etiam in operibus sequentibus Spiritui Sancto cooperetur.: 1
IX. Non eris adversus proximum tuum testis mendax.: 1
IX. Quapropter vere Filius Dei pro nobis est passus, sed secundum proprietatem humanæ naturæ, quam in unitatem divinæ suæ personæ assumsit, sibique eam propriam fecit, ut videlicet pati et, Pontifex noster summus, reconciliationis nostræ cum Deo causa esse posset. Sic enim scriptum est: 1
IX. Quemadmodum membra corporis sine administratione capitis nihil possunt, sic in corpore Christi nemo quidquam, potest sine capite eius, Christo.: 1
IX. Quod homo pius nihil prorsus commercii habere debeat cum Ecclesiæ ministris, qui Evangelion Christi juxta Augustanæ Confessionis sententiam docent, et Anabaptistarum conciones ac errores reprehendunt, et quod ejusmodi Ecclesiæ ministris neque servire, neque operam locare liceat, sed quod iidem ut perversores : 1
IX. Quod humana natura divinæ, ratione substantiæ, atque essentiæ suæ, vel proprietatum divinarum essentialium, exæquata sit.: 1
IX. Rejicimus etiam atque damnamus, ut Manichæum errorem, quando docetur, originale peccatum proprie, et quidem nullo posito discrimine, esse ipsam hominis corrupti substantiam, naturam et essentiam, ita ut inter naturam corruptam post lapsum, per se ipsam consideratam, et inter peccatum originis nulla prorsus sit differentia, neque ulla distinctio cogitari, aut saltem peccatum illud a natura cogitatione discerni possit.: 1
IX. Vera igitur sententia de prædestinatione ex Evangelio Christi discenda est. In eo enim perspicue docetur, quod Deus omnes sub incredulitatem concluserit, ut omnium misereatur, et quod nolit quenquam perire, sed potius ut omnes convertantur, et in Christum credant: 1
IX. Matrimonium nulli ordini hominum in Scriptura interdictum est, sed scortationis et impuritatis vitandæ causa omnium ordinum hominibus præceptum et permissum.: 1
Idem descendit ad inferos, et vere resurrexit tertia die, deinde ascendit ad cœlos, ut sedeat ad dexteram Patris, et perpetuo regnet et dominetur omnibus creaturis, sanctificet credentes in ipsum, misso in corda eorum Spiritu Sancto, qui regat : 1
Idem docent et veteres Scriptores Ecclesiastici. Ambrosius enim inquit: Hoc constitutum est a Deo, ut qui credit in Christum, salvus sit, sine opere, sola fide, gratis accipiens remissionem peccatorum.: 1
Idem enim sempiternus Deus, ac Pater, qui ex mera sua gratia: 1
Ideo V.C.M. voluntati obsequamur, offerimus in hac religionis causa nostrorum Concionatorum et nostram Confessionem, cujusmodi doctrinam ex Scripturis Sanctis et puro verbo Dei hactenus illi in nostris terris, ducatibus, ditionibus et urbibus tradiderint, ac in Ecclesiis tractaverint. Quod si et cœteri Electores, Principes ac Status Imperii, similibus scriptis, Latinis scilicet et Germanicis, juxta prædictam Cæsaream propositionem, suas opiniones in hac causa religionis produxerint: hic nos coram V.C.M. tanquam Domino nostro clementissimo paratos offerimus, nos cum præfatis Principibus et amicis nostris de tollerabilibus modis ac viis amice conferre, ut, quantum honeste fieri potest, conveniamus, et : 1
Ideo autem hæc mors tanti est valoris et pretii, quia persona, quæ eam subiit, non tantum est verus et perfecte sanctus homo, sed etiam unigenitus Dei: 1
Illud quoque constanter persuasum habemus, quod Deus cunctis deinceps ætatibus, ab: 1
Impii, et fide viua destituti, licet carnaliter et visibiliter: 1
Impp. Gratianus, Valentinianus et Theodosius, Aug. Populo urbis Constantinopolitanæ. Cunctos populos, quos clementiæ nostræ regit imperium, in ea volumus religione versari, quam divinum Petrum Apostolum tradidisse Romanis, religio usque nunc ab ipso insinuata declarat, quamque Pontificem Damasum sequi claret, et Petrum Alexandriæ Episcopum, virum Apostolicæ sanctitatis: Hoc est, ut secundum Apostolicam disciplinam Evangelicamque doctrinam, Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, unam Deitatem sub pari majestate, et sub pia trinitate credamus. Hanc legem sequentes, Christianorum Catholicorum nomen jubemus amplecti: reliquos vero dementes væsanosque judicantes, hæretici dogmatis infamiam sustinere, divina primum vindicta, post etiam motu animi nostri, quem ex cœlesti arbitrio sumpserimus ultione plectendos. Data 3 Calend. Martias Thessalonicæ, Gratiano 5. Valent. et Theod. Aug. Coss.: 1
In doctrina de bonis operibus duæ controversiæ in quibusdam Ecclesiis ortæ sunt.: 1
In eventum ergo talem, quod in causa religionis dissensiones inter nos et partes amice et in caritate non fuerint compositæ, tunc coram V.C.M. hic in omni obedientia nos offerimus, ex superabundanti comparituros et causam dicturos in tali generali, libero et Christiano Concilio, de quo congregando in omnibus Comitiis Imperialibus, quæ quidem annis Imperii V.C.M. habita sunt, per Electores, Principes et reliquos Status Imperii semper concorditer actum et congruentibus suffragiis conclusum est. Ad cujus etiam generalis Concilii conventum, simul et ad V.C.M. in hac longe maxima et gravissima causa jam ante etiam debito modo et in forma juris provocavimus et appellavimus. Cui appellationi ad V.C.M. simul et Concilium adhuc adheremus, neque eam per hunc vel alium tractatum: 1
Incredulitatis istius, ut et omnium aliorum peccatorum, caussa seu culpa neutiquam est in Deo, sed in homine. Fides autem in Jesum Christum et salus per ipsum, est gratuitum Dei donum, sicut scriptum est: Gratia salvati estis per fidem, et hoc non ex vobis, Dei donum est. : 1
Inscite vel calumniose faciunt qui Deum fieri dicunt autorem peccati, si omnia eo volente et ordinante fiant: quia inter manifestam hominum pravitatem et arcana Dei judicia non distinguunt.: 1
Inter plurima, quæ Dominus et Servator noster Jesus Christus militanti suæ Ecclesiæ in hac ærumnosa peregrinatione dedit solatia, merito celebratur illud, quod ei ad Patrem suum in cœleste sanctuarium abiturus reliquit: Ego,: 1
Interim testatur Scriptura fideles in hac vita cum variis carnis dubitationibus conflictari, et in gravi tentatione constitutos hanc fidei plerophoriam, ac perseverantiæ certitudinem, non semper sentire. Verum Deus, Pater omnis consolationis, supra vires tentari eos non sinit, sed cum tentatione præstat evasionem. : 1
Invictissime Imperator, Cæsar Auguste, Domine clementissime. Cum V.C.M. indixerit conventum Imperii Augustæ, ut deliberetur de auxiliis contra Turcam, atrocissimum, hæreditarium atque veterem Christiani nominis ac religionis hostem, quomodo illius scilicet furori et conatibus durabili et perpetuo belli apparatus resisi posit; deinde et de dissensionibus in causa nostræ sanctæ religionis et Christianæ fidei, et ut in hac causa religionis partium opiniones ac sententiæ inter sese in caritate, lenitate et mansuetudine mutua audiantur coram, intelligantur et ponderentur, ut illis, quæ utrinque in Scripturis secus tractata aut intellecta sunt, sepositis et correctis, res illæ ad unam simplicem veritatem et Christianam concordiam componantur et reducantur; ut de cœtero a nobis una, sincera et vera religio colatur et servetur : 1
Ita non suis meritis, aut viribus, sed ex gratuita Dei misericordia id obtinent, ut nec totaliter fide et gratia excidant, nec finaliter in lapsibus maneant aut pereant. Quod quoad ipsos non tantum facile fieri posset, sed et indubie fieret; respectu autem Dei fieri omnino non potest: eum nec consilium ipsius mutare, promissio excidere, vocatio secundum propositum revocari, Christi meritum, intercessio, et custodia irrita reddi nec Spiritus Sancti obsignatio frustranea fieri aut deleri possit.: 1
Ita nos sentire et judicare, manuum nostrarum subscriptions testamur.: 1
Itaque bonorum in nobis operum causam esse asserimus, non arbitrii nostri libertatem, sed Spiritum Domini nostri : 1
Itaque credimus, quantum abest, ut corpus mortuum seipsum vivificare, atque sibiipsi corporalem vitam restituere possit, tantum abesse, ut homo, qui ratione peccati spiritualiter mortuus est, seipsum in vitam spiritualem revocandi ullam facultatem habeat; sicut scriptum est : 1
Itaque cum potestas ecclesiastica concedat res æternas, et tantum exerceatur per ministerium verbi: non impedit politicam administrationem; sicut ars canendi nihil impedit politicam administrationem. Nam politica administration versatur circa alias res, quam Evangelium: magistratus defendit non mentes, sed corpora et res corporales : 1
Itaque omnes homines in peccato concipiuntur, et filii iræ nascuntur, inepti ad omne bonum salutare, propensi ad malum, in peccatis mortui, et peccati servi; et absque Spiritus Sancti regenerantis gratia, ad Deum redire, naturam depravatam corrigere, vel ad ejus correctionem se disponere nec volunt, nec possunt.: 1
Itaque quicunque iuxta ritus illius libri consecrati aut ordinati sunt ab Anno secundo prædicti Regis Edwardi, usque ad hoc tempus, aut in posterum iuxta eosdem ritus consecrabuntur aut ordinabuntur ritè, ordine, atque legitimè, statuimus esse & fore consecratos & ordinatos.: 1
Item asseveramus, et pro certo persuasum habemus quod Dominus noster : 1
Item docent, quod Christus apparebit in consummatione mundi: 1
Item docent, quod Verbum, hoc est, Filius Dei, assumpserit humanam naturam in utero beatæ Mariæ virginis, ut sint duæ naturæ, divina et humana, in unitate personæ inseparabiliter conjunctæ, unus Christus, vere Deus et vere homo, natus ex virgine Maria, vere passus, crucifixus, mortuus et sepultus, ut reconciliaret nobis Patrem, et hostia esset non tantum pro culpa originis, sed etiam pro omnibus actualibus hominum peccatis.: 1
Item docent, quod fides illa debeat bonos fructus parere, et quod oporteat bona opera, mandata a Deo, facere, propter voluntatem Dei, non ut confidamus, per ea opera justificationem coram Deo mereri.: 1
Item docent, quod homines non possint justificari: 1
Item docent, quod post lapsum Adæ omnes homines, secundum naturam propagati, nascantur cum peccato, hoc est, sine metu Dei, sine fiducia erga Deum, et cum concupiscentia; quodque hic morbus, seu vitium originis vere sit peccatum, damnans et afferens nunc quoque æternam mortem his, qui non renascuntur per Baptismum et Spiritum Sanctum.: 1
Item docent, quod una Sancta Ecclesia pepetuo mansura sit. Est autem Ecclesia congregatio Sanctorum: 1
Item, autores traditionum faciunt contra mandatum Dei, cum collocant peccatum in cibis, in diebus et similibus rebus, et onerant Ecclesiam servitute legis, quasi oporteat apud Christianos ad promerendam justificationem cultum esse similem Levitico, cujus ordinationem commiserit Deus Apostolis et Episcopis. Sic enim scribunt quidam, et videntur Pontifices aliqua ex parte exemplo legis Mosaicæ decepti esse. Hinc sunt illa onera, quod peccatum mortale sit, etiam sine offensione aliorum, in feriis laborare minibus, quod sit peccatum mortale omittere horas Canonicas, quod certi cibi polluant conscientiam, quod jejunia sint opera placantia Deum, quod peccatum in casu reservato non posit remitti, nisi accesserit autoritas reservantis, cum quidem ipsi Canones non de reservatione : 1
Jesu Christo. Itaque manifestissimæ vanitatis eos damnamus, qui affirmant sacramenta nihil aliud esse præterquam nuda signa: sed persuasissimum habemus, per baptismum nos in : 1
L. Solus Deus peccata remittit, idque per solum Christum Jesum Dominum nostrum.: 1
LEGEM ESSE NUMERIS OMNIBUS PERFECTAM, HOMINES AUTEM IMPERFECTOS.: 1
LI. Qui remissionem peccatorum creaturæ tribuit, Deum gloria sua spoliat et idololatra est: 1
LII. Confessio ergo, quæ sacerdoti aut proximo fit, non pro remissione peccatorum, sed pro consultatione haberi debet.: 1
LIII. Opera satisfactionis a sacerdote imposita humanæ sunt traditionis: 1
LIV. Christus dolores nostros et omnes labores nostros tulit; qui vero operibus pœnitentialibus tribuit, quod Christi solius est, errat et Deum blasphemat.: 1
LIX. Quo minus de hisce rebus nobis revelat Deus, hoc minus nobis pervestigandæ sunt.: 1
LV. Qui vel unicum peccatum pœnitenti remittere negat, is non Dei nec Petri, sed Diaboli vicem tenet.: 1
LVI. Qui quædam tantum peccata idque pro mercede aut pecunia remittunt, Simonis et Balaami socii sunt, et veri Satanæ legati.: 1
LVII. Scriptura sacra purgatorium post hanc vitam nullum novit.: 1
LVIII. Defunctorum judicium soli Deo cognitum est.: 1
LX. Si quis, pro mortuis sollicitus, apud Deum gratiam eis implorat aut precatur, non damno; sed tempus de hoc definire: 1
LXI. De charactere, quem postremis hisce temporibus excogitarunt sacrifici, nihil novit divina Scriptura.: 1
LXII. Scriptura alios presbyteros aut sacerdotes non novit quam eos qui verbum Dei annunciant.: 1
LXIV. Qui errorem agnoscunt, illis nihil damni inferendum, ferantur autem donec in pace decedant, deinde sacerdotiorum bona juxta Christianam caritatem ordinentur.: 1
LXV. Qui errorem non agnoscunt nec ponunt, Deo sunt relinquendi, nec vis corporibus illorum inferenda nisi tam enormiter ac tumultuose se gerant, ut parcere illis magistratui salva publica tranquillitate non liceat.: 1
LXVI. Humilient se illico quicunque in Ecclesia sunt præfecti, crucemque Christi : 1
LXVII. Si cui libet disserere mecum de decimis, reditibus, de infantibus non baptizatis, de confirmatione, non detrectabo colloquium.: 1
Laicis datur utraque species Sacramenti in Cœna Domini, quia hic mos habet mandatum Domini: 1
Legem Dei maxime justam, æquabilem, et perfectam agnoscimus et fatemur, ea jubentem quæ, si perfecte pleneque præstarentur, vitam dare possent, et ad æternam nos perducere fælicitatem. Sed nostra natura adeo est corrupta et infirma, ut nunquam ad opera legis perfecte præstanda simus idonei; nam si peccatum nos habere etiam post regenerationem negemus, nosmetipsos decipimus, et veritas Dei non est in nobis. Propterea necesse erat, ut : 1
Leges Ciuiles possunt Christianas propter capitalia et grauia crimina morte punire.: 1
Leguntur exempla hominum, qui deserto conjugio, deserta reipublicæ administratione, abdiderunt se in monasteria. Id vocabant fugere ex mundo, et quærere vitæ genus, quod Deo magis placeret, nec videbant, Deo serviendum esse in illis mandatis, quæ ipse tradidit, non in mandatis, quæ sunt excogitata ab hominibus. Bonum et perfectum vitæ genus est, quod habet mandatum Dei. De his rebus necesse est admonere homines. Et ante hæc tempora reprehendit Gerson errorem monachorum de perfectione, et testatur, suis temporibus novam vocem fuisse, quod vita monastica sit status perfectionis.: 1
Libellus de Consecratione Archiepiscoporum & Episcoporum, & de ordinatione Presbyterorum & Diaconorum æditus nuper temporibus Edwardi sexti, & autoritate Parlamenti illis ipsis temporibus confirmatus, omnia ad eiusmodi consecrationem & ordinationem necessaria continet, & nihil habet quod ex se sit aut superstitiosum aut impium.: 1
Lingua populo non intellecta publicas in ecclesia preces peragere, aut Sacramenta administrare, verbo Dei et primitiuæ Ecclesiæ consuetudini planè repugnat.: 1
Locutus est Deus omnia hæc verba, dicendo; Ego sum Dominus Deus tuus, qui te eduxi e terra Ægypti, e domo servitutis.: 1
Ministri Subscriptarum Ecclesiarum per Helvetiam: 1
Ministrorum malitia non tollit efficaciam institutionum diuinarum.: 1
Modum hujus operationis fideles in hac vita plene comprehendere non possunt; in eo interim acquiescentes, quod per istam Dei: 1
Multi inciderunt errore in hoc vitæ genus, quibus etiam si non deesent anni, tamen judicium de suis viribus defuit. Qui sic irretiti erant, cogebantur manere, etiam si quidam beneficio Canonum liberari possent. Et hoc accidit magis etiam in monasteriis virginum, quam monachorum, cum sexui imbecilliori magis parcendum esset.: 1
Nam hisce vocabulis discrimen inter opus Dei, et inter opus Diaboli quam maxime perspicue : 1
Nam per verbum et Sacramenta, tanquam per instrumenta, donatur Spiritus Sanctus, qui fidem efficit, ubi et quando visum est Deo, in iis, qui audiunt Evangelium, scilicet, quod Deus non propter nostra merita, sed propter Christum justificet hos, qui credunt, se propter Christum in gratiam recipi: 1
Nam remissio peccatorum et justificatio fide apprehenditur, sicut testatur et vox Christi: 1
Ne tacita cogitatione hæreses illæ et sectæ nobis tribuantur, propterea, quod earum in commemorata declaratione expressam mentionem non fecimus: visum est, articulos earum ad calcem : 1
Nec habeat fidem Cæsarea Majestas istis, qui, ut inflamment odia hominum adversus nostros, miras calumnias spargunt in populum. Hoc modo irritatis animis bonorum virorum initio præbuerunt occasionem huic dissidio, et eadem arte conantur nunc augere discordias. Nam Cæsarea Majestas haud dubie comperiet tolerabiliorem esse formam et doctrinæ et ceremoniarum apud nos, quam qualem homines iniqui et malevoli describunt.: 1
Neque dubitamus quin idem corpus, quod ex virgine natum, cruci affixum, mortuum, et resuscitatum fuerat, in cœlum ascendent, ut omnia impleret nostro nomine, et ad nostri consolationem accepit omnium potestatem in cœlo et in terra; et regno suscepto sedet ad dextram patris, patronus et unicus intercessor pro nobis. Atque hanc gloriam, honorem et prærogativam: 1
Neque etiam in iis, qui a lapsu instaurantur, lasciviam ant pietatis injuriam procreat rediviva perseverantiæ fiducia; sed multo majorem curam de viis Domini solicite custodiendis, quæ præsparatæ sunt ut in illis ambulando perseverantiæ suæ certitudinem retineant, ne propter paternæ benignitatis abusum propitii Dei facies (cujus contemplatio piis vita dulcior, subductio morte acerbior) denuo ab ipsis avertatur, et sic in graviores animi cruciatus incidant.: 1
Neque tamen id eo facimus, quod aliquando fore speremus, ut inveterata illa pestis hac nostra simplici et nuda confessione sanari possit; præsertim cum non ignoremus suavem evangelii odorem filiis perditionis letiferum futurum: sed quod fratrum infirmorum rationem habendam duceremus; cum quibus sententiam nostram, velut ex intimis animi penetralibus prolatam, communicandam esse putavimus; ne videlicet perturbarentur, aut etiam auferrentur variorum rumorum ventis, quos Sathan adversus nos excitarat, ut nostrum illud sanctum, ac pium eluderet consilium. Denunciamus igitur, omnesque adeo rogamus, si quis aut caput aliquod, aut etiam sententiam cum sancto Dei verbo pugnantem hic animadverterit, ut pro sua humanitate, proque eo amore, quo Christum, Christique gregem prosequitur, nos per literas admoneat: id qui fecerit, sancte ei repromittimus nos eidem aut ex ore Dei, hoc est, ex sacræ scripturæ oraculo satisfacturos; aut quod secus a nobis dictum : 1
Nihil enim est, qui rigat, neque qui plantat, sed qui dat incrementum Deus.: 1
Nihil horum negari potest, extant enim in libris eorum.: 1
Non igitur commiscendæ sunt potestates ecclesiastica et civilis: ecclesiastica suum mandatum habet Evangelii docendi et administrandi Sacramenta. Non irrumpat in alienum officium, non transferat regna mundi, non abroget leges magistratuum, non tollat legitimam obedientiam, non impediat judicia de ullis civilibus ordinationibus aut contractibus, non præscribat leges magistratibus de forma rei publicæ; sicut dicit Christus : 1
Non licet cuiquam sumere sibi munus publicè prædicandi, aut administrandi Sacramenta, in Ecclesia, nisi prius fuerit ad hæc obeunda legitimè uocatus et missus. Atque illos, legitimè uocatos et missos existimare debemus, qui per homines, quibus potestas uocandi Ministros atque mittendi in uineam Domini publicè concessa est in Ecclesia, cooptati fuerint et asciti in hoc opus.: 1
Non omne peccatum Mortale post baptismum uoluntarie perpetratum, est peccatum in Spiritum sanctum et irremissible. Proinde lapsis à baptismo in peccata, locus pœnitentia non est negandus. Post acceptum spiritum sanctum, possumus à gratia data recedere atque peccare, denuóque per gratiam Dei resurgere ac respiscere. Ideóque illi damnandi sunt, qui se quamdiu: 1
Nos universi et singuli subscribentes profitemur, postquam de religionis controversiis diu multumque apud nos deliberatum esset, cunctis ad lydium veritatis divinæ lapidem accuratius examinatis, in veritatis certa persuasione, per Dei Verbum et Spiritum Sanctum, animos nostros acquiescere: ideoque corde credimus, ore profitemur, consignatis chirographis testamur et constanter asserimus, Deo teste invocato, et universo genere humano in conscientiam appellato, hanc unicam esse fidem et religionem Christianam Deo acceptam, hominique salutarem, quæ nunc ex immensa Dei misericordia per evangelii prædicationem mundo patefacta, a multis ecclesiis gentibusque clarissimis, præsertim ab ecclesia : 1
Noui Testamenti Libros omnes (ut uulgo recepti sunt) recipimus et habemus pro Canonicis.: 1
Oblatio Christi semel facta, perfecta est redemptio, propitiatio, et satisfactio pro omnibus peccatis totius mundi, tam originalibus quam actualibus. Neque præter illam unicam est ulla alia pro peccatis expiatio. Vnde missarum sacrificia, quibus uulgo dicebatur, Sacerdotem offerre Christum in remissionem pœna aut culpæ pro uiuis et defunctis, blasphema figmenta sunt, et pernitiosæ imposturæ.: 1
Olim vexabantur conscientiæ doctrina operum, non audiebant ex Evangelio consolationem. Quosdam conscientia expulit in desertum, in monasteria, sperantes ibi se gratiam merituros esse per vitam monasticam. Alii alia excogitaverunt opera ad promerendam gratiam et satisfaciendum pro peccatis. Ideo magnopere fuit opus, hanc doctrinam de fide in Christum tradere et renovare, ne deesset consolatio pavidis conscientiis, sed scirent fide in Christum apprehendi gratiam et remissionem peccatorum et justificationem.: 1
Omniaque ideo contraria de religione dogmata aversamur; præsertim vero papismum universum et singula ejus capita, quemadmodum hodie Dei verbo confutata et ab ecclesia : 1
Opera quæ fiunt ante gratiam Christi, et spiritus eius afflatum, cum ex fide Iesu Christi non prodeant, minimè Deo grata sunt: neque gratiam : 1
Opera quæ supererogationis appellant, non possunt sine arrogantia et impietate prædicari. Nam illis declarant homines non tantum se Deo reddere quæ tenentur sed plus in eius gratiam facere quam deberent: cum apertè Christus dicat: Cum feceritis omnia quæcunque præcepta sunt uobis, dicite: Serui inutiles sumus.: 1
Oramus Deum Patrem nostrum in cœlis clementissimum, ut principibus populi, nobis quoque et universo populo suo benedicat, per Jesum Christum, Dominum et Servatorem nostrum unicum, cui laus et gloria ac gratiarum actio in secula seculorum. Amen.: 1
Ornatur potestas clavium, et commenoratur, quantam consolationem afferat perterrefactis conscientiis, et quod requirat Deus fidem, ut illi absolutioni tanquam voci de cœlo sonanti credamus, et quod illa fides in Christum vere consequatur et accipiat remissionem peccatorum.: 1
Orta est etiam inter theologos Augustanæ Confessionis controversia de ceremoniis seu ritibus Ecclesiasticis, qui in Verbo Dei neque præcepti sunt, neque : 1
Panis et vini transubstantiatio in Eucharistia, ex sacris literis probari non potest, sed apertis scripturæ verbis aduersatur, sacramenti naturam euertit, et: 1
Parochiæ multipliciter vexabantur per Stationarios. Infinitæ contentiones erant pastoribus cum monachis, de jure parochiali, de confessionibus, de sepulturis, de extraordinariis concionibus, et de aliis innumerabilibus rebus. Hujusmodi negotia prætermisimus, ut illa, quæ sunt in hac causa præcipua, breviter proposita, facilius cognosci possent. Neque hic quicquam ad ullius contumeliam dictum aut collectum est. Tantum ea recitata sunt, quæ videbantur necessario dicenda esse, ut intelligi posit in doctrina ac ceremoniis apud nos nihil esse receptum contra Scripturam aut Ecclesiam Catholicam: 1
Paschatis, Pentecostes et similium feriarum et rituum. Nam qui judicant Ecclesiæ autoritate pro Sabbato institutam esse diei Dominici observationem, tanquam necessariam, longe errant. Scriptura abrogavit Sabbatum, quæ docet omnes ceremonias Mosaicas, post revelatum Evangelium omitti posse. Et tamen, quia opus erat constituere certum diem, ut sciret populus, quando convenire deberet, apparet Ecclesiam: 1
Pater noster qui es in cœlis, sanctificetur nomen tuum, adveniat regnum tuum, fiat voluntas tua in terris sicut in cœlis, panem nostrum quotidianum da nobis hodie, ac remitte nobis debita nostra, sicut nos remittimus debitoribus nostris, et ne nos inducas in tentationem, sed libera nos a malo, quia tuum est regnum, potentia et gloria in secula. Amen.: 1
Peccatum originis non est (et fabulantur Pelagiani) in imitatione Adami situm, sed est vitium et deprauatio naturæ cuiuslibet hominis ex Adamo naturaliter propagati, qua fit, vt ab originali iustitia quàm longissime: 1
Plerique Canones recindunt vota ante annum XV. contracta, quia ante illam ætatem non videtur tantum esse judicii, ut de perpetua vita constitui possit. Alius Canon, plus concedens hominum imbecillitati, addit annos aliquot, vetat enim ante annum XVIII. votum fieri. Sed utrum sequemur? Maxima pars habet excusationem, cur monasteria deserant, quia plurimi ante hanc ætatem voverunt: 1
Porro veritas ex vulgi rumoribus aut maledictis inimicorum colligi non potest. Facile autem hoc judicari potest, nihil magis prodesse ad dignitatem ceremoniarum conservandam et alendam reverentiam ac peitatem in populo, quam si ceremoniæ rite fiant in ecclesiis.: 1
Postquam igitur Missa apud nos habet exemplum Ecclesiæ, ex Scriptura et Patribus, confidimus improbari eam non posse, maxime cum publicæ ceremoniæ magna ex parte similes usitatis serventur; tantum numerus Missarum est dissimilis, quem propter maximos et manifestos abusus certe moderari prodesset. Nam olim etiam in ecclesiis frequentissimis non fiebat quotidie Missa, ut testatur Historia Tripartita Lib. IX. Cap.: 1
Postremo, etiam si voti violatio reprehendi posset, tamen non videtur statim sequi, quod conjugia talium personarum dissolvenda sint. Nam Augustinus negat debere dissolvi, XXVII. quæst. I. Cap. Nuptiarum; cujus non est levis auctoritas, etiamsi alii postea aliter senserunt.: 1
Prædestinatio ad uitam, est æternum Dei propositum, quo ante iacta mundi fundamenta, suo consilio, nobis quidem occulto, constanter decreuit, eos quos in Christo elegit ex hominum genere, à maledicto et exitio liberare, atque ut uasa in honorem efficta, per Christum ad æternam salutem adducere: Vnde qui tam præclaro Dei beneficio sunt donati, illi spiritu eius opportuno tempore operante, secundum propositum eius uocantur: uocationi per gratiam parent: iustificantur gratis: adoptantur in filios; vnigeniti Iesu Christi imagini efficiuntur conformes: in bonis operibus sanctè ambulant: et demùm ex Dei misericordia pertingunt ad sempiternam fœlicitatem.: 1
Præter hæc disputatur, utrum Episcopi seu Pastores habeant jus instituendi ceremonias in Ecclesia, et leges de cibis, feriis, gradibus ministrorum, seu ordinibus, etc., condendi. Hoc jus qui tribuunt Episcopis, allegant testimonium : 1
Præterea docent nostri, quod necesse sit bona opera facere, non ut confidamus per ea gratiam mereri, sed propter voluntatem Dei. Tantum fide apprehenditur remissio peccatorum ac gratia. Et quia per fidem accipitur Spiritus Sanctus, jam corda renovantur et induunt novos affectus, ut parere bona opera: 1
Primo enim in istis lapsibus conservat in illis semen illud suum immortale, ex quo regeniti sunt, ne illud pereat aut excutiatur. Deinde per verbum et Spiritum suum, eos certo et efficaciter renovat ad pœnitentiam, ut de admissis peccatis ex animo secundum Deum doleant, remissionem in sanguine Mediatoris, per fidem, contrito corde, expetant, et obtineant, gratiam Dei reconciliati iterum sentiant, miserationes per fidem ejus adorent, ac deinceps salutem suam cum timore et tremore studiosius operentur.: 1
Primum de his, qui matrimonia contrahunt, sic docent apud nos, quod liceat omnibus, qui non sunt idonei a cælibatum, contrahere matrimonium, quia vota non possunt ordinationem ac mandatum Dei tollere. Est autem hoc mandatum Dei : 1
Primum fundamentum est articulus fidei nostræ Christianæ, videlicet Jesu Christus est verus, : 1
Principalis hujus dissidii quæstio fuit, an divina et humana natura et utriusque proprietates propter unionem personalem, realiter, hoc est, vere et reipsa in persona Christi invicem communicent, et quousque illa communicatio extendatur?: 1
Principibus, uidemus semper fuisse attributam, hoc est, ut omnes status atque ordines fidei suæ a Deo commissos, siue illi ecclesiastici sint, siue ciuiles, in officio contineant, & contumaces ac delinquentes, gladio ciuili coerceant.: 1
Principio, quod opera nostra non possint reconciliare Deum, aut mereri remissionem peccatorum et gratiam et justificationem, sed hanc tantum fide consequimur, credentes, quod propter Christum recipiamur in gratiam, qui solus positus est Mediator et Propitiatorium : 1
Pro certo etiam credimus, quod quatenus fieri non poterat, ut mortis dolores perpetuam haberent potestatem adversus autorem vitæ, Dominus : 1
Proinde Jesus Christus, Mundi Salvator, pro omnibus et singulis hominibus mortuus est, omnibusque per mortem crucis promeritus reconciliationem et remissionem peccatorum; ita tamen ut nemo remissionis illius reipsa particeps fiat, præter credentes, idque etiam secundum verba Evangelii : 1
Propter istas peccati inhabitantis reliquias, et mundi insuper ac Satanæ tentationes, non possent conversi in ista gratia perstare, si suis viribus permitterentur. Sed fidelis est Deus, qui ipsos in gratia semel collata misericorditer confirmat, et in eadem usque ad finem potenter conservat.: 1
Propter quod unumquodque est tale, illud ipsum est magis tale.: 1
Publica persuasio fuit non tantum vulgi, sed etiam docentium in ecclesiis, quod discrimina ciborum et similes tradtiones humanæ sint opera utilia ad promerendum gratiam et satisfactoria pro peccatis. Et quod sic senserit mundus, apparet ex eo, quia quotidie instituebantur novæ ceremoniæ, novi ordines, novæ feriæ, nova jejunia, et Doctores in templis exigebant hæc opera tanquam necessarium cultum ad promerendam gratiam, et vehementer terrebant conscientias, si quid omitterent.: 1
Publica querela fuit de exemplis Sacerdotum, qui non continebant. : 1
Pura et vera doctrina nostrarum ecclesiarum de Sacra Coma:: 1
Pura et vera doctrina nostrarum ecclesiarum de hoc articulo de Persona Christi.: 1
Pura et vera doctrina nostrarum ecclesiarum de hoc articulo s. baptismatis.: 1
Pura et vera doctrina nostrarum ecclesiarum de hoc articulo.: 1
QUIBUS INDICIIS VERA ECCLESIA DISTINGUATUR A FALSA, ET QUIS IN ECCLESIASTICÆ DOCTRINÆ CONTROVERSIIS SIT JUDEX.: 1
Quæ est inter nos et Sacramentarios in hoc articulo.: 1
Quæ fides certa et indubita omnium sperandarum de Dei benevolentia rerum substantia est et apprehensio. Ex sese caritatem ac mox præclaros virtutum omnium fructus pullulat. Non quidquam tamen his officiis, licet piorum, sed ipsi simpliciter justificationem et partam salutem gratiæ Dei tribuimus.: 1
Quæ libet ecclesia particularis, sine nationalis autoritatem habet instituendi, mutandi, aut abrogandi cæremonias aut ritus Ecclesiasticos, humana tantum autoritate institutos, modò omnia ædificationem fiant.: 1
Quæ luminis naturæ, eadem hæc Decalogi per Mosen a Deo Judæis peculiariter traditi est ratio: cum enim is magnitudinem quidem peccati retegat, ejusque hominem magis ac magis reum peragat, sed nec remedium exhibeat, nec vires emergendi ex miseria conferat, adeoque per carnem infirmatus transgressorem maledictione relinquat, non potest homo per eum salutarem gratiam obtinere.: 1
Quæ vero Romanenses fingunt de ministeriali capite et titulo servi servorum Dei, minime recipimus. Experimur enim voces illas inanes jactari, et papam sese constituere adversarium Christi et efferre se adversus Deum, adeo ut in templo Dei sedeat ostentans se ipsum esse Deum.: 1
Quæ vulgo Adiaphora seu res mediæ et indifferentes vocantur.: 1
Quæritur, an in Sacra Cœna verum corpus et verus sanguis Domini nostri Jesu Christi vere et substantialiter sint præsentia, atque cum pane et vino distribuantur, et ore sumantur, ab omnibus illis, qui hoc Sacramento utuntur, sive digni sint, sive indigni, boni aut mali, fideles aut infideles, ita tamen, ut fideles : 1
Quæs. Ut digne quis participet cœnam Dominicam quid requiritur?: 1
Quæsitum fuit, num persecutionis tempore, et in casu confessionis: 1
Quæsitum fuit: an Evangelism proprie sit tantummodo concio de gratia Dei, quæ remissionem peccatorum nobis annunciet: an vero etiam sit concio pœnitentiæ, arguens peccatum incredulitatis, quippe quæ non per Legem, sed per Evangelion duntaxat arguatur.: 1
Qualis autem post lapsum fuit homo, tales et liberos procreavit, nempe corruptus corruptos; corruptione ab Adamo in omnes posteros [solo Christo excepto] non per imitationem [quod Pelagiani olim voluerunt], sed per vitiosæ naturæ propagationem, justo Dei judicio, derivata.: 1
Quam Synodus Dordrechtana Verbo Dei consentaneam, atque in Ecclesiis Reformatis hactenus receptam esse, judicat, quibusdam Articulis exposita.: 1
Quam ob causam et Pius Papa dixisse fertur, fuisse aliquas causas, cur ademptum sit sacerdotibus conjugium, sed multo majores esse causas, cur reddi debeat; sic enim scribit Platina. Cum igitur sacerdotes apud nos publica illa scandala vitare vellent, duxerunt uxores, ac docuerunt, quod liceat ipsis contrahere matrimonium. Primum, quia Paulus dicit: 1
Quandoquidem de voluntate Dei ex verbo ipsius nobis est judicandum, quod testatur liberos fidelium esse sanctos, non quidem natura, sed beneficio fœderis gratuiti, in quo illi cum parentibus comprehenduntur, pii parentes de electione et salute suorum liberorum, quos Deus in infantia ex hac vita evocat, dubitare non debent.: 1
Quanquam Ecclesia proprie sit congregatio Sanctorum et vere credentium: tamen, cum in hac vita multi hypocritæ et mali admixti sint, licet uti Sacramentis, quæ per malos administrantur, juxta vocem Christi: 1
Quanquam autem hæc doctrina contemnitur ab imperitis, tamen experiuntur piæ ac pavidæ conscientiæ, plurimum eam consolationis afferre, quia conscientiæ non possunt reddi tranquillæ per ulla opera, sed tantum fide, cum certo statuunt, quod propter Christum habeant placatum Deum; quemadmodum Paulus docet : 1
Quanquam autem mandatum Dei de conjugio videatur plerosque liberare a votis, tamen afferunt nostri et aliam rationem de votis, quod sint : 1
Quare et Christus dixit: Sine me nihil potestis facere: 1
Quare non est æquum tam rigide de obligatione disputare, cum omnes fateantur contra : 1
Quare nostri non debent videri hanc causam temere attigisse, aut odio episcoporum, ut quidam falso suspicantur. Magna necessitas fuit, de illis erroribus, qui nati erant ex traditionibus male intellectis, admonere ecclesias. Nam Evangelium cogit urgere doctrinam in ecclesiis de gratia et justitia fidei, quæ tamen intelligi non potest, si putent homines se mereri gratiam per observationes ab ipsis electas. Sic igitur docuerunt, quod per observationem traditionum humanarum non possimus gratiam mereri, aut justificari, quare non est sentiendum, quod hujusmodi observationes sint necessarius cultus.: 1
Quemadmodum Prædestinationis et Electionis nostræ in Christo pia consideratio, dulcis, suauis et ineffabilis comolationis plena est verè pijs et his qui sentiunt in se uim spiritus CHRISTI, facta carnis et membra quæ adhuc sunt super terram mortificantem, animumque ad cœlestia et superna rapientem, tum quia fidem nostram de æterna salute consequenda per Christum plurimum stabilit atque confirmat, tum quia amorem nostrum in Deum uehementer accendit; ita hominibus curiosis, carnalibus, et spiritu Christi destitutis, ob oculos perpetuò versari Prædestinationis Dei sententiam, pernitiosissimum, est præcipitium, unde illos Diabolus protrudit, uel in desperationem, uel in æquè pernitiosam impurissimæ vitæ securitatem.: 1
Quemadmodum autem Deo placuit, opus hoc suum gratiæ per prædicationem Evangelii in nobis inchoare; ita per ejusdem auditum, lectionem, meditationem, adhortationes, minas, promissa, nec non per usum sacramentorum illud conservat, continuat, et perficit.: 1
Quemadmodum credimus et confitemur, ex Scripturis divinis Dei cognitionem abunde hominibus tradi; ita affirmamus atque asseveramus, a nullo hominum aut angelorum, sed a Deo solo Scripturæ autoritatem pendere. Igitur qui tantam esse Scripturæ autoritatem volunt, quantum illi ecclesiæ concedunt sufragia, eos constanter asserimus adversus Deum blasphemos esse, adversus veram ecclesiam contumeliosos; quæ sui sponsi, suique pastoris vocem audit, eique obtemperat, neque tantum sibi assumit ut domina ejus videri velit.: 1
Quemadmodum credimus in unum Deum, Patrem, Filium, et Spiritum Sanctum; ita firmissime tenemus, quod ab usque rerum initio fuerit, nunc extet, ac futura sit usque ad mundi finem una ecclesia, id est, unus cœtus et multitudo hominum a Deo electorum, qui recte ac pie Deum venerantur et amplectuntur per veram fidem in : 1
Quemadmodum etiam omnipotens illa Dei operatio, qua vitam hanc nostram naturalem producit et sustentat, non excludit sed requirit usum mediorum, per quæ Deus pro infinita sua sapientia et bonitate virtutem istam suam exercere voluit: ita et hæc prædicta supernaturalis Dei operatio, qua nos regenerat, neutiquam excludit, aut evertit usum Evangelii, quod sapientissimus Deus in semen regenerationis, et cibum animæ ordinavit. Quare, ut Apostoli, et qui eos secuti sunt doctores, de gratia hac Dei ad ejus gloriam et omnis superbiæ depressionem, pie populum docuerant, neque tamen interim sanctis Evangelii monitis, sub verbi, sacramentorum, et disciplinæ exercitio eum continere neglexerunt: sic etiamnum, absit, ut docentes aut discentes in Ecclesia Deum tentare præsumant, ea separando, quæ Deus pro suo beneplacito voluit esse conjunctissima. Per monita enim confertur gratia, et quo nos officium nostrum facimus promptius, hoc ipso Dei in nobis operantis beneficium solet esse illustrius, rectissimeque ejus opus procedit. Cui soli omnis, et mediorum, et salutaris eorum fructus atque efficaciæ debetur gloria in sæcula. Amen.: 1
Quemadmodum patres, qui sub lege vivebant, præter eam veritatem quæ sacrificiis repræsentabatur, etiam duo præcipua habebant sacramenta, nempe circumcisionem et pascha; quæ quicunque sprevisset, in populo Dei non censebatur: ita nunc quoque, evangelii tempore, nos duo quidem sacramenta, eaque sola agnoscimus, atque a : 1
Qui devicto mortis imperio, cum ea carne, qua natus et passus et mortuus fuerat, et resurrexit, ascendit ad Patrem, sedetque ad dexteram ejus in gloria, quam semper habuit et habet. In hujus morte et sanguine credimus emundatos nos, et ab eo resuscitandos die novissimo, in hac carne, qua nunc vivimus. Et habemus spem nos consequuturos præmium boni meriti, aut pœnam pro peccatis aeterni supplicii. Hæc lege, hæc crede, hæc retine, huic fidei animam tuam subjuga, et vitam consequeris, et præmium a Christo.: 1
Qui docent, ' Deum quidem hominem fidelem sufficientibus ad perseverandum viribus instruere, ac paratum esse eas in ipso conservare si officium faciat: positis tamen illis omnibus, quæ ad perseverandum in fide necessaria sunt, quæque Deus ad conservandam fidem adhibere vult, pendere semper a "voluntatis arbitrio, ut perseveret, vel non perseveret.' Haec enim sententia manifestum Pelagianismum continet; et homines, dum vult facere liberos, facit sacrilegos, contra perpetuum evangeliæ doctrina; consensum, quas omnem gloriandi materiam homini adimit, et hujus beneficii laudem soli divinæ gratia; transcribit; et contra Apostolum testantem: Deum esse qui confirmabit nos usque in finem inculpatos in die Domini nostri Jesu Christi. : 1
Qui docent, ' Fœdus illud novum gratiæ, quod Deus Pater, per mortis Christi interventum cum hominibus pepigit, non in eo consistere, quod per fidem, quatenus meritum Christi apprehendit, coram Deo justificemur et salvemur; sed in hoc, quod Deus, abrogata perfectæ obedientiæ legalis exactione, fidem ipsam et fidei obedientiam imperfectam pro perfecta legis obedientia reputet, et vitæ æternæ præmio gratiose dignam censeat.' Hi enim contradicunt Scripturæ, Justificantur gratis, ejus gratia, per redemptionem factam in Jesu Christo, quem proposuit Deus placamentum per fidem in sanguine ejus. : 1
Qui docent, 'Christum nunquam rogasse pro infallibili credentium in fide perseverantia. 'Contradicunt enim ipsi Christo, dicenti, Luc. xxii. 32: 1
Qui docent, 'Christum per suam satisfactionem, nullis certo meruisse ipsam salutem et fidem, qua hæc Christi satisfactio ad salutem efficaciter applicetur, sed tantum Patri acquisivisse potestatem vel plenariam voluntatem, de novo cum hominibus agendi, et novas, quascunque vellet conditiones, præscribendi, quarum præstatio a libero hominis arbitrio pendeat, atque ideo fieri potuisse, ut vel nemo, vel omnes eas implerent.' Hi enim de morte Christi nimis abjecte sentiunt, primarium fructum seu beneficium per eam partum nullatenus agnoscunt, et Pelagianum errorem ab inferis revocant.: 1
Qui docent, 'Deum in hominis regeneratione eas suæ omnipotentiæ vires non adhibere, quibus voluntatem ejus ad fidem et conversionem potenter et infallibiliter flectat; sed positis omnibus gratiæ operationibus, quibus Deus ad hominem convertendum utitur, hominem tamen Deo, et Spiritui regenerationem ejus intendenti, et regenerare ipsum volenti, ita posse resistere, et actu ipso sæpe resistere, ut sui regenerationem prorsus impediat, atque adeo in ipsius manere potestate, ut regeneretur vel non regeneretur.' Hoc enim nihil aliud est, quam tollere omnem efficaciam gratiæ Dei in nostri conversione, et actionem Dei omnipotentis subjicere voluntati hominis, idque contra Apostolos, qui docent, Nos credere pro efficacitate fortis roboris Dei. : 1
Qui docent, 'Doctrinam de perseverantiæ: ac salutis certitudine, ex natura et indole sua, esse carnis pulvinar, et pietati, bonis moribus, precibus aliisque sanctis exercitiis noxiam; contra vero de ea dubitare, esse laudabile.' Hi enim demonstrant se efficaciam divinæ gratiæ, et inhabitantis Spiritus S. operationem ignorare: et contradicunt Apostolo Johanni contrarium disertis verbis affirmanti, Epist. I. iii. 2, 3: 1
Qui docent, 'Dona spiritualia non esse in morte spirituali ab hominis voluntate separata, cum ea in sese nunquam corrupta fuerit, sed tantum per tenebras mentis, et affectuum inordinationem impedita; quibus impedimentis sublatis, liberam suam facultatem sibi insitam exerere, id est, quodvis bonum sibi propositum ex se, aut velle, sive eligere, aut non velle, sive non eligere possit.' Novum hoc et erroneum est, atque eo facit ut extollantur vires liberi arbitrii, contra Jeremiæ prophetæ dictum, cap. xvii. 9: 1
Qui docent, 'Dona spiritualia, sive habitus bonos, et virtutes, ut sunt bonitas, sanctitas, justitia, in voluntate hominis, cum primum crearetur, locum habere non potuisse, ac proinde nec in lapsu ab ea separari.' Pugnat enim hoc cum descriptione imaginis Dei, quam Apostolus ponit Ephes. iv. 24: 1
Qui docent, 'Fidem temporariorum a justificante et salvifica fide non differre nisi sola duratione.' Nam Christus ipse Matt. xiii. 20: 1
Qui docent, 'Gratiam et liberum arbitrium esse causas partiales simul concurrentes ad conversionis initium; nec gratiam ordine causalitatis efficientiam voluntatis antecedere;' id est, 'Deum non prius hominis voluntatem efficaciter juvare ad conversionem, quam voluntas ipsa hominis se movet ac determinat.' Hoc enim dogma Ecclesia prisca in Pelagianis jam olim condemnavit, ex Apostolo Rom. ix. 16: 1
Qui docent, 'Gratiam, qua convertimur ad Deum, nihil aliud esse quam lenem suasionem; seu' (ut alii explicant) 'nobilissimum agendi modum in conversione hominis, et naturæ humanæ convenientissimum esse, qui fiat suasionibus; nihilque obstare quo minus vel sola moralis gratia homines animales reddat spirituales; imo Deum non aliter quam morali ratione consensum voluntatis producere: atque in eo consistere operationis divinæ efficaciam, qua Satanæ operationem superet, quod Deus æterna bona, Satan autem temporaria promittat.' Omnino enim hoc Pelagianum est, et universæ Scripturæ contrarium, quæ præter hunc etiam alium, et longe efficaciorem ac diviniorem Spiritus Sancti agendi modum, in hominis conversione agnoscit. Ezech. xxxvi. 26: 1
Qui docent, 'Hominem corruptum et animalem gratia communi, quæ ipsis est lumen naturæ, sive donis post lapsum relictis, tam recte uti posse, ut bono isto usu majorem gratiam, puta evangelicam, sive salutarem, et salutem ipsam gradatim obtinere possit. Et hac ratione Deum: 1
Qui docent, 'Hominem irregenitum non esse proprie nec totaliter in peccatis mortuum, aut omnibus ad bonum spirituale viribus destitutum, sed posse justitiam vel vitam esurire ac sitire, sacrificiumque Spiritus contriti, et contribulati, quod Deo acceptum est, offerre.' Adversantur enim hæc apertis Scripturæ testimoniis, Ephes. ii. 1, 5: 1
Qui docent, 'In vera hominis conversione, non posse novas qualitates, habitus, seu dona in voluntatem ejus a Deo infundi, atque adeo fidem, qua primum convertimur, et a qua fideles nominamur, non esse qualitatem seu donum a Deo infusum; sed tantum actum hominis, neque aliter donum dici posse, quam respectu potestatis ad ipsam perveniendi.' Contradicunt enim hæc sacris literis, quæ testantur Deum: 1
Qui docent, 'Non esse absurdum, hominem priore regeneratione extincta, iterate, imo renasci.' Hi enim per hanc doctrinam negant seminis Dei, per quod renascimur, incorruptibilitatem: adversus testimonium Apostoli Petri, Epist. I. i. 23: 1
Qui docent, 'Non fuisse hunc finem mortis Christi, ut novum gratiæ fœdus suo sanguine reipsa sanciret, sed tantum, ut nudum jus Patri acquireret, quodcunque fœdus, vel gratiæ, vel operum, cum hominibus denuo ineundi.' Hoc enim repugnat Scripturæ, quæ docet, Christum melioris: 1
Qui docent, 'Nullam certitudinem futuræ perseverantiæ haberi posse in hac vita, absque speciali revelatione.' Per hanc enim doctrinam vere fidelium solida consolatio in hac vita tollitur, et pontificiorum dubitatio in Ecclesiam reducitur. Sacra vero Scriptura passim hanc certitudinem, non ex speciali et extraordinaria revelatione, sed ex propriis filiorum Dei signis, et constantissimis Dei promissionibus petit. Imprimis Apostolus Paulus, Rom. viii. 39: 1
Qui docent, 'Omnes homines in statum reconciliationis et gratiam fœderis esse assumptos, ita ut nemo propter peccatum originate sit damnationi obnoxius, aut damnandus, sed omnes ab istius peccati reatu sint immunes.' Hæc enim sententia repugnat Scriptura, affirmanti nos natura esse filios iræ.: 1
Qui docent, 'Perseverantiam vere fidelium non esse effectum electionis, aut donum Dei morte Christi partum, sed esse conditionem novi fœderis, ab homine ante sui electionem ac justificationem' (ut ipsi loquuntur) 'peremtoriam, libera voluntate præstandam.' Nam sacra Scriptura testatur eam ex electione sequi, et vi mortis, resurrectionis et intercessionis Christi electis donari. Rom. xi. 7: 1
Qui docent, 'Proprie dici non posse, quod peccatum originis per se sufficiat toti generi humano condemnando, aut temporales et æternas pœnas promerendo.' Contradicunt enim Apostolo, dicenti, Rom. v. 12: 1
Qui docent, 'Quod Deus Pater Filium suum in mortem crucis destinaverit, sine certo ac definito consilio quemquam nominatim salvandi, adeo ut impetrationi mortis Christi sua necessitas, utilitas, dignitas sarta tecta, et numeris suis perfecta, completa atque integra constare potuisset, etiamsi impetrata redemptio nulli individuo unquam actu ipso fuisset applicata.' Hæc enim assertio in Dei Patris sapientiam meritumque Jesu Christi contumeliosa, et Scripturæ contraria est. Sic enim ait Servator: Ego animam pono pro ovibus, et agnosco eas. : 1
Qui docent, 'Vere credentes et regenitos non tantum posse a fide justificante, item gratia, et salute totaliter et finaliter excidere, sed etiam reipsa non raro ex iis excidere, atque in æternum perire. 'Nam hæc opinio ipsam justificationis ac regenerationis gratiam, et perpetuam Christi custodiam irritam reddit, contra diserta Apostoli Pauli verba, Rom. v. 8, 9: 1
Qui docent, 'Vere fideles ac regenitos posse peccare peccato ad mortem, vel in Spiritum Sanctum.' Quum idem Apostolus Johan. [Ep. I.] cap. v. postquam vers. 16, 17: 1
Qui huic Evangelio non credunt, super eos manet ira Dei. Qui vero illud recipiunt, et Servatorem Jesum vera ac viva fide amplectuntur, illi per ipsum ab ira Dei et interitu liberantur, ac vita æterna donantur.: 1
Qui impetrationis et applicationis distinctionem usurpant, ut incautis et imperitis hanc opinionem instillent: Deum, quantum ad se attinet, omnibus hominibus ex æquo ea beneficia voluisse conferre, quæ per mortem Christi acquiruntur; quod autem quidam præ aliis participes fiant remissionis peccatorum, et vitæ æternæ, discrimen illud pendere ex libero eorum arbitrio, se ad gratiam indifferenter oblatam applicante, non autem ex singulari misericordiæ dono, efficaciter in illis operante, ut præ aliis gratiam illam sibi applicent. Nam isti, dum simulant se distinctionem hanc sano sensu proponere, populo perniciosum Pelagianismi venenum conantur propinare.: 1
Qui omnes divina inspiratione dati sunt in Fidei vitæque regulam.: 1
Qui vivam in Christum fidem, seu certam cordis fiduciam, pacem conscientiæ, studium filialis obedientiæ, gloriationem in Deo per Christum in se nondum efficaciter sentiunt, mediis tamen, per quæ Deus ista se in nobis operaturum promisit, utuntur, ii ad reprobationis mentionem non consternari, nec se reprobis accensere, sed in usu mediorum diligenter pergere, ac horam uberioris gratiæ ardenter desiderare et reverenter humiliterque expectare debent. Multo autem minus doctrina de reprobatione terreri debent ii, qui cum serio ad Deum converti, ei unice placere, et e corpore mortis eripi desiderant, in via tamen pietatis et fidei eo usque, quo volunt, pervenire nondum possunt, siquidem linum fumigans se non extincturum, et arundinem quassatam se non fracturum, promisit misericors Deus. Iis autem hæc doctrina merito terrori est, qui Dei et Servatoris Jesu Christi obliti, mundi curis et carnis voluptatibus se totos manciparunt, quamdiu ad Deum serio non convertuntur.: 1
Quia Satan ab initio semper laboravit, ut pestilentem synagogam veræ Dei ecclesiæ titulo insigniret, animosque crudelium homicidarum accendit, ut veram ecclesiam ejusque membra premerent, turbarent, et infestarent: 1
Quibus Ecclesiæ Belgicæ sunt aliquamdiu perturbatæ. Exposita doctrina Orthodoxa de Electione et Reprobatione, Synodus rejicit Errores eorum:: 1
Quid de votes monachorum apud nos doceatur, melius intelliget, si quis meminerit, qualis status fuerit monasteriorum, quam multa contra Canones in ipsis monasteriis quotidie fiebant. Augustini tempore erant libera colegia, postea, corrupta disciplina, ubique addita sunt vota, ut tanquam excogitato carcere disciplina restitueretur.: 1
Quid fiebat postea in monasteriis? Olim erant scholæ sacrarum literarum, et aliarum disciplinarum, quæ sunt utiles Ecclesiæ, et sumebantur inde pastores et episcopi: nunc alia res est; nihil opus est recitare nota. Olim ad discendum conveniebant: nunc fingunt institutum esse vitæ genus ad promerendam gratiam et justitiam; imo prædicant esse statum perfectionis, et longe præferunt omnibus aliis vitæ generibus a Deo ordinatis.: 1
Quid igitur sentiendum est de die Dominico et similibus ritibus templorum? Ad hæc respondent : 1
Quid potest contra hæc opponi? Exaggeret aliquis obligationem voti, quantum volet, tamen non poterit efficere, ut votum tollat mandatum Dei. Canones docent,: 1
Quinque illa uulgo nominata Sacramenta, scilicet, Confirmatio, Pœnitentia, Ordo, Matrimonium, et Extrema unctio, pro sacramentis euangelicis habenda non sunt, ut quæ partim à praua Apostolorum imitatione profluxerunt, : 1
Quo circa speramus Christi Ecclesias, ubi viderint deprehenderintque nos in sancti et æterni Dei doctrina, in sensu item orthodoxo et caritate fraterna, cum ipsis, imprimis vero cum veteri Apostolica Ecclesia, per omnia consentire, libenter ipsas quoque in unitate fidei atque doctrinæ, sensuque orthodoxo, et fraterna caritate consensuras nobiscum. Cum hanc Confessionem in hoc quoque ediderimus præcipae, ut Ecclesiarum pacem concordiamque cum mutua caritate, apud Germaniæ exterasque Ecclesias quæramus, nobis conciliemus, conciliatamque retineamus. Ubi sane illas ipsas Ecclesias, ea dilectione, sinceritate, integritateque præditas esse, nobis certo persuademus, ut si quid forte nostrarum rerum hactenus minus recte intellectum sit a nonnullis, porro, audita hac simplici Confessione nostra, illæ nos neutiquam numeraturæ sint inter hæreticos, neque Ecclesias nostras, quæ veræ Christi Ecclesiæ sunt, damnaturæ, ut impias.: 1
Quod Christies non sit verus, substantialis, naturalis Deus: 1
Quod autem alii, per ministerium Evangelii vocati, veniunt et convertuntur, id non est adscribendum homini, tanquam seipsum per liberum arbitrium ab aliis pari vel sufficiente gratia ad fidem et conversionem instructis discernenti (quod superba Pelagii hæresis statuit), sed Deo, qui ut suos ab æterno in Christo elegit, ita eosdem in tempore efficaciter vocat, fide et resipiscentia donat, et e potestate tenebrarum erutos in Filii sui regnum transfert, ut virtutes ejus, qui ipsos e tenebris in admirandam hanc lucem vocavit, prædicent, et non in se, sed in Domino, glorientur. Scriptura apostolica passim id testante.: 1
Quod autem aliqui in tempore fide a Deo donantur, aliqui non donantur, id ab æterno ipsius decreto provenit; Omnia enim opera sua novit ab æterno: : 1
Quod autem hæc sit omnium nostrum fides, doctrina et confessio : 1
Quod autem multi per Evangelium vocati non resipiscunt, nec in Christum credunt, sed infidelitate pereunt, non fit hoc hostiæ Christi in cruce oblatæ defectu, vel insufficientia, sed propria ipsorum culpa.: 1
Quod igitur nec lumen naturæ, nec lex potest, id Spiritus Sancti virtute præstat Deus, per sermonem, sive ministerium reconciliationis, quod est Evangelium de Messia, per quod placuit Deo homines credentes tam in Veteri, quam in Novo Testamento servare.: 1
Quod multi per ministerium Evangelii vocati, non veniunt et non convertuntur, hujus culpa non est in Evangelio, nec in Christo per Evangelium oblato, nec in Deo per Evangelium vocante, et dona etiam varia iis conferente, sed in vocatis ipsis, quorum aliqui verbum vitæ non admittunt securi; alii admittunt quidem, sed non in cor immittunt, ideoque post evanidum fidei temporariæ gaudium resiliunt; alii spinis curaram et voluptatibus sæculi semen verbi suffocant, fructusque nullos proferunt; quod Servator noster seminis parabola docet, Matt. xiii. : 1
Quod vero ad dicta quædam, tum Patrum, tum Neotericorum quorundam Doctorum attinet: Deus trahit, sed volentem trahit: et hominis voluntas in conversione non est otiosa, sed agit aliquid: judicamus hæc formæ sanorum verborum non esse analoga. Afferuntur enim hæc dicta ad confirmandam falsam opinionem, de viribus humani arbitrii in hominis conversione, contra doctrinam, quæ soli gratiæ divinæ id opus attribuit. Ideoque ab ejusmodi sermonibus, quando de conversione hominis ad Deum agitur, abstinendum censemus.: 1
Quomodo enim homo, Mariæ Filius, Deus aut Filius Dei altissimi vere appellari posset, aut esset, si ipsius humanitas cum Filio Dei non esset personaliter unita, atque ita realiter, hoc est, vere et reipsa, nihil prorsus, excepto solo nudo nomine, cum ipso commune haberet?: 1
Quos Deus secundum propositum suum, ad communionem Filii sui Domini nostri Jesu Christi, vocat, et per Spiritum Sanctum regenerat, eos quidem et a peccati dominio et servitute, non autem a carne, et corpore peccati, penitus in hac vita liberat.: 1
Quotquot autem per Evangelium vocantur, serio vocantur. Serio enim et verissime ostendit Deus: 1
Quotquot autem vere credunt, et per mortem Christi: 1
Qvamuis in Ecclesia uisibili bonis mali semper sint admixti, atque interdum ministerio uerbi et sacramentorum administrationi præsint, tamen cùm non suo sed Christi nomine agant, eiúsque mandato et autoritate ministrent, illorum ministerio uti licet, cum in verbo Dei audiendo, tum in sacramentis percipiendis. Neque per illorum malitiam effectus : 1
Qvemmadmodum Christus pro nobis mortuus est et sepultus, ita est etiam credendus ad Inferos descendisse.: 1
Qvi per publicam Ecclesiæ denuntiationem ritè ab unitate ecclesiæ præcisus est et excommunicatus, is ab uniuersa fidelium multitudine, donec per pœnitentiam publicè reconciliatus fuerit, arbitrio Iudicis competentis, habendus est tanquam Ethnicus et Publicanus.: 1
Regia Maiestas in hoc Angliæ Regno ac cœteris eius Dominijs, iure summam habet potestatem, ad quam omnium statuum huius Regni, siue illi ecclesiastici sunt siue non, in omnibus causis suprema gubernatio pertinet, & nulli externæ iurisdictioni est subiecta, nec esse debet.: 1
Rejicimus atque damnamus unanimi consensu omnes erroneos, quos jam recitabimus, articulos, ut qui commemoratæ piæ doctrinæ, simplicitati fidei et sinceræ confessioni de Cœna Domini repugnant.: 1
Rejicimus igitur, ut falsum et periculosum dogma, cum asseritur: quod Evangelion proprie sit concio pœnitentiæ, arguens, accusans et damnans peccata, quodque non sit tantummodo concio de gratia Dei. Hac enim ratione Evangelion rursus in Legem transformatur, meritum, Christi et sacræ literæ obscurantur, piis mentibus vera et solida consolatio eripitur, et Pontificiis erroribus et superstitionibus fores aperiuntur.: 1
Relinquitur igitur, cum ordinationes institutæ tanquam necessariæ, aut cum opinione promerendæ gratiæ, pungent cum Evangelio, Quod non liceat ullis Episcopis tales cultus instituere aut exigere. Necesse est enim in ecclesiis: 1
Relinquuntur igitur ante conversionem hominis duæ tantum efficientes causæ (ad conversionem efficaces), nimirum Spiritus Sanctus, et verbum Dei, quod est instrumentum Spiritus Sancti, quo conversionem hominis efficit.: 1
Reliqua vero sive Patrum sive Neotericorum scripta, quocunque veniant nomine, sacris literis nequaquam, sunt æquiparanda, sed universal, illis ita subjicienda sunt, ut alia ratione non recipiantur, nisi testium loco, qui doceant, quod etiam post Apostolorum tempora, et in quibus partibus orbis doctrina illa Prophetarum et Apostolorum sincerior conservata sit.: 1
Reliquas quæstiones, an Deus voluerit labi Adamum, aut impulerit ad lapsum, aut quare lapsum non impediverit, et similes quæstiones deputamus inter curiosas (nisi forte cum hæreticorum aut alioqui importunorum hominum improbitas cogit ista etiam ex verbo Dei explicare, sicut fecerunt non raro pii ecclesiæ doctores), scientes Dominum prohibuisse, ne homo ederet de fructu prohibito, et transgressionem punivisse; sed et mala non esse, quæ fiunt, respectu providentiæ Dei, voluntatis ac potestatis Dei, sed respectu Satanæ et voluntatis nostræ, voluntati Dei repugnantis. : 1
Repudiamus atque damnamus hæc falsa et Verbo Dei contraria dogmata: : 1
Repudiamus ergo et damnamus omnia falsa dogmata, quæ jam recitabimus.: 1
Repudiamus igitur atque damnamus omnes erroneos, quos jam recitabimus, articulos, eo quod Verbo Dei et sinceræ fidei nostræ Christianæ repugnent, cum videlicet sequentes errores docentur:: 1
Repudiamus igitur et damnamus omnes, quos recitabimus, errores, cum verbi divini regula non congruentes.: 1
Repudiamus itaque ut perniciosum et falsum dogma, quod Christianæ disciplinæ et veræ pietati adversatur, cum docetur, quod Lex Dei: 1
Residuum quidem est post lapsum in homine lumen aliquod naturæ, cujus beneficio ille notitias quasdam de Deo, de rebus naturalibus, de discrimine honestorum et turpium retinet, et aliquod virtutis ac disciplinæ externæ studium ostendit: sed tantum abest, ut hoc naturæ lumine ad salutarem Dei cognitionem pervenire, et ad eum se convertere possit, ut ne quidem eo in naturalibus ac civilibus recte utatur, quinimo qualecumque id demum sit, id totum variis modis contaminet, atque in injustitia detineat, quod dum facit, coram Deo inexcusabilis redditur.: 1
Resp. Adoptio est actus gratiæ Dei gratuitæ, quo in numerum recipimur ac jus obtinemus ad omnia privilegia filiorum Dei.: 1
Resp. Animæ fidelium in morte fiunt perfecte sanctæ, ac protinus in gloriam transferuntur; corpora vero usque Christo unita in sepulchris ad resurrectionem usque quiescunt.: 1
Resp. Baptismus non est administrandus quibusdam extra Ecclesiam visibilem constitutis, donec se in Christum credere, eique obedientes fore professi fuerint; verum infantes eorum qui membra sunt Ecclesiæ visibilis sunt baptizandi.: 1
Resp. Cœna Domini est Sacramentum, in quo pane ac vino secundum Christi institutum datis acceptisque, mors ejus ostenditur; quæ qui digne participant, corporis ejus et sanguinis : 1
Resp. Christus Filius Dei factus est homo, dum corpus verum, animamque rationalem assumeret sibi vi Spiritus Sancti in utero eque substantia Virginis Mariæ conceptus, et ex eadem natus, immunis tamen a peccato.: 1
Resp. Christus defungitur Prophetæ munere, voluntatem Dei in salutem nostram nobis per verbum suum spiritumque revelando.: 1
Resp. Christus exequitur Sacerdotale munus, semetipsum semel in sacrificium offerendo, quo justitiæ divinæ satisfaceret, nosque Deo conciliaret; prout etiam perpetuo pro nobis intercedendo.: 1
Resp. Christus exequitur munus Regium nos sibi subjugando, nos gubernando, tuendoque, ut etiam hostes suos nostrosque coërcendo ac debellando.: 1
Resp. Christus quatenus Redemptor noster obit munera Prophetæ, : 1
Resp. Decalogi præfatio hisce verbis continetur: 1
Resp. Decalogi præfatio nos docet, quod quoniam Deus est Dominus, nosterque Deus ac redemptor, ea propter præcepta ejus omnia tenemur observare.: 1
Resp. Decreta Dei sunt æternum ejus propositum secundum voluntatis suæ consilium, quo quicquid unquam evenit, propter suam ipsius gloriam præordinavit.: 1
Resp. Deus cum ex mero suo beneplacito nonnullos ad vitam æternam ab omni retro æternitate elegisset, fœdus gratiæ cum eis iniit; se nempe liberaturum eos e statu peccati ac miseriæ, atque in statum salutis per redemptorem translaturum.: 1
Resp. Deus est Spiritus essentia, sapientia, potentia, sanctitate, justitia,: 1
Resp. Deus exequitur decreta sua creationis operibus ac providentiæ.: 1
Resp. Deus hebdomadario sabbato designavit septimum diem hebdomadæ ah initio mundi usque ad Christi resurrectionem, exinde vero ad finem usque mundi duraturum, diem septimanæ primum, quod est sabbatum Christianum.: 1
Resp. Deus hominem creavit marem ac fœminam, juxta suam ipsius imaginem, in cognitione, justitia ac : 1
Resp. Dominus Jesus Christus est electorum Dei Redemptor unicus, qui æternus Dei Filius cum esset, factus est homo; adeoque fuit, est, eritque : 1
Resp. Duo imprimis sunt quæ Scripturæ docent, quid homini de Deo sit credendum, quidque officii exigat ab homine Deus.: 1
Resp. Exaltatio Christi consistit in resurrectione ejus a mortuis tertio die, ascensu in cœlum, sessione ad dextram Dei Patris, adventu ejus ad mundum judicandum die novissimo.: 1
Resp. Exigit a nobis mandatum sextum, ut vitam cum nostram tum aliorum honestis quibuscunque rationibus tueamur.: 1
Resp. Fides in Jesum Christum est gratia salvifica, qua illum recipimus, eoque solo nitimur, ut salvi simus, prout ille nobis offertur in evangelio.: 1
Resp. Humiliatio Christi in eo constitit quod fuerit natus, et quidem humili conditione, factus sub lege, quodque vitæ hujus miserias, iram Dei mortemque crucis execrabilem subierit; quod sepultus fuerit, et sub potestate mortis aliquandiu commoratus.: 1
Resp. In Deitate personæ tres sunt, Pater, Filius, ac Spiritus Sanctus; suntque hæ tres personæ Deus unus, substantia eædem, potentia ac gloria coæquales.: 1
Resp. In mandato primo exigitur ut Jehovam esse unicum illum verumque Deum, Deumque nostrum cognoscamus simul et agnoscamus, atque ut talem colamus, ac glorificemus.: 1
Resp. In primo mandato prohibetur veri Dei abnegatio, neglectusque ipsum tanquam Deum, Deumque nostrum colendi ac glorificandi; prout etiam cultum ac gloriam illi soli debita alii cuivis tribuere aut exhibere.: 1
Resp. In resurrectione fideles suscitati in gloria, palam agnoscentur et absolventur in die judicii, fientque perfecte beati plena Dei in omne æternum fruitione.: 1
Resp. Justificatio est actus gratiæ Dei gratuitæ, quo peccata nobis condonat omnia, nosque tanquam justos in conspectu suo acceptat, propter solam Christi justitiam nobis imputatam, per fidem tantum apprehensam.: 1
Resp. Lapsus iste humanum genus in statum peccati ac miseriæ præcipitavit.: 1
Resp. Lex moralis summatim comprehenditur in Decalogo.: 1
Resp. Mandatum quartum prohibet officiorum quæ inibi requiruntur, cum omissionem tum præstationem negligentem; prout etiam ejus diei : 1
Resp. Mandatum quintum nos jubet honorem conservare, ac officia persolvere unicuique pro ratione ordinis ac relationis in quibus fuerit exhibenda, seu superior nobis fiet, sive inferior, sive denique æqualis.: 1
Resp. Mandatum septimum exigit ut tam nostram quam proximorum castitatem animo, sermone, gestuque conservemus.: 1
Resp. Media externa ac ordinaria quibus Christus nobis communicat redemptionis suæ beneficia sunt ejus instituta, verbum præsertim, sacramenta, et oratio; quæ quidem omnia electis redduntur efficacia ad salutem.: 1
Resp. Nonum præceptum prohibet quicquid est aut veritati inimicum; aut existimationi nostri vel proximorum nostrorum injurium.: 1
Resp. Obedientiæ regula, quam Deus homini primum revelavit, erat Lex moralis.: 1
Resp. Octavum mandatum a nobis exigit, facultates ac rem externam nostri aliorumque ut procuremus ac promoveamus.: 1
Resp. Octavum mandatum prohibet quicquid nostris aut proximorum nostrorum opibus rebusque externis injusto aut est aut esse possit impedimento.: 1
Resp. Officium quod ab homine Deus exposcit, est obedientia voluntati ejus revelatæ exhibenda.: 1
Resp. Opus creationis est quo Deus per verbum potentiæ suæ omnia sex dierum spatio ex nihilo condidit, atque omnia quidem valde bona.: 1
Resp. Peccata sunt nonnulla aliis cum sua natura, tum propter varias eorum aggravationes in conspectu Dei graviora.: 1
Resp. Peccatum est defectus quilibet conformitatis cum lege Divina, seu quævis ejusdem transgressio.: 1
Resp. Peccatum istud quo primi parentes statu in quo creati fuerant: 1
Resp. Post lapsum nemo extat humana tantum natura constans, qui mandata Dei perfecte in hac vita implere potest, quominus ea quotidie tum cogitatione, tum dictis factisque violet.: 1
Resp. Postquam Deus hominem condidisset, inibat cum illo fœdus vitæ, sub conditione perfectæ, obedientiæ; esu de arbore scientiæ boni malique sub pœna mortis eidem interdicens.: 1
Resp. Præceptum decimum exigit ut sorti nostræ plane acquiescamus, utque in proximum et quæcunque sunt ejus debite, benevoleque afficiamur.: 1
Resp. Præceptum nonum id a nobis exigit ut veritatem inter homines mutuo, utque bonum nomen et existimationem cum nostri tum proximorum nostrorum conservemus ac promoveamus, cum primis vero in ferendo testimonio.: 1
Resp. Præceptum secundum exigit, ut cultus omnes ac instituta religionis quæcunque Deus in verbo suo constituit, excipiamus, observemus, pura denique ac integra custodiamus.: 1
Resp. Precatio est qua petitiones nostras pro rebus divinæ voluntati congruis offerimus Deo, in nomine Christi, una cum peccatorum nostrorum confessione, et grata beneficiorum ejus agnitione.: 1
Resp. Primi Parentes voluntatis suæ libertati permissi peccando in Deum statu in quo creati fuerant exciderunt.: 1
Resp. Providentiæ Divinæ opera sunt sanctissima Dei, sapientissima potentissimaque creaturarum suarum omnium, earumque actionum conservatio et gubernatio.: 1
Resp. Quæ justificationem, adoptionem et sanctificationem in hac vita vel comitantur vel ab eis promanant beneficia, sunt certitudo amoris Dei, : 1
Resp. Quandoquidem fœdus cum Adamo ictum fuerat non suo tantum sed et posterorum suorum nomine; exinde factum est ut totum genus humanum ab illo generatione ordinaria procreatum, in eo peccaverit, cumque eo ceciderit, in prima ejus transgressione.: 1
Resp. Qui cœnam Dominicam digne cupiunt participare, requiritur, ut semet examinent cum de cognitione : 1
Resp. Qui vocati sunt efficaciter, justificationem, adoptionem, et sanctificationem in hac vita consequuntur, una cum omnibus iis beneficiis quæcunque solent in hac vita comitari illas, aut ab iisdem promanare. : 1
Resp. Quintum mandatum vetat honorem, officiumque singulis debitum pro ratione ordinis ac relatione in quibus fuerint, aut negligere, aut adversus ea quicquam machinari.: 1
Resp. Quo iram Dei ac maledictionem ob peccatum nobis debitas effugiamus, exigit a nobis Deus fidem in Jesum Christum, resipiscentiam ad vitam, una cum usu mediorum omnium externorum diligenti, quibus Christus nobis communicat redemptionis suæ beneficia.: 1
Resp. Quo verbum evadat efficax ad salutem, debemus ei cum præparatione, ac oratione diligenter attendere; idemque fide excipere ac amore, in animis nostris recondere, ac in vita nostra exprimere.: 1
Resp. Ratio mandato tertio subnexa est, quod licet hujus præcepti violatores ab hominibus quandoque nil supplicii ferant, nihilominus tamen Dominus Deus noster eos justum ejus judicium neutiquam patietur subterfugere.: 1
Resp. Ratio quinto præcepto subnexa est promissio longævitatis, prosperitatisque: 1
Resp. Rationes quarto præcepto annexæ sunt istiusmodi; quoniam e septimana qualibet sex dies concesserit nobis Deus nostris ipsorum negotiis insumendos; quoniam in septimo jus sibi vendicat peculiare; quoniam Deus exemplo suo nobis præivit, ac diei sabbati benedixit.: 1
Resp. Rationes secundo præcepto annexæ sunt, supremum Dei in nos dominium, illius jus in nobis peculiare, zelusque quo suum ipsius cultum prosequitur.: 1
Resp. Redemptionis per Christum acquisitæ participes efficimur ejusdem nobis efficaci per Spiritum ejus Sanctum, applicatione.: 1
Resp. Resipiscentia ad vitam est gratia salvifica, qua peccator e vero peccati sui sensu, ac apprehensione divinæ in Christo misericordiæ, dolens ac perosus peccatum suum ab illo ad Deum convertitur, cum novae, obedientiæ pleno proposito et conatu.: 1
Resp. Sabbatum est sanctificandum diem illum integrum sancte quiescendo, etiam a negotiis et recreationibus mundanis, aliis quidem diebus haud illicitis; totumque illud temporis: 1
Resp. Sacramenta Novi Testamenti sunt Baptismus ac cœna Dei.: 1
Resp. Sacramenta evadunt efficacia ad salutem media, non ulla in ipsis vi, nec in eo qui illa administrat; verum Christi solummodo benedictione, ac Spiritus ejus in iis qui illa per fidem recipiunt operatione.: 1
Resp. Sacramentum est ordinatio sacra a Christo instituta, in qua fidelibus per signa in sensus incurrentia Christus novique fœderis beneficia repræsentantur, obsignantur, et applicantur.: 1
Resp. Sanctificatio est opus gratiæ Dei gratuitæ, quo in toto homine secundum imaginem Dei renovamur, et potentes efficimur, qui magis in dies magisque peccato quidem moriamur, justitiæ autem vivamus.: 1
Resp. Secundum præceptum interdicit nobis cultu Dei per simulacra, aut alia ratione quaviscunque quam in verbo suo Deus non præscripsit.: 1
Resp. Septimum mandatum prohibet cogitationes, sermones, actionesque omnes impudicas.: 1
Resp. Sextum mandatum prohibet vitam nobismetipsis, aut injuste proximo vitam adimere, aut quidvis quod eo tendat agere.: 1
Resp. Spiritus Dei lectionem verbi præcipue vero prædicationem ejus reddit medium efficax convincendi, convertendique peccatores, eosdemque : 1
Resp. Spiritus nobis applicat redemptionem per Christum acquisitam fidem in nobis efficiendo, ac per eandem nos Christo in vocatione nostra efficaci uniendo.: 1
Resp. Status in quem lapsus est homo peccaminositas consistit in reatu primi illius peccati quod Adamus admisit, in defectu originalis justitiæ, totiusque naturæ corruptione, quod Peccatum originale: 1
Resp. Summa Decalogi est ut Dominum nostrum toto corde, tota anima, tota mente, totisque viribus nostris diligamus; proximum vero nostrum sicut nosmetipsos.: 1
Resp. Totum Dei verbum utile est nobis in oratione dirigendis; specialis vero directionis norma est illa orationis formula quam discipulos suos edocuit Christus, : 1
Resp. Universum genus humanum lapsu suo communionem cum Deo perdidit, sub ira ejus et maledictione est constitutum, adeoque cunctis hujus : 1
Resp. Unumquodque peccatum iram Dei meretur ac maledictionem cum in vita præsenti, tum in futura.: 1
Resp. Unus est unicusque, vivens ille verusque Deus.: 1
Resp. Vocatio efficax est Spiritus Dei opus, quo nos peccati ac miseriæ nostræ arguens, mentes nostras cognitione Christi illuminans, voluntates nostras renovans, prorsus nobis persuadet, et vires sufficit, ut Jesum Christum amplectamur, gratuito nobis oblatum in Evangelio.: 1
Responsio. Præcipuus hominis finis est, Deum glorificare, eodemque frui in æternum.: 1
Sacerdotis ac Regis, cum in humiliationis tum in exaltationis suæ statu.: 1
Sacræ Scripturæ nomine eos Canonicos libros Veteris et Novi testamenti intelligimus, : 1
Sacramenta à Christo instituta, non tantum sunt notæ professionis Christianorum, sed certa quædam potius testimonia, et efficacia signa gratiæ, atque bonæ in nos uoluntatis Dei, per quæ inuisibiliter ipse in nobis operatur, nostrámque fidem in se, non solum excitat, uerumetiam confirmat.: 1
Sacramenta, non in hoc instituta sunt à Christo, ut spectarentur, aut circumferentur, sed ut ritè illis uteremur: et in hijs duntaxat qui dignè percipiunt, salutarem habent effectum: qui uerò indigne percipiunt, damnationern: 1
Sacramentarii affirmarunt, divinam et humanam naturas in Christo eo modo personaliter unitas esse, ut neutra alteri quicquam realiter, hoc est, vere et reipsa, quod cujusque naturæ proprium sit, communicet: sed nomina tantum nuda communicari. Unio: 1
Satanæque, præsidio foret ac solatio destituta.: 1
Satis enim nobis esse debet, si sciamus, Christum ad inferos descendisse, infernum omnibus credentibus destruxisse, nosque per ipsum e potestate mortis et Satanæ, ab æterna damnatione, atque adeo e faucibus inferni ereptos. Quo autem modo hæc effecta fuerint, non curiose scrutemur, sed hujus rei cognitionem alteri seculo reservemus, ubi non modo hoc mysterium, sed alia multa, in hoc vita simpliciter a nobis credita, revelabuntur, quæ captum cæcæ nostra rationis excedunt.: 1
Scriptura canonica Verbum Dei, Spiritu Sancto tradita, et per prophetas apostolosque mundo proposita, omnium, perfectissima et antiquissima Philosophia, pietatem omnem, omnem vitæ rationem sola perfecte continet.: 1
Scriptura sacra continet omnia quæ sunt ad salutem necessaria, ita ut quicquid in ea nec legitur, neque inde probari potest, non sit à quoquam exigendum, ut tanquam Articulus fidei credatur, aut ad necessitatem salutis requiri putetur.: 1
Secundo, hæ traditiones obscuraverunt præcepta Dei, quia traditiones longe præferebantur præceptis Dei. Christianismus totus putabatur esse observatio certarum feriarum, rituum, jejuniorum, vestitus. Hæ observationes erant in possessione honestissimi tituli, quod essent vita spiritualis et vita perfecta. Interim mandata Dei juxta vocationem nullam laudem habebant, quod paterfamilias educabat sobolem, quod mater pariebat, quod princeps regebat rem publicam, hæc putabantur esse opera mundane et imperfecta et longe deteriora illis splendidis: 1
Secundum, quod dextera Dei ubique est: ad eam autem Christus, ratione humanitatis suæ, vere et reipsa, collocatus est, ideoque præsens gubernat, in manu sua, et. sub pedibus suis, ut Scriptura loquitur: 1
Sed de confessione docent, quod enumeratio delictorum non: 1
Sed de hac quæstione nostri sic docent, quod Episcopi non habent poststatem statuendi aliquid contra Evangelium, ut supra ostensum est, docent idem Canones IX. Distinct. Porro contra Scripturam est, traditiones condere aut exigere, ut per eam observationem satis faciamus pro peccatis, aut mereamur gratiam et justitiam. Leditur enim Gloria meriti Christi, cum talibus observationibus conamur mereri justificationem. Constat autem propter hanc persuasionem, in Ecclesia pene in infinitum crevisse traditiones, oppressa interim doctrina de fide: 1
Servantur tamen apud nos pleræque traditiones, quæ conducunt ad hoc, ut res ordine geratur in Ecclesia; ut ordo lectionum in Missa et præcipuæ feriæ. Sed interim homines admonentur, quod talis cultus non justificet coram Deo, et quod non sit ponendum peccatum in talibus rebus, si omittantur sine scandalo. Hæc libertas in ritibus humanis non fuit ignota Patribus. Nam in Oriente alio tempore servaverunt Pascha quam Romæ, et cum Romani propter hanc dissimilitudinem accusarent Orientem schismatic, admoniti sunt ab aliis, tales mores non oportere ubique similes esse. Et Irenæus inquit:: 1
Si autem, quod ad cœteros Electores, Principes et Status, ut partem alteram, attinet, hæc tractatio causæ religionis, eo modo, quo V.C.M. agendam et tractandam sapienter duxit, scilicet cum tali mutua præsentatione scriptorum ac sedata collatione inter nos non processerit, nec aliquo fructu facta fuerit: nos quidem testatum clare relinquimus, hic nihil nos, quod ad Christianam concordiam (quæ cum Deo et bona conscientia fieri posit) conciliandam conducere queat, ullo modo detrectare; quemadmodum et V.C.M. deinde et cœteri Electores et Status Imperii et omnes, quicunque sincero religionis amore ac studio tenentur, quicunque hanc causam æquo animo audituri sunt, ex hac nostra et nostrorum Confessione hoc clementer cognoscere et intelligere dignabuntur.: 1
Si jus habent Episcopi onerandi ecclesias infinitis traditionibus, et illaqueandi conscientias, cur toties prohibet Scriptura condere et audire traditiones? Cur vocat eas: 1
Si quam habent aliam vel potestatem, vel jurisdictionem in cognoscendis certis causis, videlicet matrimonii, aut decimarum, etc., hanc habent humano jure; ubi cessantibus Ordinariis coguntur Principes, vel inviti, suis subditis jus dicere, ut pax retineatur.: 1
Sic autem sentiunt, potestatem clavium seu potestatem Episcoporum, juxta Evangelium, potestatem esse seu mandatum Dei, prædicandi Evangelii, remittendi et retinendi peccata, et administrandi Sacramenta. Nam cum : 1
Sic ergo fides Dei donum est, non eo quod a Deo hominis arbitrio offeratur, sed quod homini reipsa conferatur, inspiretur, et infundatur. Non etiam quod Deus potentiam credendi tantum conferat, consensum vero seu actum credendi ab hominis deinde arbitrio expectet, sed, quod et velle credere, et ipsum credere in homine is efficiat, qui operatur et velle et facere, adeoque omnia operatur in omnibus.: 1
Sicut autem nulla lex humana potest mandatum Dei tollere, ita nec votum potest tollere mandatum Dei. Proinde etiam Cyprianus suadet, ut mulieres nubant, quæ non servant promissam castitatem. Verba ejus sunt hæc, Lib. I., Epistola XI.:: 1
Sicut errauit ecclesia Hierosolymitana, Alexandrina et Antiochena: ita et errauit Ecclesia Romana, non solùm quoad agenda et cæremoniarum, ritus, uerum in hijs etiam quæ credenda sunt.: 1
Sicut initium et perseverantia fidei a gratuita Dei electione fluit, ita non alii vere illuminantur in fidem, nec alii Spiritu regenerationis donantur, nisi quos Deus elegit: reprobos vero vel in sua cæcitate manere necesse est, vel excidere a parte fidei, si qua in illis fuerit,: 1
Sicuti vero per lapsum homo non desiit esse homo, intellectu et voluntate præditus, nec peccatum, quod universum genus humanum pervasit, naturam generis humani sustulit, sed depravavit, et spiritualiter occidit; ita etiam hæc divina regenerationis gratia, non agit in hominibus tanquam truncis et stipitibus, nec voluntatem ejusque proprietates tollit, aut invitam violenter cogit, sed spiritualiter vivificat, sanat, corrigit, suaviter simul ac potenter flectit: ut ubi antea plene dominabatur carnis rebellio et resistentia, nunc regnare incipiat prompta, ac sincera Spiritus obedientia; in quo vera et spiritualis nostræ voluntatis instauratio et libertas consistit. Qua ratione nisi admirabilis ille omnis boni opifex nobiscum ageret, nulla spes esset homini surgendi e lapsu per liberum arbitrium, per quod se, cum staret, præcipitavit in exitium.: 1
Simili beneficio fidelis noster Servator Ecclesiæ Belgicæ, annos aliquam multos afflictissimæ, gratiosam suam præsentiam hoc tempore testatus est. Hanc enim Ecclesiam a Romani antichristi tyrannide et horribili papatus idololatria potenti Dei manu vindicatam, in belli diuturni periculis toties miraculose custoditam, et in veræ doctrinæ atque disciplinæ concordia ad Dei sui laudem, admirabile reipub. incrementum, totiusque reformati orbis gaudium efflorescentem, Jacobus: 1
Sincera doctrina Ecclesiæ Dei de Persona Christi.: 1
Spiritus Sanctus iis detur, qui ex proposito et pertinaciter ipsi resistunt. Nam Deus in conversione ex nolentibus volentes facit, et in volentibus habitat, ut Augustinus loqui solet.: 1
Spiritus sanctus, à patre et filio procedens, eiusdem est cum patre et filio essentiæ, maiestatis, et gloriæ, uerus, ac æternus Deus.: 1
Svnt illi anathematizandi qui dicere audent, vnumquemque in Lege aut secta quam profitetur, esse seruandum: modo iuxta illam et lumen naturæ accurate vixerit: cùm sacræ literæ tantum Iesu Christi nomen prædicent, in quo saluos fieri homines oporteat.: 1
Symbola tria, Nicænum, Athanasij, et quod vulgo Apostolicum appellatur, omnino recipienda sunt et credenda. Nam firmissimis Scripturarum testimonijs probari possunt.: 1
Tales ordinations convenit ecclesias propter caritatem et tranquillitatem servare eatenus, ne alius alium offendat, ut ordine et sine tumultu omnia fiant in ecclesiis: 1
Talibus autem enormibus peccatis Deum valde offendunt, reatum mortis incurrunt, Spiritum S. contristant, fidei exercitium interrumpunt, conscientiam gravissime vulnerant, sensum gratiæ nonnunquam ad tempus amittunt: donec per seriam resipiscentiam in vitam revertentibus paternus Dei vultus rursum affulgeat.: 1
Tam multæ impiæ opiniones hærent in votis, quod justificent, quod sint perfectio Christiana, quod servent consilia et præcepta, quod habeant opera supererogationis. Hæc omnia cum sint falsa et inania, faciunt vota irrita: 1
Tametsi Dei voluntas summa et prima est rerum omnium causa, et Deus diabolum et impios omnes suo arbitrio subjectos habet, Deus tamen neque peccati causa vocari potest, neque mali autor, neque ulli culpæ obnoxius est. : 1
Tametsi Deus peccato vere infensus est et damnat quidquid est injustitiæ in hominibus, quia illi displicet, non tamen nuda ejus permissione tantum, sed nutu quoque et arcano decreto gubernantur omnia hominum facta.: 1
Tametsi diabolus et reprobi Dei ministri sunt et organa, et arcana ejus judicia exsequuntur, Deus tamen incomprehensibili modo sic in illis et per illos operatur ut nihil ex eorum vitio labis contrahat, quia illorum malitia juste recteque utitur in bonum finem, licet modus sæpe nobis sit absconditus.: 1
Tametsi electi fide percipiunt adoptionis gratiam, non tamen pendet electio a fide, sed tempore et ordine prior est.: 1
Tametsi in Christo eligimur, ordine tamen illud prius est ut nos Dominus in suis censeat, quam ut faciat Christi membra.: 1
Tametsi justæ Dei vindictæ vasa sunt reprobi, rursum electi vasa misericordiæ, causa tamen discriminis non alia in Deo quærenda est quam mera ejus voluntas, quæ summa est justitiæ regula.: 1
Tametsi vero in diversis Ecclesiis quædam deprehenditur varietas, in loquutionibus, et modo expositionis doctrinæ, in ritibus item vel ceremoniis, eaque recepta pro Ecclesiarum quarumlibet ratione, opportunitate et ædificatione, nunquam tamen ea, ullis in Ecclesia temporibus, materiam dissensionibus et schismatibus, visa est suppeditare. Semper enim hac in re, Christi Ecclesiae usæ sunt libertate. Id quod in historia Ecclesiastica videre licet. Abunde piæ vetustati satis erat, mutuus ille in præcipuis fidei dogmatibus, inque sensu orthodoxo et caritate fraterna, consensus.: 1
Tantùm propter meritum Domini ac Seruatoris nostri Iesu Christi, per fidem, non propter opera et merita nostra, iusti coram Deo reputamur: Quare sola fide nos iustificari, doctrina est saluberrima, ac consolationis plenissima: ut in Homilia de Iustificatione hominis fusiùs explicatur.: 1
Tantum autem abest, ut hæc perseverantiæ certitudo vere fideles superbos, et carnaliter securos reddat, ut e contrario humilitatis, filialis reverentiæ!, veræ pietatis, patientia; in omni lucta, precum ardentium, constantiæ in cruce et veritatis confessione, solidique in Deo gaudii vera sit radix: et consideratio istius beneficii sit stimulus ad serium et continuum gratitudinis et bonorum operum exercitium, ut ex Scripturæ testimoniis et sanctorum exemplis constat.: 1
Tantum in nomine Christi speranda est æterna salus.: 1
Tertio, traditiones attulerunt magna pericula conscientiis, quia impossibile erat omnes traditiones servare, et tamen homines arbitrabantur has observationes necessarios esse cultus. Gerson scribit,: 1
Testamentum vetus Nouo contrarium non est, quandoquidem tam in veteri quam nova, per Christum, qui vnicas est mediator Dei et hominum, Deus et Homo, æterna vita humano generi est proposita. Quare malè sentiunt, : 1
Testantur et veteres scriptores enumerationem non esse necessariam. Nam in Decretis citatur Chrysostomus, qui sic ait:: 1
Tomus secundus Homiliarum, quarum singulos titulos huic Articulo subiunximus, continet piam et salutarem doctrinam, et hijs temporibus necessariam, non minus quàm prior Tomus Homiliarum quæ æditæ sunt tempore Edwardi sexti. Itaque eas in ecclesijs per ministros diligenter et clarè, ut à populo : 1
Traditiones atque cæremonias easdem, non omnino necessarium est esse ubique aut prorsus consimiles. Nam et uariæ semper fuerunt, et mutari possunt, pro regionum, temporum, et morum diuersitate, modo nihil contra uerbum Dei instituatur.: 1
Traditiones et cæremonias ecclesiasticas quæ cum uerbo Dei non pugnant, et sunt autoritate publica institutæ atque probatæ, quisquis priuato consilio uolens et data opera publicè uiolauerit, is, ut qui peccat in publicum ordinem ecclesiæ, quique lædit autoritatem Magistratus, et qui infirmorum fratrum conscientias uulnerat, publicè, ut cœteri timeant, arguendus est.: 1
Una enim pars sensit, Christum tantummodo secundum divinam naturam, esse nostram justitiam, si videlicet ille per fidem in nobis habitet: etenim omnia: 1
Unanimi consensu {ad normam verbi divini, et sententiam Augustanæ Confessionis) in Ecclesiis nostris docetur, nos peccatores longe miserrimos sola in Christum fide coram Deo justificari et salvari, ita ut Christus solus nostra sit justitia. Hic autem Jesus Christus, Salvator noster, et justitia nostra, verus Deus est et verus homo: etenim divina et humana naturæ in ipso sunt personaliter unitæ. Quæsitum igitur fuit: secundum quam naturam Christus nostra sit justitia? Et hoc occasione duo errores, et quidem inter se pugnantes, Ecclesias quasdam perturbarunt.: 1
Unde Pontificiorum illa de perpetuo cœlibatu, de paupertate, deque obedientia regulari vota Monastica, tantum abest ut perfectionis gradus sint sublimiores, ut superstitionis plane sint ac peccati laquei, quibus nulli unquam Christiano semetipsum licet implicare.: 1
Unde asserimus sacramenta non solum tesseras quasdam societatis Christiana, sed et gratiæ divinæ symbola esse, quibus ministri, Domino, ad eum finem quem ipse promittit offert et efficit, cooperentur, sic tamen, qualiter de verbi ministerio dictum est, ut omnis virtus salvifica uni Domino transscribatur: 1
Unde habent jus episcopi has traditiones imponendi Ecclesiis ad illaqueandas conscientias, quum Petrum : 1
Unde sic homini liberum arbitrium tribuimus, ut qui scientes et volentes agere nos bona et mala experimur, mala quidem agere sponte nostra queamus, bona vero amplecti et persequi, nisi gratia Christi illustrati, Spiritu ejus impulsi, non queamus. Deus enim is est, qui operatur in nobis et velle et perficere pro bona sua voluntate. Et ex Deo salus, e nobis perditio est.: 1
Ut autem hæc de divina electione doctrina sapientissimo Dei consilio per prophetas, Christum ipsum, atque Apostolos, sub Veteri æque atque sub Novo Testamento, est prædicata, et sacrarum deinde literarum monumentis commendata: ita et hodie in Ecclesia Dei, cui ea peculiariter est destinata, cum spiritu discretionis, religiose et sancte, suo loco et tempore, missa omni curiosa viarum altissimi scrutatione, est proponenda, idque ad sanctissimi nominis divini gloriam, et vividum populi ipsius solatium.: 1
Ut autem homines ad fidem adducantur, Deus clementer lætissimi hujus nuntii præcones mittit, ad quos vult, et quando vult, quorum ministerio homines ad resipiscentiam et fidem in Christum crucifixum vocantur. Quomodo enim credent in eum, de quo non audierint? quomodo autem audient absque prædicante? quomodo prædicabunt, nisi fuerint missi? : 1
Ut hæ controversiæ solide et dextre explicentur atque decidantur, hæc nostra fides, doctrina et confessio est.: 1
Ut hanc fidem consequamur, institutum st ministerium docendi Evangelii et porrigendi Sacramenta: 1
V. Adulterium aut scortatio si admittatur post sponsalia, ac ante conjugium detegatur, personæ innocenti justam præbet occasionem contractum illum dissolvendi;: 1
V. Corpus Christi in Sacra Cœna non ore una cum pane sumi: sed tantum panem et vinum ore accipi: corpus vero Christi spiritualiter duntaxat, fide nimirum, sumi.: 1
V. Credimus, docemus, et confitemur, quod Ecclesia alia aliam damnare non debeat, propterea, quod hæc vel illa plus minusve externarum ceremoniarum, quas Dominus non instituit, observet; si modo in doctrina ejusque articulis omnibus, et in vero Sacramentorum usu sit inter eas consensus. Hoc enim vetus et verum dictum est: Dissonantia jejunii non dissolvit consonantiam fidei.: 1
V. Dominus Jesus obedientia sua perfecta, suique ipsius sacrificio; quod per æternum Spiritum Deo semel obtulit, justitiæ Patris plene satisfecit,: 1
V. Fidem esse talem fiduciam in obedientiam Christi, quæ possit in eo etiam homine permanere et consistere, qui vera pœnitentia careat, et ubi caritas non sequatur, sed qui contra conscientiam in peccatis perseveret.: 1
V. Fructus vero Spiritus sunt opera illa, quæ Spiritus Dei, in credentibus habitans, per homines renatos operatur, et quæ a credentibus fiunt, quatenus renati sunt, ita quidem sponte ac libere, quasi nullum præceptum unquam accepissent, nullas minas audivissent, nullamque remunerationem expectarent. Et hoc modo filii Dei in Lege vivunt, et secundum normam Legis divinæ vitam suam instituunt; hanc vivendi rationem: 1
V. Fundamenta autem, quibus in hoc negotio contra Sacramentarios nitimur, hæc sunt, quæ etiam D. Lutherus in majore sua de Cœna Domini Confessione posuit:: 1
V. Hæc Dei prædestinatio non in arcano Dei consilio est scrutanda, sed in Verbo Dei, in quo revelatur quærenda est.: 1
V. Hoc fœdus sub Lege atque sub Evangelio administratum est modo alio atque alio.: 1
V. Honora patrem tuum ac matrem tuam, ut prolongentur dies tui in terra illa quam tibi largitur Dominus Deus tuus.: 1
V. In hoc Sacramento externa elementa ad usus a Christo institutos rite separata, ita ad eum crucifixum referuntur ut rerum quas repræsentat nominibus : 1
V. In resipiscentia generali acquiescendum non est, verum ad id contendere tenetur quisque, ut singulorum suorum peccatorum quam particularem agat pœnitentiam.: 1
V. Item, hominem, post regenerationem, legem Dei perfecte observare atque implere posse, eamque impletionem esse nostrum coram Deo justitiam, qua vitam æternam promereamur.: 1
V. Item, peccatum originale tantum esse externum impedimentum bonarum spiritualium virium, et non esse despoliationem et defectum earundem, sicuti cum magnes allii succo illinitur, vis ejus naturalis attrahendi ferrum non tollitur, sed tantum impeditur, aut sicut macula de facie, aut color de pariete abstergi facile potest.: 1
V. Lex moralis omnes tam justificatos quam alios quosvis perpetuo ligat ad obedientiam illi exhibendam;: 1
V. Missa, ut hodie in usu est, in qua Christus Deo Patri offertur pro peccatis vivorum et mortuorum, Scripturæ est contraria, in sanctissimum sacrificium, passionem et mortem Christi blasphema et propter abusus coram Deo abominabilis.: 1
V. Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu, non potest introire in regnum cœlorum. Casus tamen necessitatis hoc ipso non intenditur.: 1
V. Peccatorum veniam, aut vitam æternam de Deo mereri non valemus, ne optimis quidem operibus nostris; cum propter summam illam inter ea et futuram gloriam disparitatem; tum etiam propter infinitam distantiam quæ inter nos ac Deum intercedit; cui nos per illa nec prodesse : 1
V. Per hanc unionem personalem et, quæ eam secuta est, exaltationem Christus secundum carnem: 1
V. Perseverat Deus eorum peccata condonare quos semel justificavit,: 1
V. Purissimæ omnium quæ in terris sunt Ecclesiæ, cum mixturæ tum etiam errori sunt obnoxiæ,: 1
V. Quamvis grave peccatum sit institutum hoc despicatui habere vel negligere;: 1
V. Qui ex humano genere sunt ad vitam prædestinati, illos Deus ante jacta mundi fundamenta, secundum æternum suum ac immutabile propositum, secretumque voluntatis suæ consilium et beneplacitum, elegit in Christo ad æternam gloriam,: 1
V. Quicunque ergo alias doctrinas Evangelio vel æquant vel præferunt, errant, nec intelligunt quid sit Evangelion.: 1
V. Quod Christus secundum humanitatem absens regnet, sicut rex Hispaniæ novas insulas regit.: 1
V. Quod Magistratus, sub Novo Testamento, bona conscientia homines facinorosos capitali supplicio afficere non possit.: 1
V. Quod corpus et sanguis Christi non fide tantum spiritualiter: 1
V. Quod infantes baptizandi non sint, donec usum rationis: 1
V. Quod panis et vinum in Sacra Cœna non sint organa, per quæ et cum quibus Christus corpus et sanguinem suum distribuat.: 1
V. Quod sola fide, quæ in cœlum se elevet, et non ore accipiatur.: 1
V. Quod unio personalis faciat tantum communia nomina et communes titulos.: 1
V. Sacramenta Veteris Testamenti si res spirituales per ea significatas exhibitasque respiciamus, quoad substantiam eadem fuere cum his sub Novo.: 1
V. Salutem non dependere a baptismo, atque ideo baptismum in casu necessitatis non permittendum esse in ecclesia, sed in defectu ordinarii ministri ecclesiæ permittendum esse, ut infans sine baptismo moriatur.: 1
V. Sapientissimus, justissimus, et gratiosissimus idem Deus, sæpenumero filios suos tentationibus multifariis, suorumque cordium corruptioni ad tempus permittit; quo ob admissa prius peccata castiget eos, vel corruptionis iis detegat vim occultam, cordiumque suorum fraudulentiam ut humilientur;: 1
V. Synodi et Concilia id solum quod Ecclesiam spectat tractare debent et concludere; neque civilibus negotiis, quæ rem publicam spectant ingerere se debent, nisi humiliter supplicando in casibus, si qui acciderint, extraordinariis; aut consulendo, quoties id ab eis postulat Magistratus civilis, nempe quo conscientiæ illius satisfiat.: 1
V. Testimonium Ecclesiæ efficere quidem potest ut de Scriptura sacra : 1
V. Voluntas humana perfecte ac immutabiliter libera ad bonum solum redditur non nisi in statu gloriæ.: 1
V. Votum, naturæ consimilis est cum juramento promissorio, parique debet tum religione nuncupari tum fide persolvi.: 1
VI. Ad hunc modum una eademque Lex est manetque, immota videlicet Dei voluntas, sive pœnitentibus sive impœnitentibus, renatis aut non renatis proponatur. Discrimen autem, quo ad obedientiam, duntaxat in hominibus est: quorum alii non renati Legi obedientiam, qualemcunque a Lege requisitam præstant, sed coacti et inviti id faciunt: 1
VI. Baptismi efficacia ei temporis momento quo administratur non adstringitur.: 1
VI. Christianorum infantes iam ante baptismum esse sanctos, ab utero matris, imo adhuc in utero materno constitutos esse in foedere vitas æternæ; ceteroque : 1
VI. Consilium Dei universum de omnibus quæ ad suam ipsius gloriam, quæque ad hominum salutem, fidem, vitamque sunt necessaria, aut expresse in Scriptura continetur, aut consequentia bona et necessaria derivari potest a Scriptura; cui nihil deinceps addendum est, seu novis a spiritu revelationibus, sive traditionibus hominum.: 1
VI. Credimus igitur, docemus et confitemur, cum dicitur, renatos : 1
VI. Credimus, docemus et confitemur etiam, etsi vere in Christum credentes et renati multis infirmitatibus et nævis usque ad mortem sunt obnoxii: non tamen illis vel de justitia, quæ per fidem, ipsis imputatur, vel de æterna salute esse dubitandum, quin potius firmiter illis statuendum esse: 1
VI. Credimus, docemus et confitemur, corpus et sanguinem Christi non tantum spiritualiter per fidem, sed etiam ore, non tamen Capernaitice, sed supernaturali et cælesti modo, ratione sacramentalis unionis, cum pane et vino sumi. Hoc enim verba Christi perspicue testantur, quibus præcipit, accipere, edere, bibere: idque ab Apostolis factum : 1
VI. Doctrina illa quæ substantiæ panis ac vini in substantiam corporis et sanguinis Christi conversionem : 1
VI. Ecclesiæ caput extra unum Dominum Jesum Christum nullum est;: 1
VI. Hinc etiam credimus, docemus atque confitemur, quod Deus sit homo, et homo sit Deus, id quod nequaquam ita se haberet, si divina et humana natura prorsus inter se nihil revera et reipsa communicarent.: 1
VI. Hodie sub evangelio neque preces, nec ulla pars alia religiosi cultus ita cuivis alligatur loco in quo præstetur aut versus quem dirigatur,: 1
VI. Item, hominis naturam et essentiam non prorsus esse corruptam: sed aliquid boni adhuc in homine reliquum, etiam in rebus spiritualibus, videlicet, bonitatem, capacitatem, aptitudinem, facultatem, industriam, aut vires, quibus in rebus spiritualibus inchoare aliquid boni, operari, aut cooperari valeat.: 1
VI. Panem et vinum in Cœna Domini tantummodo symbola seu tesseras esse, quibus Christiani mutuo sese agnoscant.: 1
VI. Peccatum omne cum originale tum actuale, quum justæ Dei legis transgressio sit eique contraria,: 1
VI. Quamvis ea sit hominis corruptio ut proclivis sit ad excogitandum argumenta, indebite illos quos Deus connubio junxit dissociandi; nihilominus tamen extra adulterium ac desertionem ita obstinatam, ut cui nullo remedio, nec ab Ecclesia nec a : 1
VI. Quamvis redemptionis opus non nisi post incarnationem ejus, a Christo quidem actu effectum fuerit, vis tamen ejus, efficacia, et beneficia per omnia iam inde a mundi primordiis elapsa secula electis sunt communicata, in et per promissiones illas, typos, et sacrifica, : 1
VI. Quamvis vere fideles non sint sub lege tanquam sub operum fœdere, unde aut justificari possint aut condemnari:: 1
VI. Quando vero Lex et Evangelion, sicut et ipse Moises, ut Doctor Legis, et Christus, ut Doctor Evangelii, inter se conferuntur: credimus, docemus et confitemur, quod Evangelion non sit concio pœnitentiæ, arguens peccata: sed quod proprie nihil aliud sit, quam laetissimum quoddam nuncium, et concio plena consolationis, non arguens aut terrens, quandoquidem conscientias contra terrores Legis solatur, easque in meritum solius Christi respicere jubet, et dulcissima prædicatione, de gratia et favore Dei, per meritum Christi impetrato, rursus erigit.: 1
VI. Quemadmodum autem Deus electos ad gloriam destinavit, sic omnia etiam quibus illam consequantur media præordinavit, voluntatis suæ proposito æterno simul et liberrimo.: 1
VI. Quemadmodum autem tenetur quivis peccata sua Deo privatim confiteri, et pro remissione illorum precibus contendere:: 1
VI. Quidquid de carne nascitur, caro est, et natura sumus omnes filii iræ divinæ, quia ex semine peccaminoso sumus geniti et in peccatis concipimur omnes.: 1
VI. Quod Christianorum liberi eam ob causam, quia parentibus Christianis et fidelibus orti sunt (etiam præter et ante susceptum baptismum), revera sancti, et in filiorum Dei numero sint habendi. Qua de causa etiam neque Pædobaptismum magnifaciunt, neque id operam dant, ut infantes baptizentur, quod cum expressis verbis promissionis divinæ: 1
VI. Quod damnabilis idololatria sit, si fiducia et fides cordis in Christum non solum secundum divinam, sed etiam secundum humanam ipsius naturam collocetur, et honor adorationis ad utramque dirigatur.: 1
VI. Quod homo pius, vere per Spiritum Dei regeneratus, legem Dei in hac vita perfecte servare et implere valeat.: 1
VI. Quod oralis perceptio corporis et sanguinis Christi non solum fiat a dignis: 1
VI. Quod phrasis tantum et modus quidam loquendi sit, cum dicitur: Deus est homo, et homo ed Deus; siquidem Divinitas nihil cum humanitate, et humanitas nihil cum Deitate realiter, hoc est, vere et reipsa, commune habeat.: 1
VI. Quod scelestos illos spectat impiosque homines, quos Deus, ut justus judex, ob peccata præcedentia excæcat induratque;: 1
VI. Quod soli digni illud accipiant; indigni autem, qui talem fidem evolantem sursum in cœlos non habent, nihil præter panem et vinum accipiant.: 1
VI. Sub evangelio autem, exhibito jam Christo, substantia: 1
VI. Verbum autem Dei deducit nos ad Christum, is est liber ille vitæ, in quo omnes inscripti et electi sunt, qui salutem æternam consequuntur. Sic enim scriptum est: 1
VI. Nam Christus Jesus dux est et imperator, a Deo toti generi humano et promissus et præstitus:: 1
VI. Quemadmodum Christus solus pro nobis mortuus est, ita etiam solus ut mediator et advocatus inter Deum Patrem et nos fideles adorandus est. Idcirco alios mediatores extra hanc vitam existentes ad adorandum proponere cum fundamento Verbi Dei pugnat.: 1
VII. Christus in opere Mediatorio agit secundum utramque naturam, id agens per utramvis, quod eidem proprium est,: 1
VII. Christus vero omnes peccatores ad se vocat, et promittit illis levationem, et serio vult: 1
VII. Contra autem rejicimus etiam, falsum dogma Manichæorum, cum docetur, peccatum originis tanquam quiddam essentiale atque substantiale a Satana in naturam esse infusum, et cum eadem: 1
VII. Credimus, docemus et confitemur, quod ad conservandam puram doctrinam de justitia fidei coram Deo, necessarium sit, ut particulæ exclusivæ : 1
VII. Credimus, docemus et confitemur, quod non tantum vere in Christum credentes, et qui digne ad Cœnam Domini accedunt, verum etiam indigni et infideles verum corpus et sanguinem Christi sumant: ita tamen, ut nec consolationem, nec vitam inde percipiant, sed potius, ut illis sumtio ea ad judicium et damnationem cedat, si non convertantur et pœnitentiam agant: 1
VII. Digne communicantes, Elementa in hoc Sacramento visibilia dum participant,: 1
VII. Eam ob causam credimus, docemus et confitemur, quod virgo Maria non nudum aut merum hominem duntaxat, sed verum Dei Filium conceperit et genuerit: unde recte Mater Dei et appellatur et revera est. : 1
VII. Esse locum post hanc vitam, in quo purgentur animæ, in Scriptura non reperitur; proin omnia officia pro mortuis instituta, ut vigiliæ, missæ pro defunctis, exequiæ, septimæ, trigesimæ, anniversariæ, lampades, cerei et id genus alia frustanea sunt.: 1
VII. Fidem ideo salutem nobis conferre, quod novitas illa, quæ in dilectione erga Deum et proximum consistit, per fidem in nobis inchætur.: 1
VII. Hoc tamen non aliter, quam de spiritu hominis jam liberato intelligendum est, sicut hanc rem ipse Christus, ejusque Apostoli declarant : 1
VII. Item, Deum in conversione et regeneratione hominis substantiam et essentiam veteris Adami, et præcipue animam rationalem penitus abolere, novamque animas essentiam ex nihilo, in illa conversione et regeneratione creare.: 1
VII. Nemini quicquam vovere licet se acturum, quod aut verbo Dei prohibetur; aut officium aliquod inibi præceptum impediret, quodve non est in voventis potestate, et cui præstando vires illi Deus non est pollicitus.: 1
VII. Neque interim Legis usus isti iam memorati, Evangelii gratiæ adversantur, sed cum eadem conspirant suaviter,Gal. iii. 21: 1
VII. Opera nondum regenitorum, licet, quoad materiam præcepto divino conformia esse possint, sibique ipsis et aliis item utilia;: 1
VII. Panem et vinum tantum esse figuras, similitudines et typos corporis et sanguinis Christi, longissimo intervallo a nobis absentis.: 1
VII. Providentia Dei sicut ad omnes creaturas universali modo se extendit; ita modo plane peculiari Ecclesiæ suæ curam gerit, ac in ejus bonum disponit universa.: 1
VII. Quæ in Scriptura continentur non sunt omnia æque aut in se perspicua, aut omnibus hominibus evidentia,: 1
VII. Quemadmodum est de lege naturæ ut indefinite portio quædam temporis idonea divino cultui celebrando sejuncta sit ac assignata; ita in verbo suo Deus : 1
VII. Quod ea non sit vera et Christiana Ecclesia, in qua aliqui adhuc peccatores reperiuntur.: 1
VII. Quod non sit vera Ecclesia Christi, in qua non vigeat publica excommunicatio, et solennis aliquis excommunicationis modus, seu, ut vulgo dicitur, processus ordinarius.: 1
VII. Quod tantum, sit verbalis, sine re ipsa, idiomatum communicatio, cum dicitur: Filium Dei pro peccatis mundi mortuum esse: Filium hominis omnipotentem factum esse.: 1
VII. Quod vero ad revelationem peccati attinet, sic sese res habent. Velum illud Moisis omnium hominum oculis est obductum, quam diu solam Legis concionem, nihil autem de Christo audiunt. Itaque peccata sua ex Lege non vere agnoscunt: sed aut hypocritæ fiunt, qui justitiæ propriæ opinione turgent, quales : 1
VII. Reliquos humani generis Deo placuit secundum consilium voluntatis suæ inscrutabile: 1
VII. Sacramentum Baptismi eidem personæ non est nisi semel administrandum.: 1
VII. Ut sit ipse salus et caput omnium credentium, qui corpus eius sunt, quod quidem absque ipso mortuum est, et nihil potest.: 1
VIII. Credimus, docemus et confitemur, etsi antecedens contritio et subsequens nova obedientia ad articulum justificationis coram Deo non pertinent: non tamen talem fidem justificantem esse fingendam, quæ una cum malo proposito peccandi, videlicet, et contra conscientiam agendi, esse et stare possit. Sed postquam homo per fidem est justificatus, tum, veram illam et vivam fidem esse per caritatem efficacem : 1
VIII. Credimus, docemus et confitemur, unum tantum genus esse indignorum convivarum: ii sunt soli illi, qui non credunt. De his scriptum est: 1
VIII. De nostra igitur electione ad vitam æternam neque ex rationis nostræ judicio, neque ex lege Dei judicandum est, ne vel dissolutæ et Epicureæ vitæ nos tradamus, vel in desperationem incidamus. Qui enim rationis suæ judicium in hoc negotio sequuntur, in horum cordibus hæ perniciosæ cogitationes: 1
VIII. Doctrina de sublimi hoc prædestinationis mysterio non sine summa cura et prudentia tractari debet,: 1
VIII. Ex his sequitur, quod omnes, qui in isto capite vivunt, sunt membra et Filii Dei. Et hæc est ecclesia seu communio sanctorum, sponsa Christi, ecclesia catholica.: 1
VIII. Fidem in justifications negotio primas quidem partes tenere, sed tamen etiam renovationem et caritatem ad justitiam nostrum coram Deo pertinere, ita ut renovatio et caritas quidem non sit principalis causa nostræ justitiæ: sed tamen justitiam nostrum coram Deo (si absint renovatio et caritas) non esse integram et perfectam.: 1
VIII. Hanc vero libertatem spiritus in electis Dei filiis non perfectam, sed multiplici infirmitate adhuc gravatam agnoscimus, quemadmodum D. Paulus super ea re de sua ipsius persona conqueritur: 1
VIII. Homines improbi et ignari externa licet in hoc sacramento percipere possint elementa, rem tamen : 1
VIII. Inde porro credimus, docemus et confitemur, quod non nudus homo tantum pro nobis passus, mortuus et sepultus sit, ad inferos descendant, a mortuis resurrexit, ad cœlos ascenderit, et ad majestatem et omnipotentem Dei virtutem evectus fuerit: sed talis homo, cujus humana natura cum Filio Dei tam arctam ineffabilemque unionem et communicationem habet, ut cum eo una sit facta persona.: 1
VIII. Instrumentum Vetus Hebræa lingua (antiqua Dei populo nempe vernacula) Novum autem Græca: 1
VIII. Item, cum hi sermones citra declarationem usurpantur, quod videlicet hominis voluntas, ante conversionem, in ipsa conversione, et post conversionem, Spiritui Sancto repugnet, et quod: 1
VIII. Item, non ipsum animalem hominem, sed aliquid aliud, et peregrinum quiddam, quod sit in homine, peccare, ideoque non ipsam naturam, sed tantummodo peccatum originale, in natura existens, accusari.: 1
VIII. Panem et vinum tantummodo signa, memoriæ conservandæ gratia, instituta esse, quæ sigillorum et pignorum rationem habeant, quibus nobis confirmetur, quod fides, cum in cælum illa ascendit et evehitur, ibi tam vere corporis et sanguinis Christi particeps fiat, quam vere nos in Sacra Cœna panem manducamus et vinum bibimus.: 1
VIII. Pro quibus Christus redemptionem acquisivit, iis omnibus certo quidem ac efficaciter eam applicat impertitque,: 1
VIII. Quod conciones non sint audiendæ ullæ in iis templis, in quibus aliquando Missæ Pontificiæ sunt celebratæ.: 1
VIII. Quod humana in Christo natura, eo modo, quo est Divinitas, facta sit essentia quædam infinita, et ex hoc essentiali, communicata, in humanam naturam effusa, et a Deo separata virtute et proprietate, eo modo, quo divina natura, ubique præsens sit.: 1
VIII. Quod is Ecclesiæ minister alios homines cum fructu docere, aut vera Sacramenta dispensare non possit, qui ipse non sit vere renovatus, renatus et vere justus.: 1
VIII. Tamen, quam diu nobis Christi passio et mors iram Dei ob oculos ponunt, et hominem perterrefaciunt, tam diu non sunt proprie concio Evangelii,: 1
VIII. Tunc autem hoc Sabbatum Deo sancte celebratur, quum post corda rite præparata, et compositas suas res mundanas, homines non solum a suis ipsorum operibus, dictis, cogitatis; : 1
VIII. Imagines fabricare cultus gratia, Dei Verbo, Veteris et Novi Testamenti libris comprehenso repugnat. Idcirco si sub periculo adorationis proponantur, abolendæ: 1
Verbo Dei, aut verbi divini interpretatione notes obtruderent, quod neque Deus antea voluisset, nec per scripturas suas nobis indicasset: sed cogebantur concilia: 1
Verum confessio, cum propter maximum absolutionis beneficium, : 1
Verum cum aliquid contra Evangelium docent aut statuunt, tunc habent Ecclesiæ mandatum Dei, quod obedientiam prohibet: 1
Verum extant clara testimonia, quæ prohibent condere tales traditiones ad promerendam gratiam, aut tanquam necessarias ad salutem. Paulus: 1
Verum in hoc manifestata est charitas Dei, quod Filium suum unigenitum in mundum misit, ut omnis qui credit in eum, non pereat, sed habeat vitam æternam. 1 Johan. iv. 9: 1
Verum populus concipit multas perniciosas opiniones ex illis falsis preconiis vitæ monasticæ. Audit sine modo laudari cælibatum: ideo cum offensione conscientiæ versatur in conjugio. Audit solos mendicos esse perfectos: ideo cum offensione conscientiæ versatur in conjugio. Audit solos mendicos esse perfectos: ideo cum offensione conscientæ retinet possessiones, negotiatur. Audit consilium Evangelicum esse de non vindicando: ideo alii in privata vita non verentur ulcisci, audiunt enim consilium esse, non præceptum. Alii omnes magistratus et civilia officia judicant indigna esse Christianis.: 1
Vix ulli Canones servantur accurate, et multi quotidie exotescunt apud illos etiam, qui diligentissime defendunt traditiones. Nec potest conscientiis consuli, nisi hæc æquitas servetur: 1
Vnus est viuus et uerus Deus æternus, incorporeus, impartibilis, impassibilis, immensæ potentiæ, sapientiæ ac bonitatis: creator et conseruator omnium tum uisibilium tum inuisibilium. Et in Vnitate huius diuinæ naturæ tres sunt Personæ, : 1
X. Quia manifestus scortator juxta Scripturam excommunicandus; sequitur, scortationem aut impurum cælibatum propter scandalum nulli ordini hominum magis quam sacerdotali damnosum esse.: 1
X. Credimus præterea, docemus et confitemur, fidem et salutem : 1
X. Credimus, docemus et confitemur, totam dignitatem, convivarum cælestis hujus Cœnæ in sola sacratissima obedientia et absolutissimo Christi merito consistere. Illud autem nobis vera fide applicamus, et de applicatione hujus meriti per Sacramentum certi reddimur, atque in animis nostris confirmamur. Nequaquam autem dignitas illa ex : 1
X. D. Lutherus quidem, originis illud malum, peccatum naturæ, personale, essentiale vocat: sed non eam ob causam, quasi natura, persona, aut essentia hominis, absque omni discrimine, sit ipsum peccatum originis: sed ideo ad hunc modum loquitur, ut hujusmodi phrasibus discrimen inter peccatum originale, quod humanæ naturæ infixum est, et inter alia peccata, quæ actualia vocantur, melius intelligi possit.: 1
X. Ex eodem etiam fundamento credimus, docemus, et confitemur, Filium hominis ad dextram omnipotentis majestatis et virtutis Dei realiter, hoc est, vere et reipsa, secundum humanam suam naturam, esse exaltatum, cum homo ille in Deum assumtus fuerit, quamprimum in utero matris a Spiritu Sancto eat conceptus, ejusque humanitas: 1
X. In Sacra Cœna duntaxat virtutem, operationem et meritum absentis corporis et sanguinis Christi dispensari.: 1
X. Non concupisces proximi tui domum, non concupisces proximi tui uxorem, non servum, non ancillam, non bovem, non asinum neque aliud denique quicquam quod est proximi tui.: 1
X. Promissionem gratiæ nobis applicari per fidem in corde, et præterea etiam per confessionem, quæ ore fit, et per alias virtutes.: 1
X. Qui igitur voluntatem Dei revelatam inquirunt, eoque ordine progrediuntur, quem D. Paulus in Epistola ad Romanos secutus est: 1
X. Quod humana natura in Christo in omnia loca cœli et terræ localiter expansa sit; quod: 1
X. Supremus judex, a quo omnes de religione controversiæ sunt determinandæ, omnia Conciliorum decreta, opiniones Scriptorum Veterum, doctrinæ denique hominum, et privati quicunque Spiritus sunt examinandi, cujusque sententia tenemur: 1
X. Quum membra absque capite aliquid operantur, ut, dum sese lacerant aut perdunt, demens est homo: sic, dum membra Christi sine capite Christo aliquid tentant, insana sunt, sese gravant et perdunt imprudentibus legibus.: 1
XI. Christi corpus ita cœlo inclusum esse, ut nullo prorsus modo, simul, eodem tempore, pluribus aut omnibus locis in terris præsens esse possit, ubi Cœna Domini celebratur.: 1
XI. Eamque majestatem, ratione unionis personalis, semper Christus habuit, sed in statu suæ humiliationis sese exinanivit, qua de causa revera ætate, sapientia, et gratia apud Deum atque homines profecit. Quare majestatem illam non semper, sed quoties ipsi visum fuit, execruit, donec formam servi, non autem naturam humanam, post resurrectionem plene et prorsus deponeret, et in plenariam usurpationem, manifestationem et declarationem divinæ majestatis collocaretur, et hoc modo in gloriam suam ingrederetur: 1
XI. Fidem non justificare sine bonis operibus, itaque bona opera necessario ad justitiam requiri, et: 1
XI. Peccatum enim originis non est quoddam delictum, quod actu perpetratur, sed intime inhæret infixum ipsi naturæ, substantiæ et essentiæ hominis. Et quidem, si maxime nulla unquam prava cogitatio in corde hominis corrupti exoriretur, si nullum verbum otiosum proferretur, si nullum malum opus aut facinus designaretur: tamen natura nihilominus corrupta est per originate peccatum, quod nobis ratione corrupti seminis agnatum est, quod ipsum etiam scaturigo est omnium aliorum actualium peccatorum, ut sunt pravæ cogitationes, prava colloquia, prave et scelerate facta. Sic enim scriptum legimus : 1
XI. Quod Christo impossibile sit, propter humanæ naturæ proprietatem, ut simul in pluribus, quam in uno loco, nedum ubique, suo cum corpore esse possit.: 1
XII. Christum substantialem corporis et sanguinis sui præsentiam neque promittere neque exhibere potuisse, quandoquidem id proprietas humanæ ipsius naturæ assumtæ nequaquam ferre aut admittere possit.: 1
XII. Est etiam diligenter observanda varia significatio vocabuli: 1
XII. Huc usque homo plus in meditatione articuli de æterna Dei electione tuto progredi potest, quatenus videlicet ea in Verbo Dei est revelata. Verbum Dei enim nobis Christum, librum vitæ, proponit: is nobis per Evangelii prædicationem aperitur et evolvitur, sicut scriptum est: 1
XII. Inde adeo, et quidem facillime, corpus suum verum et sanguinem suum in Sacra Cœna præsens distribuere potest. Id vero non fit secundum modum et proprietatem humanæ naturæ, sed secundum modum et proprietatem dextræ Dei, ut Lutherus secundum analogiam fidei nostræ Christianæ, in Catechesi comprehensæ, loqui solet. Et hæc Christi in Sacra Cœna præsentia neque physica aut terrena est, neque Capernaitica: interim tamen verissima et quidem substantialis est. Sic enim verba Testamenti Christi sonant: Hoc est, est, est corpus meum, etc.: 1
XII. Quod sola humanitas pro nobis passa sit, nosque redemerit, et quod Filius Dei in passions nullam prorsus cum humanitate: 1
XII. Adhuc ergo insaniunt non pro capite, quod per gratiam Dei pii omnes summo studio conantur erigere, sed quod non permittuntur insanire et furere. Volunt enim pii soli capiti Christo auscultare.: 1
XIII. Interim tamen summo studio in eo elaboremus, ut ad normam voluntatis divinæ vitam nostram instituamus, et vocationem nostram: 1
XIII. Quod Filius Dei tantummodo Divinitate sua nobis in terris, in verbo, sacramentis, in omnibus denique ærumnis nostris, præsens sit, et quod hæc præsentia prorsus ad humanitatem nihil pertineat. Christo enim, postquam, nos passione et morte sua redemerit, secundum humanitatem suam nihil amplius nobiscum in terris esse negotii.: 1
XIII. Quod vero ad Latina vocabula substantiæ et accidentis attinet, cum ea non sint Scripturæ Sacræ vocabula, præterea etiam a plebe non intelligantur, abstinendum est ab illis in publicis sacris concionibus, ubi indocta plebs docetur; et hac in re simplicium et rudiorum merito habenda est ratio.: 1
XIII. Verbo Dei quum auscultant homines, pure et synceriter voluntatem Dei discunt. Deinde per Spiritum Dei in Deum trahuntur et veluti transformantur: 1
XIV. Hac brevi explicatione æternæ electionis divinæ honos suus Deo plene et in solidum tribuitur: quod videlicet, secundum voluntatis suæ propositum, mera misericordia, sine ullo nostro merito salvos nos faciat. Neque tamen hac doctrina, vel gravioribus illis animi perturbationibus, et pusillanimitati, vel Epicurismo: 1
XIV. Non omnipotens illud verbum Testamenti Christi, sed fidem præsentiæ corporis et sanguinis Christi in Sacra Cœna causam esse.: 1
XIV. Quod Filius Dei, qui humanam naturam assumsit, jam post depositam servi formam, non omnia opera omnipotentiæ suæ, in et cum humanitate sua, et per eam, efficiat, sed tantum aliqua, et quidem in eo tantum loco, ubi humana natura est localiter.: 1
XIV. Summo igitur studio hoc unum in primis curent omnes Christiani ut Evangelium Christi unice et synceriter ubique prædicetur.: 1
XIX. Christus unicus est Mediator inter Deum et nos.: 1
XIX. Externa visibilia elementa panis et vini in sacramento adoranda esse.: 1
XIX. Quod Christo secundum humanitatis suæ spiritum impossibile sit scire, quid ab æterno fuerit, quid jam nunc ubique fiat, et quid in omnem æternitatem sit futurum.: 1
XL. Magistratus jure duntaxat occidere possunt, atque eos tantum qui publice offendunt, idque inoffenso Deo, nisi Deus aliud præcipiat.: 1
XLI. Quum illis, pro quibus rationem reddere coguntur, consilia: 1
XLII. Quando vero perfide et extra regulam Christi egerint, possunt cum Deo deponi.: 1
XLIII. Hujus regnum optimum est et firmissimum qui ex Deo et cum Deo regnat; hujus vero pessimum et infirmissimum qui sua libidine.: 1
XLIV. Veri adoratores invocant Deum in spiritu et veritate, corde orantes, non clamore coram hominibus.: 1
XLIX. Maius et gravius scandalum non puto, quam quod sacerdotibus matrimonio legitimo interdicitur; concubinas et scorta habere accepta ab eis pecunia permittitur.: 1
XLV. Hypocritæ omnia opera sua faciunt ut videantur ab hominibus; propterea mercedem suam hic recipiunt.: 1
XLVI. Cantiones ergo, seu verius boatus, qui in templis sine devotione pro mercede fiunt, aut laudem aut quæstum ab hominibus quærunt.: 1
XLVII. Potius mortem eligere debet homo, quam Christianum offendere aut pudefacere.: 1
XLVIII. Qui ex infirmitate aut ignorantia absque causa vult offendi, non patiamur ut is infirmus : 1
XVI. Infideles et impœnitentes Christianos in Cœna Domini non verum corpus et sanguinem Christi, sed panem tantum et vinum sumere.: 1
XVI. Quod Christo secundum humanitatem data quidem sit maxima potestas in cœlo et in terra, videlicet major et amplior, quam omnes angeli et creaturæ acceperint: sed tamen ita, ut cum omnipotentia Dei nullam habeat communicationem, neque omnipotentia illi data sit. Itaque mediam quandam potentiam, inter omnipotentiam Dei, et inter aliarum creaturarum potentiam., fingunt, datam Christo secundum humanam ejus naturam per exaltationem; quæ minor quidem sit, quam Dei omnipotentia, major tamen omnium aliarum. creaturarum potestate.: 1
XVII. Christus unicus æternus et summus est sacerdos. Qui ergo se pro summis sacerdotibus venditant, gloriæ et potentiæ Christi : 1
XVII. Dignitatem convivarum in hoc cælesti Cœna non ex sola vera in Christum fide, sed etiam ex præparatione hominum externa pendere.: 1
XVII. Quod Christo secundum spiritum suum humanum certi limites positi sint, quantum videlicet ipsum scire oporteat, et quod non plus sciat, quam ipsi conveniat, et ad executionem sui officii, Judicis nimirum, necessario requiratur.: 1
XVIII. Christus qui sese semel in cruce obtulit hostia est et victima satisfaciens in æternum pro peccatis omnium fidelium. Ex quo colligitur, missam non esse sacrificium, sed sacrificii in cruce semel oblati commemorationem et quasi sigillum redemptionis per Christum exhibitæ: 1
XVIII. Eos etiam, qui veram et vivam in Christum fidem habent, eamque retinent, nihilominus hoc sacramentum ad judicium sumere posse, propterea quod in externa sua conversatione adhuc imperfecti sint.: 1
XX. Præter hæc justo Dei judicio relinquimus omnes curiosas, sannis virulentis tinctas, et blasphemas quæstiones, quæ honeste, pie, et sine gravi offensione recitari nequeunt, aliosque sermones, quando de supernaturali et cælesti mysterio hujus sacramenti crasse, carnaliter, Capernaitice, et plane abominandis modis, blaspheme, et maximo cum Ecclesiæ offendiculo,: 1
XXI. Prorsus etiam rejicimus atque damnamus Capernaiticam manducationem corporis Christi, quam nobis Sacramentarii contra suæ conscientiæ testimonium, post tot nostras protestationes, malitiose affingunt, ut doctrinam nostram apud auditores suos in odium adducant, quasi videlicet doceamus, corpus Christi dentibus laniari, et instar alterius cujusdam cibi, in corpore humano digeri. Credimus autem et asserimus, secundum clara verba Testamenti Christi, veram, sed supernaturalem manducationem corporis Christi, quemadmodum etiam vere, supernaturaliter tamen, sanguinem Christi bibi docemus. Hæc autem humanis sensibus aut ratione nemo comprehendere potest, quare in hoc negotio, sicut et in aliis fidei articulis, intellectum nostrum in obedientiam, Christi captivare oportet. Hoc enim mysterium in solo Dei verbo revelatur, et sola fide comprehenditur.: 1
XXI. Quum mutuo pro nobis hic in terris oramus, in hoc: 1
XXII. Christus est nostra institia. Hinc consequitur, opera nostra eatenus esse bona, quotenus sunt Christi; quatenus vero nostra, non esse vere bona.: 1
XXIII. Quod Christus substantiam hujus mundi et fastum contemnit, docet, quod hi, qui sub : 1
XXIV. Christianorum nullus ad ea opera, quæ Christus non præcepit, adstringitur; quolibet tempore, quolibet cibo vesci potest. Consequitur ergo literas, quas pro caseo et butyro dant pontificii, Romanas esse imposturas.: 1
XXIX. Qui Ecclesiastici vulgo seu spirituales vocantur, peccant, dum, posteaquam senserint castitatem sibi a Deo negatam, non uxores ducunt aut nubunt.: 1
XXVI. Nihil magis displicet Deo quam hypocrisis. Hinc discimus hypocrisim esse gravem, et impudentem audaciam quidquid sanctum se simulat coram hominibus. Hic cadunt cuculli, signa, rasus vertex, etc.: 1
XXVIII. Quidquid Deus non vetat et permittit, juste fit. Ex quo discimus matrimonium omnibus ex æquo convenire.: 1
XXX. Qui vovent castitatem, stulta præsumptione et puerili arrogantia tenentur. Qui ergo ab eis vota hujusmodi vel exquirunt vel oblata recipiunt, injuriam eis faciunt et tyrannidem in simplices exercent.: 1
XXXI. Excommunicationem nemo privatus ferre potest, sed ecclesia in qua excommunicandus habitat una cum episcopo.: 1
XXXII. Nemo potest nec debet excommunicari, quam is, qui sceleribus suis publice offendit: 1
XXXIII. Ablata injuste non templis, monasteriis, non monachis aut sacerdotibus, sed pauperibus danda sunt, si iis quibus: 1
XXXIV. Potestas quam sibi Papa et Episcopi, cæterique quos spiritales vacant, arrogant, et fastus, quo turgent, ex sacris literis et doctrina Christi firmamentum non habet.: 1
XXXIX. Leges magistratuum ad regulam divinæ voluntatis sunt conformandæ, ut oppressus et vim passos defendant et ab injuria asserant, etiam si nemo queratur.: 1
XXXV. Magistratus publicus firmatur verbo et facto Christi.: 1
XXXVI. Jurisdictio aut juris administratio, quam sibi dicti spirituales arrogant, tota magistratus sæcularis est, si modo velit esse Christianus.: 1
XXXVII. Magistratibus publicis omnes Christiani obedire debent nemine excepto.: 1
[Sanctificetur nomen tuum] oramus et efficere velit Deus, ut eum nos aliique, in eis, quibuscunque se notum nobis facit, glorificare valeamus; atque ad suam ipsius gloriam omnia dirigere velit ac disponere.: 1
absentem Christi sanguinem significent, sed ut propter sacramentalem unionem, panis et vinum vere sint corpus et sanguis Christi.: 1
absque eorum præsentia hominem justificari non posse. : 1
abusus episcopi, qui si correxissent eos in tempore, minus nunc esset dissensionum. Antea sua dissimulatione multa vitia passi sunt in Ecclesiam serpere. Nunc sero incipiunt queri de calamitatibus Ecclesiæ, cum hic tumultus non aliunde sumpserit occasionem, quam ex illis abusibus, qui tam manifesti erant, ut tolerari amplius non possent. Magnæ dissensiones de Missa, de Sacramento extiterunt. Fortasse dat pœnas orbis tam diuturnæ prophanationis Missarum, quam in Ecclesiis tot seculis toleraverunt isti, qui emendare et poterant et debebant. Nam in Decalogo scriptum est: 1
ad scelus impellat. Peccatum enim, ex diabolo, et ex hominis prava et mala voluntate oritur. Neque hæc Dei præscientia causa est, quod homines pereant; hoc enim sibi ipsis imputare debent: sed præscientia Dei disponit: 1
admodum sit, conversionem adjuvare, atque cooperari, et seipsam ad gratiam applicare, præparare, eam apprehendere, amplecti, et Evangelio credere posse.: 1
alteram mutatur: sed Christus verus Deus et homo in una indivisa persona est, permanetque in omnem æternitatem. Hoc post illud Trinitatis summum est mysterium, ut Apostolus: 1
assumto homine vere habet, et expersonali unione, et summa ac ineffabili communione, quæ inde consequitur, totum illud promanat, quicquid humani de Deo, et quicquid divini de homine Christo dicitur et creditur. Et hanc unionem atque communionem naturarum antiquissimi Ecclesiæ Doctores similitudine ferri candentis, itemque unione corporis et animæ in homine, declararunt.: 1
aut certe peragere: sed tantum in operibus vitæ præsentis tam bonis, quam etiam malis. Bonis dico, quæ de bono naturæ oriuntur, i.e., velle laborare in agro, velle manducare et bibere, velle habere amicum, velle habere indumenta, velle fabricare domum, uxorem velle ducere, pecora nutrire, artem discere diversarum rerum bonarum, vel quicquid bonum ad præsentem pertinet vitam. Quæ omnia non sine divino gubernaculo subsistunt, imo ex ipso et per ipsum sunt et esse cœperunt. Malis vero dico, ut est, velle idolum colere, velle homicidium, etc.: 1
bene operari libero et spontaneo spiritu, id non ita accipiendum esse, quod in hominis renati arbitrio relictum sit, bene aut male agere, quando ipsi visum fuerit, ut nihilominus tamen fidem retineat, etiamsi in peccatis ex proposito perseveret.: 1
bonitate ac veritate infinitus, æternus, ac immutabilis.: 1
caro ac homo animalis suæ corruptioni consentiens, suæ naturæ consentaneas appetit voluptates, rebus adversis contrahitur, secundis attollitur, ac singulis momentis pronus ad offensionem divinæ majestatis inclinat. At quod inhonestis voluptatibus obsistimus, quod ante Deum ingemiscentes ab hac servitute corruptionis liberari flagitemus, denique quod ita de peccato triumphemus, ut in hoc mortali corpore regnum non obtineat, id a Spiritu Dei est, qui spiritui nostro testificatur quod filii Dei sumus. Homines autem carni obnoxii, qui Spiritu Dei carent, hoc etiam bello carent; vitiositati suæ obsequuntur; et quo Satan, et prava libido impellit, eo avide sine ulla pœnitentia ruunt. Filii vero Dei, ut ante dictum est, adversus peccatum pugnant, suspirant, et ingemiscunt, quoties vitiorum illecebris sese titillari ac sollicitari sentiunt: et si quando cadunt, per veram et minime dissimulatam pœnitentiam resurgunt; ac ne id quidem faciunt suis viribus, sed : 1
certam reddi et confirmari in Cœna Domini, non nisi signis illis externis, pane et vino: nequaquam autem, vere præsentibus vero corpore et sanguine Christi.: 1
consequantur, et fidem suam ipsi profiteri possint.: 1
consolatione conscientiarum in arduis tentationibus. Itaque Gerson et alii quidam Theologi graviter questi sunt, se his rixis traditionum impediri, quo minus versari possent in meliore genere doctrinæ. Et Augustinus vetat onerare conscientias hujusmodi observationibus, et prudenter admonet Januarium, ut sciat eas indifferenter observandas esse; sic enim loquitur.: 1
continentes; partim de cultu, Christi gratias, actiones, perpessiones ac beneficia præfigurantia;: 1
culpæ, sed de reservatione pœnæ ecclesiasticæ loquantur.: 1
cum, suavitate reficimur, ac inenarrabili verbis lætitia, propter inventam vitam, exultamus, totique ac viribus omnino omnibus nostris, in gratiarum actionem pro tam mirando Christi erga nos beneficio, effundimur: 1
de quorum autoritate in Ecclesia, nunquam dubitatum est.: 1
debent homines, quod quidem cum omni timore sancto ac reverentia est inibi usurpandum.: 1
demonstraverit, emendaturos. Deum enim nostrorum consiliorum conscium attestamur, quod ab omni prava hæresi, atque adeo erroneæ assertionis authoribus animo abhorremus; quod cum summa humilitate evangelii Christi puritatem amplectimur, qui unicus est nostrorum animorum cibus, atque ideo eo usque carus, ut decreverimus omnia quæ possunt humanitus evenire potius experiri, quam ut nos eo cibo fraudari patiamur. Persuasissimum enim id habemus, quod quemcunque Christi puduerit, aut qui eum coram hominibus negaverit, hunc ille coram Patre, sanctisque ejus angelis negabit. Atque ideo ejusdem Domini nostri omnipotentis Jesu Christi præsenti ope freti, in animo habemus in hujus nostræ fidei, cujus capita sequuntur, confessione perseverare.: 1
dependentiam; Quo denique adversus onmes occasiones peccati de futuro reddat cautiores. Sed et ob alios etiam varios fines, justos sanctosque sibi propositos.: 1
diligentiæ et consolationis copiosæ omnibus sincere obedientibus evangelio.: 1
disputant hominem propriis viribus rationis coram Deo justificari posse.: 1
distet, ad malum sua natura propendeat, et caro semper aduersus spiritum concupiscat. Vnde in vno quoque nascentium, iram Dei atque damnationem meretur. Manet etiam in renatis hæc naturæ deprauatio; qua fit, ut affectus carnis, græce: 1
doctrinæ ex solidis Verbi Dei et fidei nostræ Catholicæ fundamentis constanter contradicatur.: 1
e Cœna Domini consolationem et vitam percipiant, infideles autem eam ad judicium sumant. Cingliani hanc præsentiam et dispensationem corporis et sanguinis Christi in Sacra Cœna negant: nos vero eandem asseveramus.: 1
e naturis duabus distinctis persona unica in sempiternum.: 1
ea enim in iis doctrina traditur quæ Dei Verbo scripto continentur; novi et veteris Testamenti eos intelligimus libros, qui ab infantia usque ecclesiæ semper habiti sunt canonici. Quibus in libris omnia quæ ad humani generis salutem sunt necessaria, asserimus sufficienter esse expressa. Hujus Scripturæ interpretandi potestas penes nullum est hominem, sive is privatam, sive publicam gerat personam; nec penes ullam est ecclesiam, quacunque illa, sive loci seu personæ prærogativa sibi blandiatur: sed penes Spiritum Dei, cujus instinctu illa ipsa Scriptura confecta est. Igitur, cum de Scripturæ sensu et interpretatione, aut loci alicujus, aut sententiæ quæ in ea contineatur controversia oritur, aut cum de collapsæ disciplinæ emendations agitur in ecelesia, spectare debemus non tam quid homines qui nos antecesserunt dixerint aut fecerint, quam quid perpetuo sibi consentiens Spiritus Sanctus in Scripturis loquatur; præterea, quid : 1
effectum historiæ, videlicet hunc articulum, remissionem peccatorum, quod videlicet per Christum habeamus gratiam, justitiam et remissionem peccatorum. Jam qui scit, se per Christum habere propitium Patrem, is vere novit Deum, scit, se ei curæ esse, invocat eum; denique non est sine Deo, sicut gentes. Nam diaboli et impii non possunt hunc articulum credere, remissionem peccatorum. Ideo Deum tanquam hostem oderunt, non invocant eum, nihil boni ab eo expectant. Augustinus etiam de fidei nomine hoc modo admonet lectorem et docet, in Scripturis nomen fidei accipi, non pro notitia, qualis est in impiis, sed pro fiducia, quæ consolatur et erigit perterrefactas mentes.: 1
eiusdem essentiæ, potentiæ, ac æternitatis, Pater, Filius, et Spiritus sanctus.: 1
ejus providentia regi et gubernari: omniaque eo referri, quo ejus æternæ sapientiæ, bonitati et justitiæ visum est; nempe ad gloriæ majestatisque ipsius illustrationem.: 1
ejusdem cum Patre et Spiritu Sancto essentiæ; sed divina tantum majestate ita cum Patre ornatus, ut Patre sit inferior.: 1
enim ita sumus mortui, obcæcati, depravati, ut neque stimulis confessi quicquam sentiamus, neque lumen oblatum videamus, neque cum voluntas Dei revelata est nobis, ei assentiamur; nisi Dei Spiritus, et mortuos ad vitam revocet, et a mentis nostræ oculis tenebras discutiat, et contumaces flectat animos, ut sanctæ ipsius voluntati pareamus. Et quemadmodum confitemur a Deo patre nos creatos, cum antea nihil essemus, ab : 1
eorum omnium debita Christus per obedientiam suam mortemque prorsus dissolvit; eorumque vice justitiæ Patris sui realem, plenum, et proprie dictam satisfactionem præstitit.: 1
esse censeamus, in quibus omnia illa breviter comprehenduntur, quæ in Sacra Scriptura fusius tractantur, et quorum cognitio homini Christiano ad æternam salutem est necessaria.: 1
essentialis, naturalis, perfectus Deus et homo in unitate personæ, inseparabilis et indivisus.: 1
est finis et consummatio, cum sua justitia et satisfactione apprehenderemus; qui in libertatem nos asseruit, ne in execrationem ac maledictionem Dei incideremus, etiamsi opera in lege jussa non omni ex parte plene perfecteque faceremus: Deus enim Pater, in corpore Filii sui : 1
et has ita dicimus conjunctas et unitas esse, ut absorptæ, aut confusæ, aut inmixtæ non sint, sed salvis potius et permanentibus naturarum proprietatibus, in una persona, unitæ vel conjunctæ; ita ut unum Christum Dominum, non duos veneremur: unum inquam verum Deum, et hominem, juxta divinam naturam Patri, juxta humanam vero nobis hominibus consubstantialem, et per omnia similem, peccato excepto: 1
et ignorans maneat; sed demus operam ut rite edoctus firmus tandem evadat, nec peccatum ducat quod peccatum non est.: 1
et justitia fidei, quia subinde plures feriæ factæ sunt, jejunia indicta, ceremoniæ novæ, novi honores sanctorum instituti sunt, quia arbitrabantur se autores talium rerum his operibus mereri gratiam. Sic olim creverunt Canones pœnitentiales, quorum adhuc in satisfactionibus vestigial quædam videmus.: 1
et opera, et dicunt, nos fide et operibus justificari. Quæ doctrina tolerabilior est priore, et plus afferre potest consolationis, quam vetus ipsorum doctrina.: 1
et possidere, sed quod is, quicquid omnino facultatum habeat, id totum in commune conferre: 1
et propugnata est; explicata etiam uberius, in Fidei confessione, plurimis comitiorum publicorum actis confirmata, regisque serenissimi et universorum hujus regni civium publica multorum jam annorum professione approbata. Cui nos Confessioni cultusque divini formulæ, ut veritati divinæ certissima sacrarum autoritate subnixæ, lubentissimis animis in singulis assentimur.: 1
evanescit in electus, aut finaliter aut totaliter.: 1
ex amore veritatis divinæ per Spiritum Sanctum in cordibus nostris inscriptæ, ad eam nos inductos esse; ita DEUM propitium habeamus eo die quo cordium omnium arcana palam fient.: 1
ex falsa persuasione, quod oporteat in Ecclesia cultum esse similem Levitico, et quod Christus commiserit Apostolis et Episcopis excogitare novas ceremonias, quæ sint ad salutem necessariæ. Hi errores serpserunt in Ecclesiam, cum justitia fidei non satis clare doceretur. Aliqui disputant, diei Dominici observationem non quidem juris divini esse, sed quasi juris divini; præscribunt de feriis, quatenus liceat operari. Hujusmodi disputationes quid sunt aliud, nisi laquei conscientiarum? Quanquam enim conentur epiikeizare: 1
exigit, ut statum illud tempus quod in verbo suo designavit Deus, sanctum ei observemus; integrum nempe Diem e septenis unum in sanctum illi sabbatum celebrandum.: 1
explicari potest. Diabolus enim substantiam nullam creare, sed tantummodo per accidens, permittente Domino, substantiam a Deo creatam depravare potest.: 1
facere; sed necessarium est ut a Deo, in Christo, per Spiritum ipsius Sanctum regeneretur atque renovetur, intellectu, affectibus seu voluntate, omnibusque viribus, ut vere bonum recti possit intelligere, meditari, velle atque proficere sicut scriptum est : 1
gladii, hanc non habent Episcopi ex mandato Evangelii, sed jure humano donatam a regibus et imperatoribus, ad administrationem civilem suorum bonorum. Hæc interim alia functio est, quam ministerium Evangelii.: 1
haberet causas, cur mutari posit: nec Romani Pontifices dispensassent; neque enim licet homini obligationem, quæ simpliciter est juris divini, rescindere. Sed prudenter judicaverunt Romani Pontifices æquitatem in hac obligatione adhibendam esse. Ideo sæpe de votis dispensasse leguntur. Nota est historia de Rege Arragonum, revocato ex monasterio, et extant exempla nostri temporis.: 1
hominum peccata, collata nimirum cum illa per fidem inhabitante Divinitate, esse instar unius guttulæ aquæ, cum magno mari comparatæ. Contra hanc opinionem alii quidam asseruerunt, Christum esse nostram coram Deo justitiam, duntaxat secundum humanam naturam.: 1
idem latius expositum est ante annum in publico proximo conventu, qui Spiræ congregatus fuit. Ubi V.C.M. per Dominum Ferdinandum, Bohemiæ et Ungariæ Regem, amicum et Dominum clementem nostrum, deinde per Oratorem et Comissarios Cæsareos, hæc inter cœtera proponi fecit, quod V.C.M. intellexisset et expendisset Locum Tenentis V.C.M. in Imperio et Præsidentis et Consiliariorum in Regimine et Legatorum ab aliis Statibus, qui Ratisbonæ convenerant, deliberationem de Concilio congregando, et quod judicaret etiam V.C.M. utile esse, ut congregaretur Concilium, et quia causæ, quæ tum tractabantur inter V.C.M. et Romanum Pontificem, vicinæ essent concordiæ et Christianæ reconciliationi, non dubitaret V.C.M. quin Romanum Pontifex adduci posset ad habendum generale Concilium: ideo significabat se V.C.M. operam daturam, ut præfatus Pontifex Maximus una cum V.C.M. tale generale Concilium primo quoque tempore emissis literis publicandum congregare consentiret.: 1
illa ultimo in omnibus de religione controversiis Ecclesia debeat appellare.: 1
illas nunc mitigare, quia talis mutatio non labefacit Ecclesiæ unitatem. Multæ enim traditiones humanæ tempore mutatæ sunt, ut ostendunt ipsi Canones. Quod si non potest impetrari, ut relaxentur observationes, quæ sine peccato non possunt præstari, oportet nos regulam Apostolicam sequi: 1
ille unus e fratribus tenebit, donec ponat inimicos suos scabellum pedum suorum. Ibique credimus usque ad ultimum judicium, futurum; ad quod exercendum, credimus constanter eundem Dominum nostrum : 1
imago Dei in homine penitus obliterata fuit: eaque contemptio, ipsum hominem totamque ejus posteritatem ita Deo inimicam, Sathanæ mancipium, et peccato reddidit obnoxiam, ut sempiterna mors dominata fuerit, atque adeo in posterum dominatura sit in omnes, qui non fuerint, sunt, aut erunt divinitus regenerati. Hæc autem regeneratio est actio Spiritus sancti, qui in corda eorum quos Deus elegit, constantem inserit fidem de promissis, quæ Deus verbo suo nobis revelavit: qua fide Jesum Christum, omnemque gratiam et beneficentiam in Christo nobis promissam apprehendimus.: 1
imperia, regibus in regna, ducibus et principibus in dynastias, aliisque magistratibus in suas civitates, jus et potestatem esse ex ordinatione et instituto Dei, ad gloriæ ipsius manifestationem, et singularem humani generis utilitatem et commoditatem. Itaque quicunque id agit, ut jamdiu corroboratum inter homines civilem ordinem aut tollat aut conturbet, eum nos asserimus non modo humani generis esse inimicum, sed adversus expressam Dei voluntatem impium gerere bellum. Præterea asserimus atque affirmamus, iis qui autoritate justa funguntur, omnem laudem, honorem, et reverentiam esse deferendam: propterea, quod cum vices Dei inter homines gerant, in eorum conciliis Deus ipse assideat, ac de ipsis judicibus et principibus: 1
imprimis necessarium videtur, veram ecclesiam ab impura synagoga certis et manifestis distinguere indiciis; ne in eum incidamus errorem, ut alteram pro altera cum nostro amplectamur exitio. Notas autem et indicia, quibus intemerata : 1
in hoc negotio sequamur piam D. Lutheri doctrinam, qui: hunc articulum in concione, Torgæ habita: 1
in nobis conservari, aut retineri, non per opera, sed tantum per Spiritum Dei, et per fidem : 1
in nomine domini et servatoris nostri jesu christi. amen.: 1
in quo ablutio per aquam in nomine Patris ac Filii ac Spiritus Sancti, nostram in Christum insitionem, et beneficiorum fœderis gratiæ, participationem, pactumque nostrum, nos nempe Domini futuros esse totos, significat obsignatque.: 1
in sanctimonia et consolatione ædificandi per fidem ad salutem.: 1
ingenium, conditio, defectus, aut vitium alicujus rei, in ipsa natura insitum et inhærens, ut cum dicimus: Serpentis natura est icere, hominis natura est peccare et peccatum. Et in hac posteriore significatione vocabulum (naturæ) non ipsam hominis substantiam, sed aliquid, quod in natura aut substantia fixum inhæret, denotat.: 1
institutorum Christi tollitur, aut gratia donorum Dei minuitur, quoad eos qui fide et ritè sibi oblata percipiunt, quæ propter institutionem CHRISTI et promissionem efficacia sunt, licet per malos administrentur.: 1
ipsorum tum inscripta erat, quia Dominus eos ad imaginem suam creaverat: 1
irrita, qui omnis cultus Dei, ab hominibus sine mandato Dei institutus et electus ad promerendam justificationem et gratiam, impius est, sicut Christus ait: 1
jam tum cum Filio Dei altissimi personaliter fuerit unita.: 1
jurantes, nos in ecclesiæ hujus doctrina et disciplina constanter perseveraturos, et pro cujusque vocatione ac viribus ad extremum spiritum defensuros; sub pœna omnium in lege maledictionum, æternique cum animæ tum corporis exitii periculo in tremendo illo Dei judicio.: 1
jure bellare, militare, lege contrahere, tenere proprium, jusjurandum postulantibus magistratibus dare, ducere uxorem, nubere. Damnant Anabaptistas, qui interdicunt hæc civilia officia Christianis. Damnant et illos, qui Evangelicam perfectionem non collocant in timore Dei et fide, sed in deserendis civilibus officiis, quia Evangelium tradit justiciam æternam cordis. Interim non dissipat Politiam aut Œconomiam, sed maxime postulat conservare tanquam ordinationes Dei, et in talibus ordinationibus exercere caritatem. Itaque necessario debent Christiani obedire magistratibus suis et legibus; nisi cum jubent peccare, tunc etiam magis debent obedire Deo quam hominibus: 1
justitiam sine operibus. Beati, quorum remissæ sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata. Beatus vir, cui non imputavit Dominus peccatum, etc. Et alibi : 1
mandatum insuper acceperunt; quod certe quam diu observabant, communione Dei beati erant,: 1
manentem adhuc in eo corruptionem, bonum nec perfecte velit; neque id tantummodo, verum etiam quandoque malum.: 1
manifesto, sine æquivocatione aut reservatione mentali quaviscunque.: 1
modo admonitionibus et minis Legis, verum etiam pænis et plagis coerceatur, ut Spiritui obsequatur, segue ipsi captivum tradat: 1
mortui in eo ipso quod quisque tulerat corpore, sed jam immortali et incorruptibili, ut recipiant, juxta opera sua, aut gloriam aut pœnam; nam crudeles, flagitiosi, idololatræ, quique rerum partim inanium, partim etiam impiarum studio in hac vita tenebantur, ad ignis inextincti supplicium damnabuntur: ibique sempiternis cruciabuntur pœnis non modo corpora, sed etiam animæ, quas in servitutem diabolo in omnem immunditiæ et nequitiæ usum addixerant. At qui in bonorum operum exercitio ad finem usque perseverabunt, : 1
mortuus et sepultus fuerat, quique ad inferos descenderat, iterum surrexit, ut nos justificaret: et autore mortis : 1
multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo. Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem.' Allegant etiam exemplum Apostolorum, qui prohibuerunt abstinere a sanguine et suffocato. Allegant Sabbatum mutatum in diem Dominicum, contra Decalogum ut videtur. Nec ullum exemplum magis jactatur, quam mutatio Sabbati. Magnam contendunt Ecclesiæ potestatem esse, quod dispensaverit de præcepto Decalogi.: 1
nostra testimonium dicunt eamque explicant, ac ostendunt, quomodo singulis temporibus sacræ literæ in articulis controversis in Ecclesia Dei a Doctoribus, qui tum vixerunt, intellectæ et explicatæ fuerint, et quibus rationibus dogmata cum Sacra Scriptura pugnantia rejecta et condemnata sint.sint.: 1
observationibus. Et hic error valde cruciavit pias conscientias, quæ dolebant se teneri imperfecto vitæ genere, in conjugio, in magistratibus, aut aliis funtionibus civilibus, mirabantur monachos et similes, et falso putabant illorum observationes Deo gratiores esse.: 1
obsignantur, fides confirmatur, et ui diuinæ inuocationis, gratia augetur.: 1
offendendi libidinem cohibere: hæc sunt opera posterioris tabula, Deo imprimis grata ac accepta, utpote ab ipso imperata. Horum autem contraria in vitiorum genere sunt, Deo invisa, ingrata, eamque ad iram incitantia; quale est, non eum solum invocare cum res postulat; nolle verbum ejus reverenter audire, aut etiam aspernari ac parvi pendere; idola aut venerari aut apud se habere; cultum idolorum fovere ac tueri; nomen Dei venerabile parvi facere; prophanare, abuti, aut contemnere sacramenta a Domino instituta; non parere, ac etiam resistere iis quibus authoritas data est divinitus, præsertim quamdiu intra juris et muneris sui terminos sese continent; cædem facere, aut quo fiat coire et consentire; odium conceptum continere; pati ut innoxius fundatur sanguis cum impedire possis: ac breviter, quicquid adversus præcepta prioris aut posterioris tabulæ committitur, id peccatum esse asseveramus, ac tale peccatum quod iram, odiumque Dei adversus hominum ingratitudinem accendat. Itaque juxta nostram sententiam, ea opera bona sunt, quæ ex fide proficiscuntur, ac fiunt juxta præcepta: 1
olim erant Pharisæi, aut in peccatis suis desperant, quod Judas proditor ille fecit. Eam, ob causam Christus sumsit sibi Legem explicandam spiritualiter: 1
omnesque Doctores æstimari et judicari oporteat, nullam omnino aliam esse, quam Prophetica et Apostolica scripta cum Veteris, tum Novi Testamenti, sicut scriptum est : 1
ortæ sunt inter Theologos Augustanæ Confessionis, qui in repetitione sequenti, secundum verbi Dei præscriptum, pie declarati sunt et conciliati.: 1
panis ac vinum nihilo minus quam antea fuerant.: 1
partim uitæ status sunt in scripturis quidem probati, sed sacramentorum eandem cum baptismo et cœna Domini rationem non habentes: quomodo nec Pœnitentia, ut quæ signum aliquod uisibile seu cæremoniam a Deo institutam non habeat.: 1
pascalem, aliosque typos ac instituta populo Judaico tradita, quæ omnia Venturum Christum præsignificabant;: 1
pax conscientiæ, gaudium in Spiritu Sancto, gratiæ incrementum, in eaque ad finem usque perseverantia.: 1
peccata agnoverint, imploraverint veniam, fidem denique et pœnitentiam suam renovaverint.: 1
peccatis vulnera passus, quod cum purus et innocens Dei agnus esset, ad tribunal terreni judicis fuerit damnatus, ut nos ante tribunal Dei nostri absolveremur: quod non modo mortem incruce atrocem, et Dei ore execratam subierit; sed, quam peccatores meruerunt, iram patris ad tempus tulerit. Nihilo tamen minus asseveramus, quod in medio etiam dolore et cruciatu, quos animo pariter et corpore pertulit : 1
per ea significatam non recipiunt; verum indigne illuc accedendo, rei fiunt corporis ac sanguinis Dominici ad sui ipsorum condemnationem. Quapropter homines impii et ignari prout communioni cum Deo potiundæ nullatenus sunt idonei, ita prorsus indigni sunt qui accedant ad mensam Domini; neque sine gravi in Christum peccato, possunt : 1
permixtum, quemadmodum venenum et vinum miscentur.: 1
persona indissolubili nexu conjunctæ fuerint, sine conversione, compositione, aut confusione.: 1
phrasi Scripturæ Sacræ, in hoc articulo, idem significare, quod absolvere a peccatis, ut ex dicto Salomonis : 1
pietatis opera facienda, quæ Deo grata sint et accepta, nihil valemus.: 1
plene fiet. Ibi enim ea ipsa natura nostra, quam nunc circumferimus, absque peccato originis, et ab eodem omnino separata et remota resurget, et æterna felicitate fruetur. Sic enim scriptum est : 1
possint. Sic enim ait Ambrosius: Fides bonæ voluntatis et justæ actionis genitrix est. Nam humanæ vires, sine Spiritu Sancto, plenæ sunt impiis affectibus, et sunt imbecilliores, quam ut bona opera possint efficere coram Deo. Ad hæc, sunt in potestate diaboli, qui impellit homines ad varia peccata, ad impias opiniones, ad manifesta scelera. Quemadmodum est videre in philosophis, qui et ipsi conati honeste vivere, tamen id non potuerunt efficere, sed contaminati sunt multis manifestis sceleribus. Talis est imbecillitas hominis, cum est sine fide et sine Spiritu Sancto, et tantum humanis viribus se gubernat.: 1
potest Papa Romanus, qui est insignis ille Antichristus, homo ille peccati et perditionis filius; in Ecclesia semet efferens adversus Christum, et supra quicquid dicitur Deus.: 1
præceptum est, ut aut cœlibatum uoueant, aut à matrimonio abstineant. Licet igitur etiam illis, vt cœteris omnibus Christianis, vbi hoc ad pietatem magis facere iudicauerint, pro suo arbitratu matrimonium contrahere.: 1
præcludant, ut opus suum in eis efficere nequeat, aut certe quod verbum auditum flocci pendant: 1
præsentia ulla periculi commoveamur, ut beatam illam dirimamus societatem quæ nobis, utpote membris, conflata est cum capite nostro, et unico intercessore : 1
primum ante annos quadringentos Sacerdotes vi coacti sunt ad cælibatum, qui quidem adeo adversati sunt, ut Archiepiscopus Moguntinus, publicaturus edictum Rom. Pontificis de ea re, pene ab iratis Sacerdotibus per tumultum oppressus sit. Et res gesta est tam inciviliter, ut non solum in posterum conjugia prohiberentur, sed etiam præsentia, contra omnia jura divina et humana, contra ipsos etiam Canones, factos non solum a Pontificibus, sed a laudatissimis Synodis, distraherentur. Et cum senescente mundo paulatim natura humana fiat imbecillior, convenit prospicere, ne plura vitia serpant in Germaniam. Porro Deus instituit conjugium, ut esset remedium humanæ infirmitatis. Ipsi Canones veterem rigorem interdum posterioribus temporibus propter imbecillitatem hominum laxandum esse dicunt, quod optandum est, ut fiat et in hoc negotio. Ac videntur ecclesiis aliquando defuturi pastores, si diutius prohibeatur conjugium.: 1
primum doctrinæ caput, de divina prædestinatione: 1
profanationem qualemcunque, sive illum otiose consumendo, sive quod in se peccatum est faciendo, seu denique circa mundana negotia vel recreationes cogitationibus, dictis, factisve non necessariis.: 1
prohibiti, sed ordinis tantum et decori gratia in Ecclesiam sunt introducti.: 1
promisit e fructu lumborum ejus futurum, qui perpetuo super regium ejus thronum sederet. Ad hanc ipsam gentem diversis subinde temporibus misit prophetas, qui eam in viam Dei sui reducerent: a qua sæpe ad idolorum cultus deflexerant. Et quanquam ob protervum justitiæ contemptum sæpe eos potestati inimicorum permiserat: 1
quam lavacrum illud regenerationis et renovationis Spiritus Sancti salvos nos facit Deus et operatur in nobis talem justitiam et purgationem a peccatis, ut, qui in eo fœdere et fiducia usque ad finem perseverat, non pereat, sed habeat vitam æternam.: 1
qui sentient, Spiritum Sanctum contingere sine verbo externo hominibus per ipsorum preparationes et opera.: 1
qui veteres tantum in promissiones temporarias sperasse confingunt. Quanquam Lex à Deo data per Mosen, quoad Ceremonias et ritus, Christianos non astringat, neque ciuilia eius præcepta in aliqua Republica necessariò recipi debeant: nihilominus tamen ab obedientia mandatorum, quæ Moralia vocantur, nullus quantumius Christianus, est solutus.: 1
quibus diximus, qui Verbum Dei prædicant, Scriptura divina jubet, ut necessaria ministrentur.: 1
quibus nonnulli incommode commiscuerunt potestatem Ecclesiasticam et potestatem gladii.: 1
quibus revelatum erat et significatum hunc esse semen illud mulieris, quod contriturum erat serpentis caput, agnumque illum mactatum ab initio mundi; ut qui heri ac hodie idem est et in sempiternum.: 1
quicquam possumus, neque pro antecedentium peccatorum nostrorum debito satisfacere;: 1
quidem ab orbe condito ad resurrectionem usque Christi dies ultimus erat in septimana; deinde autem a Christi resurrectione in septimanæ diem primum transferebatur;: 1
quidem perfectam habeat cognitionem Dei, et omnium ipsius operum y cum tamen de Christo scriptum sit: 1
quod Missa sit opus delens peccata vivorum et mortuorum ex opere operato. Hic cœptum est disputari, utrum una Missa, dicta pro pluribus, tantundem valeat, quantum singulæ pro singulis. Hæc disputatio peperit istam infinitam multitudinem Missarum. De his opinionibus nostri admonuerunt, quod dissentiant a Scripturis Sanctis, et ledant gloriam passionis Christi. Nam passio Christi fuit oblatio et satisfactio, non solum pro culpa originis, sed etiam pro omnibus reliquis peccatis, ut ad Hebræos: 1
quod alij sapientiam, alij sensum, alij affectum, alij studium : 1
quod videlicet præter panem et vinum nihil amplius in Cœna Domini sit præsens, et ore sumatur. Vocabulum enim: 1
re inter nos partes citra odiosam contentionem pacifice agitata, Deo dante, dissensio dirimatur, et ad unam veram concordem religionem reducatur; sicut omnes sub uno Christo sumus et militamus et unum Christum confiteri debemus, juxta tenorem edicti V.C.M. et omnia ad veritatem Dei perducantur, id quod ardentissimis votis a Deo petimus.: 1
rebus totam bonam et puram in viribus suis naturalibus mansisse.: 1
recumbentia pro justificatione, sanctificatione, ipsaque adeo vita æterna, virtute fœderis gratiæ consequendis.: 1
reddimur, quod mera gratia, sine ullo nostro merito, in Christo ad vitam æternam electi simus, et quod nemo ex ipsius manibus rapere nos possit. Et hanc clementissimam electionem non nudis verbis, sed interposito jurejurando Dominus contestando confirmavit, et venerabilibus Sacramentis nobis obsignavit, quorum in summis tentationibus meminisse, et ex iis consolationem petere debemus, ut ignita Diaboli tela extinguamus.: 1
removet, ut ostendat justitiam Christianam aliud quiddam esse, quam hujusmodi opera, videlicet fidem, quæ credit peccata gratis remitti propter Christum. At hæc doctrina Pauli pene tota oppressa est per traditiones, quæ pepererunt opinionem, quod per discrimina ciborum et similes cultus oporteat mereri gratiam et justitiam. In pœnitentia nulla mentio fiebat de fide, tantum hæc opera satisfactoria proponebantur, in his videbatur pœnitentia tota consistere.: 1
sacramentorum doctrinam: quinque adulterina sacramenta; omnesque ritus, ceremonias falsasque traditiones genuinorum sacramentorum administrationi, citra autoritatem verbi divini, accumulatas: crudelem de infantibus ante baptismum morte præreptis sententiam: districtam et absolutam baptismi necessitatem: blasphemam de transsubstantiatione, et corporali præsentia Christi in cœnæ dominicæ elementis, cujus etiam impii fiant participes, atque orali ejusdem manducatione doctrinam: juramentorum perjuriorumque gratiam faciendi arrogatam potestatem: matrimonii in Verbo Dei interdictis permissionem: crudelitatem erga innocentes matrimonii nexu solutos: diabolicam missam: sacrilegum sacerdotium: abominandum pro vivorum mortuorumque peccatis sacrificium: hominum indigetationem seu canonizationem, angelorum mortuorumque invocationem; crucis, imaginum reliquiarumque venerationem; in creaturarum honorem dicata fana et altaria, dies sacratos, vota nuncupata: purgatorium; pro defunctis deprecationem: ignotæ linguæ in precibus sacrisque usum, sacrilegas supplicationum pompas, blasphemam litaniam: mediatorum turbam, ordinum ecclesiasticorum multiplicem : 1
scandalum faciant? Et æquitate quadam utuntur ipsi Canones erga hos, qui ante justam ætatem voverunt, quomodo fere hactenus fieri consuevit.: 1
scilicet eos hæreticos esse judicaverit, vel etiam alio prætextu quoviscunque.: 1
sectæ, aut religionis professores fore salvos, modo vitæ suæ actiones ad justitiæ et æquitatis normam conformaverint: nam uti absque : 1
secundo, ut per Legem homines ad agnitionem suorum peccatorum adducantur, tertio, ut homines jam renati, quibus tamen omnibus multum adhuc carnis adhæret, eam ipsam ob causam certam aliquam regulam habeant, ad quam totam suam vitam formare possint et debeant, etc., orta est inter paucos quosdam Theologos controversia, super tertio usu Legis: videlicet, an Lex etiam, renatis inculcanda, et ejus observatio apud eos urgenda sit, an non. Alii urgendam Legem censuerunt: alii negarunt. : 1
secundum computationem ecclesiæ Anglicanæ, millesimo quingentesimo sexagesimo secundo: uniuersusque Clerus Inferioris domus, eosdem etiam unanimiter & recepit & professus est, ut ex manuum suarum subscriptionibus patet, quas obtulit & deposuit apud eundem Reuerendissimum, quinto die Februarij, Anno prædicto.: 1
sed Legis et Moisis doctrina, et sunt alienum opus Christi, per quod accedit ad proprium suum Officium, quod est, prædicare de gratia Dei, consolari et vivificare. Hæc propria sunt prædicationis Evangelicæ.: 1
sentiebant ministerium malorum inutile et inefficax esse.: 1
signum et rem significatam relatio quædam spiritualis, sive Sacramentalis unio; unde fit ut alterius nomina et effectus alteri quandoque tribuantur.: 1
singulari diligentia in Ecclesia Dei retinendum esse, ut verbum Dei, juxta admonitionem D. Pauli, recte secari queat.: 1
sint præstandis omnino id a spiritu Christi est, nullatenus autem e seipsis.: 1
sint unitæ, credimus, docemus et confitemur, unionem illam hypostaticam non esse talem copulationem, aut combinationem, cujus ratione neutra natura cum altera personaliter, hoc est, propter unionem personalem, quicquam commune habeat, qualis combinatio fit, cum duo asseres conglutinantur, ubi neuter alteri quicquam confert, aut aliquid ab altero accipit: quin potius hic summa communio est, quam Deus cum : 1
sit, cum impurus cælibatus plurima pariat scandala, adulteria et alia scelera, digna animadversione boni magistratus: tamen mirum est, nulla in re majorem exerceri sævitiam, quam adversus conjugium Sacerdotum. Deus præcepit honore afficere conjugium. Leges in omnibus rebus publicis bene constitutis, etiam apud Ethnicos, maximis honoribus ornaverunt. At nunc capitalibus pænis excruciantur, et quidem Sacerdotes, contra Canonum voluntatem, nullam aliam ob causam, nisi propter conjugium. Paulus vocat doctrinam dæmoniorum, quæ prohibet conjugium: 1
sit, quanquam in confessione non sit necessaria omnium delictorum enumeratio Est enim impossibilis juxta Psalmum (xix. 12: 1
sua, qua corpus Domini valeant discernere, tum de fide sua, qua vescantur ipso, tum etiam de resipiscentia sua, amore ac obedientia nova; ne forte indigni si advenerint, judicium edant bibantque sibimetipsis.: 1
suis dolore, resipiscentiam suam eis quibus offendiculo fuerit declarare,: 1
sumpserunt corpus Domini. Sic enim sonant verba Canonis Niceni: 'Accipiant diaconi secundum ordinem post presbyteros ab episcopo vel a presbytero sacram communionem.: 1
superius memoratum, agnosceremus et amplecteremur. Præterea necesse erat, ut qui verus Messias et redemptor esset futurus, idem verus homo et verus esset Deus: quippe qui pœnas esset pensurus, quas nostro delicto commeriti eramus; et ante tribunal patris sese repræsentaturus esset, ut in pœna luenda pro nostro delicto et inobedientia, nostram sustineret personam, ac morte sua mortis autorem superaret. Et quia nec sola divinitas pati, nec sola humanitas vincere mortem poterat, utramque in unam coaptavit personam: ut alterius infirmitas morti, quam commerueramus esset obnoxia; alterius, id est divinitatis, invicta et immensa vis, de morte triumpharet, nobisque vitam, libertatem, ac perpetuam pareret victoriam. Atque sic confitemur, maximeque indubitanter credimus.: 1
tali enim rerum statu non agitur jam amplius de adiaphoris, sed de veritate Evangelii, et de libertate Christiana sarta tectaque conservanda, et quomodo cavendum sit, ne manifeste idololatria confirmetur, et infirmi in fide offendantur. In hujusmodi rebus nostrum certe non est, aliquid adversariis largiri: sed officium nostrum requirit, ut piam et ingenuam confessionem edamus, et ea patienter feramus, quæ Dominus nobis ferenda imposuerit, et hostibus Verbi Dei in nos permiserit.: 1
tanto distet a noiis intervallo, qui nunc mortales in terra degimus; hoc tamen constanter tenemus, panem quem frangimus communionem esse corporis : 1
terreat etiam et judicet. Ita tamen, ut virtutem et efficaciam in his omnem Domino, ministerium ministris tamen adscribamus. Nam hanc virtutem efficaciamque nulli omnino creatures alligari, sed libera Dei dignatione dispensari: 1
tres sunt unius ejusdemque essentiæ, potential ac æternitatis; Deus Pater, Deus Filius, ac Deus Spiritus Sanctus.: 1
tua qui oderunt sanctum nomen tuum. Da servis tuis virtutem, ut cum omni fiducia verbum tuum eloquantur; omnesqne nationes veritatem tuam agnoscant et amplectantur. Amen.: 1
tum ob majus piorum solatium in rebus adversis:: 1
tum propter alias conscientiarum utilitates apud nos retinetur.: 1
uanum & temerarium à Domino nostro Iesu Christo, & Apostolo eius Iacobo, Christianis hominibus interdictum esse fatemur: ita Christianam religionem minimè prohibere censemus, quin iubente Magistratu, in causa fidei & charitatis, iurare liceat, modò id fiat iuxta, Prophetæ doctrinam, in iustitia, in iudicio, & ueritate.In the Forty-two Articles of Edward VI. there are four additional Articles—on the Resurrection of the Dead, the State of the Souls of the Departed, Millenarians, and the Eternal Damnation of the Wicked.: 1
uberem terram jactum aliquando in frugem erumpet. Spiritus enim Sanctus, qui a vera : 1
ubi Dei faciem in lumine ac gloria intuentur, corporum suorum plenum redemtionem expectantes:: 1
ut Deus nihil cum humanitate commune habeat, et vicissim humanitas nihil cum Divinitate, quo ad ipsius majestatem et proprietates, realiter, hoc est, revera et reipsa commune habeat. Contrariam vero huic dogmati sententiam D. Lutherus, et qui cum ipso faciunt, adversus Sacramentarios propugnarunt.: 1
ut ad salutem, necessaria, neque robur habent, neque autoritatem, nisi ostendi possint è sacris literis esse desumpta.: 1
ut ii Tomis Lutheri sunt inserti: quod eos quasi Laicorum Biblia: 1
ut judicet vivos et mortuos, etc., juxta Symbolum Apostolorum.: 1
ut, quemadmodum sub uno Christo sumus et militamus: ita in una etiam Ecclesia Christiana, in unitate et concordia vivere possimus; cumque nos infra scripti Elector et Principes, cum aliis, qui nobis conjuncti sunt, perinde ut alii Electores et Principes et Status ad præfata Comitia evocati simus, ut Cæsareo mandato obedienter obsequeremur, mature venimus Augustam; et, quod citra jactantiam dictum volumes, inter primos affuimus.: 1
varietatem, auricularem confessionem: incertam et desperationis plenam pœnitentiam, generalem et ancipitem fidem: peccatorum per satisfactiones humanas expiatonem, justificationem ex operibus, opus operatum, operum supererogationem, merita, indulgentias, peregrinationes et stationes, aquam lustralem: campanarum baptizationem, exorcismos; bonas Dei creaturas cruce obsignandi, lustrandi, ungendi, conjurandi et consecrandi superstitionem: politicam ipsius monarchiam, impiam hierarchiam: tria vota solennia, variasque rasuræ sectas: impia et sanguinaria concilii: 1
vel ab Ecclesia Romana quatenus ex scriptoribus: 1
vel indigentiæ. Quæ quidem communio, prout opportunitatem Deus obtulerit, est ad eos omnes, qui ubivis locorum Domini Jesu nomen invocant, extendenda.: 1
vera fide amplectatur, nequaquam suis viribus propriis, sed sola gratia et operatione Dei Spiritus Sancti obtinere potest.: 1
verba Testamenti Jesu Christi non simpliciter intelligenda et fide amplectenda sint, uti sonant; ea enim obscura esse, ideoque verum eorum sensum ex aliis Scripturæ locis petendum esse.: 1
vero perpessiones quam maxime dolorificas; crucifixus est, ac mortuus;: 1
virtutibus nostris, aut ex internis vel externis nostris præparationibus pendet.: 1
vitæ miseriis, ipsi morti, infernique cruciatibus in æternum est obnoxium.: 1
vita consequuntur ii qui sunt vocati efficaciter?: 1
vivam hanc petram, hoc pacto inedificatis, ecclesiam construi, sanctamque sanctorum omnium collectionem et immaculatam Christi sponsam esse tenemus, quam Christus sanguine suo lavet et purificet, et tandem Patri suo eam sine macula et ruga statuat et tradat.: 1
vocant, genus totum humanum sic pervasit, ut nulla ope iræ filius, inimicusque Dei nisi divina per Christum curari potuerit. Nam si quid frugis hic bonæ superstes est, vitiis nostris assidue debilitatum, in pejus vergit. Superat enim mali vis, et nec rationem persequi, nec mentis divinitatem excolere sinit: 1
voti naturam esse, quod non sponte, quod inconsulto admittitur.: 1