posse Nestorii et Eutychei blasphemias commode a quoquam refelli: qua in re si forte hallucinor, hoc age, nobis demonstret qui potest, et nos illum coronabimus.: 1
seu certo futura cognoscit ut talia, similiter et : 1
‘Audi Jupiter; audi pater patrate; … ut ilia palam prima postrema ex illis tabulis cerave recitata sunt sine dolo malo, utique ea hic hodie rectissime intellecta sunt, illis legibus papulus Romanus prior non deficiet. Si prior defexit publico consilio, dolo malo; tu illo Diespiter, populum Romaaum sic ferito, ut ego hunc porcum hie hodie feriam: tantoque magis ferito quanto magis potes pollesque.’ Id ubi dixit, porcum saxo silice percussit.: 1
‘Post mihi non simili pœna commissa luetis.’ Luetis, persolvetis, et hic sermo a pecunia descendit, antiquorum enim pœnæ omnes pecuniariæ fuerunt: 1
(puta inter Deum et populum Israel aut prisoi fœderis), neque eum satisfecisse Deo ullo modo constet, ne hinc quidem, quod mediator Dei et hominum Christus sit, colligi certo poterit eum satisfactionem aliquam qua Deo pro peccatis nostris satisfieret peregisse.: 1
, ad subjectam materiam ut superius aliquoties demonstravimus fere semper refertur; quare ex ejusmodi locis non potest ullo modo quod volunt effici. Materia vero subjecta: 1
, seu verisimiliter eventura, pro ratione causarum unde pendent.: 1
, vix ac ne vix quidem istorum blasphemorum fraudes detegi, et errores satis perspicue coargui posse. Nego quoque sublatis vocabulis naturæ, proprietatis, hypostaticæ unionis, : 1
Abrabinel tam avide a Judais passim conquiritur, at vix tandem ejus compos fieri potuerim. Nam eum Christiani superiorem putant; qui solide eorum argumenta,: 1
Ad hæc vero quod nos Deo reconciliarit quid affers? — Primum, nusquam Scripturam asserere Deum nobis a Christo reconciliatum, verum id tantum, quod nos per Christum, aut mortem ejus, simus reconciliati, vel Deo reconciliati, ut ex omnibus locis quæ de hac reconciliatione agunt videre est. Quare nullo modo ex iis omnibus locis ea satisfactio extrui potest. Deinde vero quod aperte in Scripturis extat, Deum nos sibi reconciliasse, id opinionem adversariorum prorsus falsam esse evincit: 1
Ad hanc legem animus noster aptandus est, hanc sequatur, huic pareat, et quæcunque fiunt, debuisse fieri putet.: 1
Ad illa omnia testimonia ego possum respondere.: 1
Ad justitiam veto perducuntur etiam sine labore: 1
Ad octavum veto quid? — Primum igitur sic habeto, neque in Græca editione uila hæc (excepta Complutensi), nec in editione Syriaca, vocem Deus haberi. Verum etiamsi vex haberetur in omnibus exemplaribus, num idcireo ea vex the ad Deum erit referenda? Non certe; non solum ob eam causam quam paulo superius attulimus, in responsione ad testimonium tertium, quod verba ejusmodi non semper ad propinquiores personas referantur, verum etiam quod : 1
Ad omnia ita responderi potest, ut appareat nullo modo ex iis effici divinam in Christo esse naturam; etenim aliam ob causam ea quæ de Deo dicta sunt sub lege, dici potuerunt de Christo sub evangelio, quemadmodum et dicta sunt, nimirum propter illam summam quæ inter Deum et Christum est, ratione imperii, potestatis, atque muneris, conjunctionem, quæ onmia illum Dei dono consecutum esse scripturæ Novi Testamenti passim testantur. Quod si Scriptura ea tradit de Mose, eum Israelem ex Ægypto eduxisse: 1
Ad quartum veto quid? — Ut rem melius accipias, scito eos ex hoc loco ad eum modum argumentari: ‘Sapientia Dei ab æterno est genita; Christus est Dei Sapientia: ergo ab æterno est genitus: 1
Ad quem locum Servius: ‘Fœdera dicta sunt, a porca fœde et crudeliter occisa: nam cum ante gladiis configeretur, a fecialibus inventum ut silice feriretur, ea causa quod antiquum Jovis signum, lapidem silicem putaverunt esse.’: 1
Ad quintum quid respondes? — Ad id testimonium id respondeo, quod non de Christo, verum de Deo accipiendum sit. Quia vero idem scriptor illud ad Filium Dei referat, expendcndum est sermonem in testimonio, non de una re sed de duabus, potissimum haberi expresse. Una est cœli et terræ creatio: altera rerum creatarum abolitio. Quod vero is autor priorem ad Christum non referat, hinc perspicuum est, quod in eo capite præstantiam Christi demonstrare sibi proposuerit; non cam quam a seipso habeat, verum eam quam hæreditavit, et qua præstantior angelis effectus sit, ut e: 1
Ad quintum quid respondes? — Quintum testimonium est, Expectantes beatem spem: 1
Ad secundum autem quid respondes? — Neque hic ullam præ-æternitatis mentionem factam expresse; nam hoc in loco Filium hominis, id est, hominem in cœlis fuisse testatur Sriptura, quem citra ullam controversiam præ-æternum non extitisse certum est.: 1
Ad secundum quid respondes? — Neque hic extare quod adversa pars confectum velit. Aliud enim est quod hic apostolus ait, Cum in forma Dei esset, forman servi assumpsit: 1
Ad secundum vero quid respondes? — Locum Zechariæ ad hunc modum citant: Hoc dicit Dominus exercitum; Post gloriam misit me ad gentes, quæ vos spoliarunt: qui enim vos tangit, tangit pupillam oculi mei: 1
Ad secundum vero quid? — Neque in ea de generatione ex essentia Patris, nec de generatione præ-æterna prorsus quicquam haberi; etenim vox hodie: 1
Ad te quod attinet, amino es tu quidem ad omnem doctrinæ rationem, ac veritatis investigationem nato, magna rerum, sophisticarum cognitio, orator summus, et theologus cum proipuis totius Europæ ingeniis certare.: 1
Ad tertium vero quid respondes? — Primum quidem, quod in multis exemplaribus vetustis, et in ipsa Vulgata, non legatur vox Deus; quare ex eo loco certum nihil concludi potest. Deinde, etiamsi ea vox legeretur, nullam esse causam cur ad Patrem referri non possit, cum hæc de Patre affirmari possint, eum apparuisse in Christo, et apostolis, qui caro fuerunt. Quod autem inferius legitur, secundum usitatam versionem, Receptus est in gloriam: 1
Adamus instar infantis vel pueri se nudum esse ignoravit.: 1
Adde quod corpus mortale, quo Christus ante mortem, imo ante suum in cœlum ascensum præditus erat, ad hoc sacerdotium obeundum et sacrificium penitus absolvendum aptum non fuit; ideoque tunc demum corpus, huic rei accommodatum perfectum ei fuisse, divinus author indicat: 1
Ais igitur adversus id quod a me affirmatum fuerat, in controversis dogmatibus probandis, aut improbandis, necesse esse literam adferre, et id quod asseritur manifeste demonstrare: id quod asseritur manifeste demonstrari debere plane concede; literam autem adferre necesse esse prorsus nego; me autem jure hoc facere id aperte confirmat, quod quædam dogmata in Christi ecclesia receptissima, non solum per expressam literam non probantur, sed ipsam sibi contrariam habent. Exempli causa, inter omnes fete Christiani nominis heroines receptissimum est, Deum non habere aliqua membra corporis, ut aures, oculos, nares, brachia, pedes, marius, et tamen non mode expresse et literaliter (ut vocant) id scripture in sacris libris non est: verum etiam contrarium omnino passim diserte scriptum extat.: 1
Aliam interim cum Francisco Puccio ineunte anno 1578, Tiguri confecit.: 1
Aliqui Judæi mihi confessi sunt, rabbinos suos ex propheticis scripturis facile se extricare potuisse, modo Esaias tacuisset.: 1
Aliqui fratrum putant congerendis pecuniis me nunc prorsus intentum esse.: 1
Aliud interim in Latina lingua erratum, gravius quam istud sit, a me est commissum, quod scilicet relativo reciproco ubi nullus erat locus usus sum.: 1
Amplissimo clarissimoque viro Georgio Blandratæ Stephani invictissimi regis : 1
Animadvertendum est, hic Davidem non agere de quibusvis hominibus, sed de se tantum, nec simpliciter, sed habita ratione lapsus sui; et eo loquendi modo usum esse, cujus exemplum apud eundem Davidem habes: 1
Anno 1579, jam quadragenarius migravit in Poloniam.: 1
Ante omnia Deus erat solus ipse sibi, et locus, et mundus, et omnia: 1
Ariani Christo divinum cultum non.tribuerunt. Atqui longe præstat Trinitarium esse quam Christo divinum cultum non tribuere. Imo Trinitarius (meo quidem judicio) modo alioqui Christi præcepta conserver, nec ulla ratione eos persequatur, qui Trinitarii non sunt sed potius cum ipsis fraterne conferre, ac veritatem inquirere non recuset, merito Christianus dici debet. Qui vero Christum divina ratione non colit, is hullo mode Christianus dici potest: Quocirca non est dubitandum, quin Deo minus displicuerunt Homo-ousiani Trinitarii, quam vulgus Arianorum. Quid igitur mirum, si cum totus fere orbis Christianus in has duas (ut ita dicam) factiones divisus esset Deus visionibus et miraculis testari voluisset utram ipsarum viam salutis vel adhuc retineret, vel jam abjecisset. Adde Arianos acerrime tunc persecutos fuisse miseros Homo-ousianos, idque diu et variis in locis: quare merito se Deus Arianis iratum ostendit.: 1
At quæ scriptura Christum Patrem æternitatis vocat?: 1
At remissioni gratuitæ nihil adversatur magis quam sstisfactio. Cui enim creditori satisfit vel ab ipso debitore, vel ab alio debitoris nomine, de eo dlci non potest vere eum debitum gratuito ex ipsa gratis remisisse.: 1
Atqui illi e Scripturis illam divinam in Christo naturam asserere conantur? — Conantur quidem variis modis; idque dum student aut e scripturis quibusdam evincere quæ in iis non habentur, aut dum ex iis quæ in scripturis habentur perperam ratiocinantur, ac male rem suam conficiunt.: 1
Audivimus ex iis qui familiariter ipso sunt usi, eum significasse, sicut tum jactabatur, excellens sibi si contingeret adversarius, qui librum de Jesu Christo Servatore adoriretur, tum demure se totum hoc argumentum ab origine explicaturum.: 1
Aut verba Christi sine ullo prorsus tropo interpretanda sunt, et proinde ex ipsis ducta argumentatio vestra, penitus dissolvetur: aut si tropus aliquis in Christi verbis, admittendus eat, non videmus cur non potius dicamus, ideo dixisse Christum filium hominis fuisse in cœlo antequam post resurrectionem eo ascenderet, quia jam ante iliad tempus, non modo in cœlo mente, et cogitatione perpetuo versabatur, verum etiam omnia cœlestia, id est arcana quæque divinissima, et ipsa omnia quæ in cœlo sunt, et fiunt, adeo cognita et perspecta habebat, ut ea tanquam præsentia intueretur: et ita quamvis in terris degens, in ipso tamen cœlo commorari dici possit, Nam in cœlo antequara moreretur revera esse potuit, postquam ex Maria natus est: nec solum potuit, sed (ut ita dicamus) debuit; si enim homo ille Paulus Christi servus, ad tertium usque cœlum ante mortem raptus est, nullo pacto nobis verisimile sit, Christum ipsum ants mortem in cœlo non fuisse.: 1
Bene addit crucem, nam servorum non civium crucis erat supplicium.: 1
Bene et composite Cæsar … disseruit, falsa, credo, existimans, quæ de infernis memorantur; diverso itinere malos a bonis loca tetra, inculta, festa atque formidolosa, habere.: 1
Bernardini Ochini Dialogos transtuli, non ut judex, sed ut translator; et ex ejusmodi opera ad alendam familiam quæstum facere solitus.: 1
Cæteræ multitudini diem statuit, ante quam liceret sine fraude ab armis discedere: 1
Cæterum ut sciatis cujus sim religionis, quamvis id scripto meo quod habetis ostenderim, tamen hic breviter repetam. Et primum quidem doctrina de Messia, seu rege illo promisso, ad meam religionem nihil pertinet: ham rex ille tantum Judæis promissus erat, sicut et bona ilia Canaan. Sic etiam circumcisio, sacrificia, et reliquæ ceremoniæ Mosis ad me non pertinent, sed tantum populo Judaico promissa, data, et mandata sunt. Neque ista fuerunt cultus Dei apud Judæos, sed inserviebant cultui divino, et ad cultum divinum deducebant Judæos. Verus autem cultus Dei quem meam religionem appello, est decalogus, qui est æterna, et immutabilis voluntas Dei; qui decalogus ideo ad me pertinet, quia etiam mihi a Deo datus est, non quidem per vocem sonantem de cœlo, sicut populo Judaico, at per creationem insita est menti meæ; quia autem insitus decalogus, per corruptionem naturæ humanæ et pravis consuetudinibus, aliqua ex parte obscuratus est, ideo ad illustrandum eum, adhibeo vocalem decalogum, qui vocalis decalogus, ideo etiam ad me, et ad omnes populos pertinet, quia cum insito nobis decalogo consentit, imo idem ille decalogus est. Hæc est : 1
Causam post alios hæc scribendi præcipuam tradunt omnes (veteres), ut veneno in Ecclesiam jam tam sparso, authoritate sua, quæ apud omnes Christianum nomen profitentes non poterat non esse maxima, medicinam faceret.: 1
Causam quare Deus futura contingentia præsciat damus hanc, quod sit infinita ipsius intellectus perfectio omnia cognoscentis. Et sicut Deus cognoscit præterita secundum esse quod habuerunt, ita etiam cognoscit futura secundum illud esse quod habitura sunt.: 1
Cedo etiam qui hæc opinio est perniciosa? — Ad eum modum, quod hominibus fenestram ad peccandi licentiam aperiat, aut certe ad socordiam in pietate colenda eos invitet. Scriptura vero testatur, cum inter alios Christi mortis finem esse, ut redimeremur ab omni iniquitate, ex hoc seculo nequam eriperemur, et redimeremur ex vana conversatione a patribus tradita, et mundaremur conscientia a mortuis operibus ad serviendum Deo viventi,: 1
Cedo qui istud rationi repugnat? — Id quidem hinc perspicuum est, quod sequeretur Christum æternam mortem subiisæ, si Deo pro peccatis nostris satisfecisset, cum constet pœnam quam homines peccatis meruerant ætornam mortem esse. Deinde consequeretur nos Christo quam Dee ipsi devinctiores ease, quippe qui satisfactione multum gratiæ nobis ostendisset; Deus veto exacta satisfactione, nulla prorsus gratia nos prosecutus fuisset.: 1
Cedo qui rationi sanæ repugnat? — Primo, ad eum modum, quod duæ substantiæ, proprietatibus adversæ, coire in unam personam nequeant; ut sunt mortalem et immortalem esse, principium habere et principio carere, mutabilem et immutabilem existere. Deinde, quod dues natures, personam singulæ constituentes, in unam personam convenire itidem nequeant; nam loco unius duas personas esse operteret, atque ita duos Christos existere, quem unum esse, et unam ipsius personam omnes citra omnem controversiam agnoscunt.: 1
Certum autem est, nec fideles pro fratribus cuiquam satisfacere, neque Paulum cuiquam pro ecclesia satisfecisse.: 1
Certum est illum in ipso initio mensis Junii carceri inclusum fuisse, et vixisse usquead mensem Novembris, nisi vehementer fallor, quo extinctus est.: 1
Christus per obedientiam suam (maxime in morte) et preces ei accedentes, hoc a Patre obtinuit, ne is humanum genus gravibus peccatis immersum desereret atque obduraret, sed viam illis daret ad justitiam perveniendi per Christum: 1
Comparatio est sumpta a discipulo qui magistrum sibi præeuntem diligenter intuetur, ut imitari possit.: 1
Conceptus enim est de Spiritu Sancto, et natus ex Virgine Maria; ob id genus conceptionis, et nativitatis modum, Filius etiam Dei ab ipso angelo vocatus fuit, et ita naturalis Dei Filius (quia scilicet falls natus fuit) dici vere potest. Solus Jesus Christus a Deo Patre suo absque opera viri in lumen productus est.: 1
Concludimus igitur, nullum, improprie etiam loquendo, peccatum originale esse; id est, ex peccato illo primi parentis nullam labem aut pravitatem universo humano generi necessario ingenitam esse, sive inflictam quodammodo fuisse.: 1
Condæo succedit Coliguius, vir natalibus et militia clarus, qui nisi regi suo moveret bellum, dissidii fomes et caput, virtutis heroicæ exemplar erat, supra antiquos duces, quos mirata est Græcia, quos Roma extulit.: 1
Connectit quod dixerat cum superioribus. Si Patris potestati eripi non poterunt, nec meæ poterunt; nam mea potestas a Patre emanat, et quidem ita, ut tantundem valeat a me, aut a Patre, custodiri: 1
Connectit quod dixerat cum superioribus; Si Patris potestati eripi non poterunt, nec meæ poterunt: nam mea potestas a Patre emanat, et quidem ita, ut tantundem valeat a me: 1
Constat igitur (ut ad propositum revertamur), Christum ante resurrectionem Dei Filium plene et perfecte non fuisse: cum illi et immortalitatis et absoluti domiuii cum Deo similitudo deesset.: 1
Cum Basiliæ degeret ad annum usque 1575 dum lumen sibi exortum, ad alios prostudet, ab amicis ad alienos senmm dilapso disserendi argumento, disputationem Christo Servatore, ore primum inchoatam, postea scripto complexus est: cui anno summam manum imposuit.: 1
Cum Gentilis de Paulo Alciato sodali suo rogaretur, ‘factus est’ inquit ‘Mahometanus.’: 1
Cum amicorum precibus permotus tandem constituisset, atque etiam coepisset, saltem inter ipsos, nonnulla in apertum proferre.: 1
Cum diutius non possint in ecclesia delitescere, manifesto schismate Petricoviæ, anno 1562, habito prius colloquio eam scindunt et in sententiam suam pertrahunt plurimos tum ex ministris, tum ex patronis. Ministri qui part em eorum.sequebantur erant in principio Gregorlus Pauli: 1
Cum dixeris initio, hanc viam quæ ad immortalitatem ducat esse divinitus patefactam, scire velim cur id abs to dictum sit? — Propterea, quia ut homo natura nihil habet commune cum immortalitate, ita eam ipse viam, quæ nos ad immortalitatem duceret, nulla ratione per se cognoscere potuit.: 1
Cum ergo Deus omnia prout reipsa se habent cognoscat, : 1
Cum his Antitrinitariis publicam habuerunt evangelici disputationem Petricoviæ in comitiis regni Sigism. 11 Aug., rege permittente, anno 1565. Disputatores fuerunt: 1
Cum igitur nulla ratio, nullus sacrarum literarum locus sit, ex quo aperte colligi possit, Deum omnia quæ fiunt, scivisse antequam fierent, concludendum est, minime asserendam esse a nobis istam Dei præscientiam: præsertim, cum et rationes non paucæ, et sacra testimonia non desint, unde eam plane negandam esse apparet.: 1
Cum in eo agatur de eo qui crueifixus sit, apparet ex eo naturam divinam non probari, cum de hac illud dici nequeat, verum de heroine, qui ideo Dominus gloriæ dicitur, hoc est, Dominus gloriosus, quod a Deo gloria et honore coronatus sit.: 1
Cum ipse mortalis esset, se tamen mortalem esse nesciverit.: 1
Cum itaque nuper, libellus de Christi divinitate conscriptus, esset mihi a pastore meo, viro cum primis pio et literato, oblatus, in quo — disseruit.: 1
Cum primum fatendi verbum in tuis verbis animadverti, sperabam to potius nuliam in tua vita scripturæ interpretationem audivisse, quæ hac sit acutior aut verior; quæque magis divinum quid sapiat, et a Deo ipso patefactum fuisse præ se ferat. Ego quidem certe non leves conjecturas habeo, ilium, qui primus setate nostra eam in lucem pertulit (hic autem is fuit, qui primus quoque sententiam de Christi origine, quam ego constanter defendo renovavit) precibus multis ab ipso Christo impetrasse. Hoc profecto affirmare ausim, cum Deus illi viro permulta, aliia prorsus tunc temporis incognita, patefecerit, vix quidquam inter ilia omnia esse quod interpretatione hac divinius videri queat.: 1
Cum vero consideratur ut sacerdos, — etsi similitudinem refert ejus, qui Deo aliquid hominum nomine præstet, — si tamen rem ipsam penitus spectes, deprehendes talem eum esse sacerdotem, qui Dei nomine nobis aliquod præstet.: 1
Cum vero illi ostendunt, Christum sic ex natura divina et humana constare, quemadmodum homo ex animo et corpore constet, quid illis respondendum? — Permagnum hic esse discrimen; illi enim aiunt, duas naturas in Christo ita unitas esse, ut Christus sit Deus et homo. Anima vero et corpus ad eum modum in homine conjuneta sunt, ut nec anima nec corpus ipse homo sit, nec enim anima nec corpus sigillatim personam constituunt. At ut natura divina per se constituit personam, ita humana constituat per se necesse est: 1
Cur vero addidit Johannes, quod sine eo factum est nihil quod factum est: 1
Cur vero nihil commune habet homo cum immortalitate? — Idcirco, quod ab initio de humo formatus, proptereaque mortalis creatus fuerit; deinde vero, quod mandatum Dei, ipsi propositum, transgressus sit; ideoque decreto Dei ipsius in mandato expresso, æternæ morti necessario subjectus fuerit.: 1
Dabitur. Ezechias patri Achazo multum dissimilis. Sic tamen ut multo excellentius hæc ad Messiam pertinere, non Christiani tantum agnoscant, sed et Chaldæus hoc loco: 1
De Adamo, eum immortalem creatum non fuisse, res apertissima est. Nam ex terra creatus, cibis usus, liberis gignendis destinatus, et animalis ante lapsum fuit.: 1
De Georgio Blandrata, pro singulari suo in ecclesiam Dei amore præmonuit Polonos Cl. vir Johan. Cal. quinetiam illustrissimum principem palatinum, Vilocensem, Nicolaum Radzivilium, cujus patrocinio Blandrata tum utebatur. Subolfecerat enim vir doctus Blandratæ ingenium ad Serveti sententiam esse compositum: itaque serius principi suasor fuit, ut sibi ab eo caveret: sed homo ille facile, technis suis fallacibus, optimo principi fucum fecit, adeo ut ille iratus Johanni Calvino, Blandratam nomine suo ad Synodum Pinckzoviensem anno 1561, 25 Jun. habitam, delegaret cum literis, quibus serio postulabat in causa Blandratæ, cum ecclesia, dicebatque male et præcipitanter egisse Calvinum, quod Blandratam traduceret, et Servetismi notaret.: 1
De quæstione tibiproposita non bene conjecisti, nec quam affers solutioonem ea probari ullo modo potest.: 1
De tribus in una divina essentia personis anno 1562 controversiam moverunt, in Min. Pol. Itali quidam advenæ; præcipui autem assertores contra S. S. Trinitatem fuere, Georgius Blandrata theologus ac medicus, Petrus Statorius, Tonvillanus, Franciscus Lismaninus theologiæ doctor, quorum tamen ab initio opera reformationis valde fuit ecclesiæ Dei procliva.: 1
De veritate meæ sententiæ tam sum certus, quam certo scio me istum pileum manibus tenere.: 1
Debere vero reddi per verbum fuit, ordo verborum Johannis docet, qui valde inconvenienter loquutas fuisset, Sermonem carnem factum esse: 1
Deinde dico falso ista objecta fuisse ab autoribus scripti, quod citat Frantzius nostris: nec enim fraterne tractarunt Franciscum Davidem, usque ad ipsum agonem, quanquam eum ut fratrem tractare non tenebantur, qui in Jesu Christi veram divinitatem tam impie involabat, ut dicere non dubitaret, tantum peccatum esse eum invocare, quantum est, si Virgo Maria invocetur,: 1
Deinde negant resurrectionem carnis, hoc est, hujus ipsius corporis, quod carne ac sanguine præditum est, etsi fateantur corpora esse resurrectura, h. e. ipsos homines fideles; qui tunc novis corporibus cœlestibus induendi sunt.: 1
Deinde, quis eat qui nesciat, cum prius dictum sit, qui erat, et qui est: 1
Demonstra id ordine? — Id non haberi in Scripturis argumento est, quod istius opinionis assertores nunquam perspicuas scripturas afferunt ad probandam istam opinionem, verum quasdam consecutiones nectunt quibus quod asserunt efficere conantur; quas ut admittere sequum est cum ex Scripturis necessario adstruuntur, ita ubi Scripturis repugnant eas nullum vim habere certum est.: 1
Demonstravi non modo Christum Deo nos, non autem Deum nobis reconciliasse, verum etiam Deum ipsum fuisse qui hanc reconciliationem fecerit: 1
Denique Socinistæ recensendi mihi veniunt quia Fausto Socino, per Poloniam et Transylvaniam virus suum disseminante, tum nomen tum doctrinam sumpsere; atque hi soli, extinctis Farnesianis, Anabaptistis, et Francisci Davidis sectatoribus supersunt; homines ad fallacias et sophismata facti.: 1
Denique cum eadem Scriptura apertissime ostendat, Jesum Christum omnia sua facta divina non sibi, nec alicui naturæ divinæ suæ, sed Patri suo vindicare solitum fuisse, planum facit, eam divinam in Christo naturam prorsus otiosam, ac sine omni causa futuram fuisse.: 1
Denique, etiamsi de gloria ea quæ tum præscus erat, Esaiæ visa, hæc verba accipias, longe tamen aliud est gloriam alicujus videre, et aliud ipsummet videre. Et in gloria illius modus Dei vidit etiam Esaias gloriam Christi Domini. Ait enim ibidem vates, Plena est terra glora Dei: 1
Denique, ex ea re, quod constet Deum aliter quam ex essentia generare, dum a Deo genitos credentes Scriptura pronunciat, ut videre est: 1
Deo, Virglnique Matri, Sancto Paulo, Bruno, Alberto, Redempto, Francisco, Clarke, Joannæ, Catharinæ Senensi, divisque omnibus, quos peculiari cultu honorare desidero, omnis meus labour consecratus sit: 1
Dicit propheta domui David; quoniam parvulus natus est nobis, Filius datus est nobis, et suscepit legem super se, ut servaret eam; et vocabitur nomen ejus, a facie admirabilis consilii Deus, vir permanens in æternum; Christus cujus pax multiplicabitur super nos in diebus ejus.: 1
Dico igitur, Christum merito dici posse Filium Dei naturalem, quia natus est Dei Filius, tametsi ex ipsa Dei substantia non fuerit generatus. Natum autem illum sub alia ratione, quam per generationem ex ipsius Dei substantia, probant angeli verba, Mariæ matri ejus dicta: 1
Dico secessionem Racoviensium ac delirium, esse ab ecclesia rati o sejungendum, nisi velis conciliabula quæque amentium anicularum partes ecclesiæ a Christianæ ut ecclesiam appellare.: 1
Dicunt doctores nostri L. M. omnium affiictionum quæ mundum ingressæ sunt, tertia pars Davidi et patriarchis obtigit, tertia altera seculo excisionis, ultima tertia pars regi Messiæ incumbet: 1
Difficilis in perfecto mora est; naturaliterque, quod procedere non potest, recedit; et ut primo ad consequendos, quos priores ducimus, accendimur: ita, ubi aut præteriri, aut æquari cos posse desperavimus, studium cum spe senescit; et quod adsequi non potest, sequi desinit; et, velut occupatam relinquens materiam, quærit novam: præteritoque eo in : 1
Disputatio inter Faustum Socinum et Christianum Franken de honore Christi, id est, utrum Christus cum ipse perfectissima ratione Deus non sit religiosa tamen adoratione colendus sit, Habita, 14 Martii, anno 1584, in aula Christophori Paulicovii.: 1
Divinitas autem Jesu Christi qualis sit, discimus ex sacris literis, nempe talis, quæ propter munus ipsius divinum tota ei tribuitur.: 1
Dixeras paulo superius Dominum Jesum natura esse hominem; an idem habet naturam divinam? — Nequaquam; nam id non solum rationi sanæ, verum etiam divinis literis repugnat.: 1
Dixit R. Juchanan: Omnia videntu uno intuitu. Dixit Rab, Nachman filius Isaaci: Sic etiam nos didicimus; quod scripture est: 1
Dixit Rabbi Tanchum, Quomodo omne mem quod est in medio vocis aperture est, et istud: 1
Dixit heri vir amplissimus Blandrata, librum se tuum contra Palæologum accepisse. Habes tu unum saltem cui sis charissimus, cui omnia debes, qui judicio maxime polleat: cur tantum studium, consiliique pondus neglexisti? poteras non tantum ejus censuram absoluti jam libri petere, sed consilium postulare de subeundo non levi labore. Et possum affirmare senis consilium tibi sine dubio, si petivisti, profuturum fuisse.: 1
Doce etiam, qui id repugnet Scripturæ Christum habere divinam naturam. — Primum, ea ratione, quod Scriptura nobis unum tantum natura Deum proponat, quem superius demonstravimus esse Christi Patrem. Secundo, eadem Scriptura testatur, Jesum Christum natura esse hominem, ut superius ostensum est; quo ipso illi naturam adimit divinam. Tertio, quod quicquid divinum Christus habeat, Scriptura eum Patris dono habere aperte doceat: 1
Dolerem quidem mirum in odum si disputatio ista sic habita fuisset, ut adversarii susplcor tamen nihfiommus, quatenus diputationem ab ipsis editam percurrendo animadvertere ac consequi conjectura potui, Licinii antagonistam arte disputandi et ipso superiorem esse, et id in ista ipsa disputatione facile plerisque constitisse: nam etsi (ni fallor) Licinius noster neutiquam in ea hæresi est, in qua non pauci ex nostris sunt, non esse Christiano homini dandam operam dialecticæ: 1
Dominus et Deus proculdubio a Thoma appellatur, quia sit talis Dominus, qui divino modo in homines imperium habeat, et divino etiam illud modo exercere possit, et exerceat.: 1
Duces hujus agminis Anabaptistici, et Antitrinitarii erant Gregorius Paulus, Daniel Bielenscius, et alii, quorum tandem aliqui fanatico proposito relicto, ad ecclesiam evangelicam redierunt, ut Daniel Bielenscius, qui Cracoviæ omnium suorum errorum publice poenitentiam egit, ibidemque, ecclesiæ Dei commode præfuit.: 1
Duplex est adoratio, altera quidem quæ sine ullo medio dirigitur in Deum: altera vero per medium Christum defertur ad Deum; illa adoratio est soli Deo propria, hæc vero convenit Christo tantum.: 1
E quibus testimoniis Scripturæ demonstrare conantur Christum (ut loquuntur) incarnatum esse? — Ex iis ubi secundum eorum versionem legitur, Verbum caro factum est: 1
E quibus vero testimoniis Scripturæ demonstrate conantur Christum (ut loquuntur) incarnatum esse? — Ex iis ubi secundum eorum versionem legitur Verbum caro factum ease: 1
E verbo redimendi non posse effici satisfactionem hanc hinc est planum, quod de ipso Deo in novo et in prisco fœdere scribitur, eum redimisse populum suum ex Ægypto, eum fecisse redemptionem populo suo; quod Moses fuerit redemptor: 1
Ea quæ in cœlis sunt personæ (quæ subjecæ sunt Christo), sunt angeli, iique tam boni quam mali: quæ in cœlis sunt, et personæ non sunt, omnia ilia continent quæcunque extra angelos vel sunt, vel etiam esse possunt.: 1
Ecce doctores nostri laudatæ memoriæ uno ore statuunt, et a majoribus acceperunt, de rege Messia sermonem esse, et doctorum L. M. vestigiis insistemus: 1
Ecclesiis Polonicis, quæ solum Patrem Domini Jesu summum Deum agnoscunt, publice adjungi ambivit, sed satis acerbe atque diu repulsam passus est, qua tamen ignominia minime accensus, vir, non tam indole quam anima instituto, ad patientiam compositus, nulla unquam alienati animi vestigia dedit.: 1
Ego gloriam, quam dedisti mihi, dedi illis; ut sint unum, quemadmodum nos unum surnus: 1
Ego quidem sentio, nihil in Scriptis, quæ communiter ab iis, qui Christiani sunt dicti, cepta, et pro divinis habita sunt, constanter legi, quod non sit verissimum: hocque ad divinam providentiam pertinere prorsus arbitror, ut ejusmodi scripta, nunquam depraventur aut corrumpantur, neque ex toto, neque ex parte.: 1
Eminentim notionem quavis formula expressit, quia illius eminentia erit sublimit excellentia.: 1
Eo stabilitatem significari volunt Hebræi, ut per mem aperture in fine rupturam: 1
Erant alii quoque Antitrinitarii sectm Anabaptisticm per Bohsemiam et Moraviam longe lateque serpentis sectatores, qui absurdam illam bonorum communionem, observanturi ultro abjectis suis conditiouibus Racoviam se contulerunt. Novam Hierusalem ibi loci exstructuri (ut aiebant), ad hanc ineptam societatem plurimos invitabant nobiles: 1
Ergo Dominus Jesus est purus homo? — Nullo pacto; etenim est conceptus e Spiritu Sancto, natus ex Maria Virgine, eoque ab ipsa conceptione et ortu Filius Dei est, ut ea de re: 1
Est autem hæc magnitudo (ut ex iis intelligi potest, quæ de potentia et potestate Dei, itemque de sapientia ejus dicta sunt), infinita et incomprehensibilis.: 1
Est cœlum, et versus superos, quid quærimus ultra:: 1
Est enim invocatio Jesu Christi, ex numero earum rerum, quas præcipere nullo modo opus est.: 1
Est hic Moses; aut juxta alios Moses et Mahumed, super quibus Pax; Mosi Deus locutus est ea nocte, qua in exstasi quasi fuit in monte Sinai. Mahumedi vero locutus est illa nocte, qua scalis cœlo admotis, angelos vidit ascendere, tunc enim vix jactum duarum sagittarum ab eo fuit: 1
Est, quia adoratio Christi est ipsius Dei, quippe quæ in Christo non conquiescat, sed per eum transeat in Deum.: 1
Et sane mirum est, cum bonis literis ut audio (et ex sermone quem simul habuimus, atque ex tuis scriptis conjicere potui), sis admodum excultus, te id non vidisse.: 1
Etenim mortem, Christus subiit, duplici ratione: partim quidem, ut fœderis mediator, seu sponsor, et veluti testator quidem; partim ut sacerdos Deo ipsum oblaturus.: 1
Etenim unum illud peccatum per se, non modo universes posteros, sed ne ipsum quidem Adamum, corrumpendi vim habere potuit. Dei vero consilio, in peccati illius pænam id factum fuisse, nec usquam legitur, et plane incredibile est, imo impium id cogitare.: 1
Etiam in eo nihil prorsus de incarnatione (quam vocant) haberi; etenim quod apud quosdam legitur, Venit in carnem: 1
Etiam præscientia et decreta de rebus futuris, quatenus ecclesiam spectant.: 1
Etiam tunc cum in carcerem ageretur, et in locum lutosum, nihil fecit dixit ve iracunde.: 1
Etsi summa est inter Deum et creaturam distantia, non tamen necesse est, tantam esse differentiam inter honorem Dei et creaturæ; nam potest Deus cui vult communicare honorem suum, Christo prsesertim, qui dignus est tali honore, quique non sine gravissimis causis adorari jubetur in sacris literis.: 1
Eum invocare si non audeamus, Christiano nomine haud satis digni merito existimari possemus.: 1
Eum quem Deus vult esse omnium judicem. Nam gloria Christi maxime illum diem respicit: 1
Evangelium illud cœleste innotuit primum non per angelos, sed per homines mortales, et quantum extera species ferebat infirmos, Christum, et apostolos ejus: 1
Ex eo quod Christum apostolus Dominum suum vocet, natura divina effici nequit; nam eum primo manitfeste ab illo Patre, quem ibidem Deum unum fatetur, secernit, quum solum natura Deum esse superius docuimua Deinde, hoc ipsum quod de eo dicit, omnia per ipsum: 1
Ex hac actione propter quam ab omnibus Deum timens vocaberis, cognoscent omnes, quantus in to sit timor Dei, et quosque pertingat.: 1
Ex his autem intelligitur, membra humani corperis, quæ Deo in sacris literis ascribuntur, uti et partes quædam aliarum animantium, quales sunt alæ non nisi improprie Deo tribui; siquidem a spiritus natura prorsus abhorrent. Tribuuntur autem Deo per metaphoram cum metonymia conjunctam. Nempe quis facultates vel actiones Deo conveniunt, illarum similes, quæ membris illis, aut insunt, aut per ea exercentur.: 1
Ex iis verbis doceri non potest, apostolum affirmare, Christum in deserto revera tentatum fuisse; ut e simili oratione, siquis ita diceret, deprehendi potest. ‘Ne sitis refractarii magistratui, quemadmodum quidam majorum nostrorum fuerunt;’ non illico concluderes eundem numero magistratum utrobique designari. Quod si reperiuntur in Scripturis ejusmodi loquendi modi, in quibus similis oratio ad eum cujus nomen paulo ante expressum est, sine ulla illius ejusdem repetitione referatur, tum hoc ibi sit, ubi ullus alius præter cum cujus expressum est nomen, subintelligi possit: ut exemplum ejus rei habes in illo testimonio: 1
Ex iis vero verbis, quæ apostolus paulo post subjecit, Habitu inventus est ut homo: 1
Ex nobili admodum familia, quæ etiam tres cardinales habuit, natus, mercatura relicta se totum sacrarum literarum studio tradidit.: 1
Ex quibus vero locis exstruere conantur Christum ab æterno ex essentia Patris genitum? — Ex his potissimum: 1
Exemplum denique affert nostrorum (thes. 108), quomodo se gesserint in Transylvania, in negotio Francisci Davidis: quomodo semetipsos in actu illo inter se reos agant vafritiæ, crudelitatis sanguinariæ, poditionis: 1
Exemplum denique affert nostrorum, Thes. 108. Quomodo se gesserint in Transylvania in negotio Francisci Davidis, quomodo semetipsos in actu illo inter se reos agant vafriciæ, perfidiæ, crudelitatis, sanguinariæ proditionis: 1
Expone igitur mihi quibus testimoniis approbare contendunt Christum cœlum et terrain creasse? — his ubi scriptum extat, quod per eum omnia facta sint, et sine eo factum sit nihil quod factum sit: 1
Exposuisti quæ cognitu ad salutem de essentia Dei sunt prorsus necessaria, expone quæ ad eam rem vehementer utilia esse censeas.: 1
Expressere id nobis vota multorum, multæque etiam a remotissimis orbis partibus ad nos transmissæ preces.: 1
Extat apud me ipsius Blandratæ epistola, non tamen scripta sine Theseo (Statorto) si Blandratum bene novi, in qua Gregorium Paulum a Tritheismo ad Samosateni dogma revocare nititur. Incidit enim Blandrata in Transylvaniam rediens in quendam Franciscum David, paulo magis, quam superiores illi ut aiunt providum.: 1
Fateor me credere in unum Deum Patrem, et in unum Dominum Jesum Christum Filium ejus, et in unum Spiritum Sanctum, quorum quilibet est essentialiter Deus. Deorum pluralitatem detestor, cum unus tantum sit nobis Deus, essentia indivisibilis. Fateor tres esse distinctas hypostases; et æternam Christi divinitatem et generationem; et Spiritum Sanctum, unum et æteruum Deum, ab utroque procedentem.: 1
Fateor me per omnem vitam meam non magis contortam scripturæ interpretationem audivisse; ideoque eam penitus improbo.: 1
Fecialis sumpto in manibus lapide, postquam de fœdere inter partes convenerat, hæc verba dixit, Si recte ac sine dolo malo, hoc fœdus atque hoc jusjurandum facio, dii mihi cuncta felicia præstent; sin aliter aut ago, aut cogito, cæteris omnibus salvis, in propriis legibus, in propriis laribus, in propriis templis, in propriis sepulchris, solus ego peream, ut hic lapis de manibus meis decidet.: 1
Filium Dei unigenitum esse docent, tum propter sanctificationem, ac missionem in mundum, tum exaltationem ad Dei dextram, adeo ut factum Dominum et Deum nostrum affirmant.: 1
Filium autem Dei viventis, Filium Dei proprium et unigenitum esse Christum, ubi habetur? — De hoc: 1
Fit mentio destitutionis vel carentiæ divinæ gloriæ, ergo privationis imaginis Dei et justitiæ et sanctitatis, ejusque originalis; fit mentio carentiæ divinæ gloriæ, ergo in creatione cum homine fuit communicata: o ineptias!: 1
Formans simul cor eorum, intelligent omnia opera corum: 1
Fuit etiam Lælius Socinus Senensis incredibiliter ad contradicendum et varios nectendos nodos comparatus; nec, nisi post mortem, cognitus hujusmodi perniciosissimis hæresibus laborare.: 1
Fuit is Lælius nobili honestaque familia natus, bene Græce et Hebraice doctus, vitæque etiam externæ inculpatæ, quarum rerum causa mihi quoque intercesserat cumillo non vulgaris amicitia; sed homo fuit plenus diversarum hæresium, quas tamen mihi nunquam proponebat nisi disputandi causa, et semper interrogans, quasi cuperet doceri. Hanc vero Samosatenianam imprimis annos multos fovit, et quoscunque potuit pertraxit in eundem errorem; pertraxit autem non paucos: me quoque ut dixi diversis tentabat rationibus, si eodem possit errore simul, et æterno exitio secum involvere.: 1
Futuram mihi sepulchrum: ibi enim mei majores sunt siti,: 1
Gitichio itaque de absoluta Dei potentia seu potestate (de qua nulla nobis dubitatio) inaniter blateranti, elegantissimis Augustini verbis respondeo, ‘Omnia Deus potuit, sivoluisset,’: 1
Graves pœnæ, quæ possunt cæteris documento esse, exempla dicuntur: 1
Grotius, in lib. v. De Veritat. Relig. Christian. in notis R. Sel. Aben Ezra et Onkelos adducit. Sed alienis oculis hic vidit, aut aliena fide retulit (forte authoribus illis aut non intellectis, aut propter occupationes non inspectis), aut animositati et authoritati in citandis authoribus, et referendis dictis aut factis ipsi hoc usui veniebat, nimium in scriptis theologicis indulserit.: 1
Hæc de ea sapientia quæ in Lege apparet exponunt Hebræi: et sane el, si non soli, at præcipue, hæc attributa conveniunt: 1
Hæc signa edebat Jesus, per Spiritum illum sanctitas: 1
Hæc testimonia agunt de peccato voluntario; ex iis itaque effici nequit peccatum originis. Quod autem ad primum attinet, Moses id peccatum ejusmodi fuisse docet cujus causa pœnituisse Deum quod hominem creasset, et eum diluvio punire decrevisset; quod certe de peccato quod homini natura inesset, quale peccatum originis censeat, affirmari nullo pacto potest. In altero vero testimonio docet, peccatum homi-nis eam vim habiturum non esse, ut Deus mundum diluvio propter illud puniret; quod etiam peccato originis nullo modo convenit.: 1
Hic primum adorationem cum invocatione confundis, quod tamen fieri non debet, cum utriusque sit diversa quædam ratio, adeo ut ego, quamvis nihil prorsus dubitem, præceptum extare de adorando Christo, et etiamsi non extaret, tamen eum a nobis adorari omnino debere, non idem tamen existimem de eodem invocando, cum videlicet invocatio pro ipsa opis imploratione, et directione precum nostrarum accipitur. Hic enim statuo id quidem merito a nobis fieri posse, id est, posse nos jure ad ipsum Christum preces nostras dirigere, nihil tamen esse quod nos id facere cogat.: 1
Hic primum ea vox in narratione Evangelica reperitur ab Apostolis Jesu tributa, postquam scilicet sua resurrectione probaverat, se esse a quo vita et quidem æterna exspectari deberet, Vide supra, xi. 25. Mansit deinde ille mos in ecclesia, ut apparet non tantum in scriptis Apostolicis ut: 1
Hieronymus de Seriptoribus Ecclesiasticis de Johanne: 1
Hinc colligitur solam Christi mortem, nequaquam illam perfectam absolutamque ipsius oblationem de qua in Epist. ad Hebræos agitur, fuisse; sed principium et præparationem quandam istius sacerdotii in cœlo demum administrandi, extitisse.: 1
Hoc sane vel hinc patere potest, quod essentia Dei sit una numero; quapropter plures numero personæ, in ea esse nullo pacto possunt. Quænam est hæc una Persona divina? Est ille Deus unus, Domini nostri Jesu Christi Pater: 1
Hoc sequetur, quod ipsius etiam Christi imago sit adoranda, quia una et eadem adoratio respicit in imaginem, tanquam medium, in Christum tanquam finem, quemadmodum Thomas Aquinas docet, a quo tuum tu commentum es mutuatus.: 1
Hoc tantum dicam, cum nuper Bellarmini disputationum primum tomum evolverem, supra modum me miratum fuisse, quod ad finem fere singularum controversiarum homo alioqui acutus ac sagax ea verba aut curaverit aut permiserut adscrubu; Laus Deo, virginique matri; quibus verbis manifeste Virfini Mariæ divinus cultus, aut ex sequo cum ipso Deo, aut certe secundum Deum exhibetur.: 1
Homo ille Jes. Nazarenus qui Christus appellatur, non per spiritum propheticum, sed per Spiritum Sanctum locutus est; id est, quamvis a Deo legatus fuerit, non tamen quæcunque verba ex ipsius Dei ore provenisse censenda sunt. 2. Hinc fit ut illius et apostolorum ejus verba, ad Mosaicæ legis et aliorum propheticorum oraculorum normam expendenda sint, et siquid contrarium vel diversum ab his in illis reperitur, aut reperiri videtur, id aut rejiciendum, aut certe ita in terpretandum sit, ut cum Mosis et prophetarum doctrina consentiat quæ sola morum et divini cultus regula est.: 1
Huc accedit, quod Racovienses isti, sive coetus Racoviensis, quem tu petis atque oppugnas, vel non amplius extat, vel ita hodie mutatus est, et in aliam quodammodo formam versus, ut agnosci non queat.: 1
Id argamentum firmum non esse hinc patet; Primum, quod Solomon agat de sapientia simpliciter et absolute considerata, sine additione vocis Dei; Paulus vero non simpliciter et absolute, sed cum additione, nempe, Dei. Deinde, Solomon agit de sapientia, quæ neque est persona, nec esse potest, ut evariis effectis quæ huic sapientiæ attribuit, apparet, et hoc: 1
Id est, Id agit ut vos Hebroæos liberet a peccatis et metu mortis. Eventûs enim nomen sæpe datur operæ in id impensæ: 1
Ideo autem nusquam Scriptum est, quod Deus Pater major sit Spiritu Sancto, vel Spiritus Sanctus minor Deo Patre; quia non sic assumpta est creatura in qua appareret S. S. sicut assumptus est filius hominis, in qua forma ipsius Verbi Dei persona præentaretur.: 1
Illic solidum triennium quod excurrit theologiæ studio incubuit, paucissimis Lælii patrui scriptis et pluribus ab iis relictis notis multum adjutus est.: 1
Illud certissimum est, Gregorium Zarnovecium, ministrum ut vocant evangelicum qui nominatim adversus disputationem meam de Jesu Christo Salvatore libellum Polonice edidit, in ejus præfatione asserere, me ex Ochini Dialogis annis abhinc circiter triquinta qumque editis sententiam illius meæ disputationis accepisse, nam certe, in Dialogis ms, quorum non pauca exempla jamdiu in ipsa Polonia mihi videre contigit: 1
Illud corpus ante peccatum, et mortale secundum aliam, et immortale secundum aliam causam dici poterat; id est, mortale quia poterat mori, immortale quia poterat non mori. Aliud est enim non posse mori, sicut quasdam naturas immortales creavit Deus, aliud est autem posse non mori; secundum quem modum primus creatus est homo immortalis, quod ei præstabatur de ligno vitæ, non de constitutione naturæ; a quo ligno separatus est cum peccasset, ut posset mori, qui nisi peccasset posset non mori. Mortalis ergo erat conditione corporis animalls, immortalis autem beneficio conditoris. Si enim corpus animale, utique et mortale, quia et mori poterat, quamvis et immortale dico, quia et mori non poterat.: 1
Illud vero notandum, quod procurantibus Georgio Blandrata et Fausto Socino, in Transylvania exulibus, Franciscus David morti traditus fuit.: 1
Immo, quia non sunt, cum fuerint, eos miseros esse.: 1
Imo plusquam hæreticum eum (ecclesiæ nostræ) judicaverunt, nam talem hominem indignum Christiano nomme esse dixerunt; quippe qui Christo invocationis cultum prorsus detrahendo, et eum curam ecclesiæ gerere negando, simul reipsa negaret eum ease Christum.: 1
In has angustias Cicero coarctat animum religiosum, ut unum eligat e duobus, — aut ease aliquid in nostra voluntate, aut esse præscientiam futurorum: quoniam utrumque arbitratur esse non posse, sed ai alterum confirmatur, alterum tolli: si elegerimus præscientiam futurorum, tolli voluntatis arbitrium: si elegerimus voluntatis arbitrium, tolli præscientiam futurorum. Ipse itaque ut vir magnus et doctus, et vitæ humanæ plurimum et peritissime consulens, ex his duobus elegit liberum voluntatis arbitrium. Quod ut confirmaretur, negavit præscientiam futurorum, atque ita dum vult facere liberos, facit sacrilegos. Religiosus autem animus utrumque eligit, utrumque confitetur, et fide pietatis utrumque confirmat. Quomodo inquit: Nam si est præscientia futurorum, sequuntur illa omnia, quæ connexa sunt, donec eo perveniatur, ut nihil sit in nostra voluntate, Porro, si est aliquid in nostra voluntate, eisdem recursis gradibus eo pervenitur, ut non sit præscientia futurorum. Nam per illa omnia sic recurritur. Si est voluntatis arbitrium, non onmia fato fiunt. Si non omnia fato fiunt, non est omnium certus ordo causarum. Si certus causarum ordo non est: nec rerum certus est ordo præscienti Deo, quæ fieri non possunt nisi præcedentibus, et efficientibus causis. Si rerum ordo præscienti Deo certus non est, non omuia sic veniunt, ut ea ventura præscivit. Porro, si non omnia sic eveniunt ut ab illo eventura præscita sunt, non est, inquit in Deo præscientia futurorum. Nos adversus istos sacrilegos ausus, et impios, et Deum dicimus omnia scire antequam fiant; et voluntate nos facere, quicquidnobis non nisi volentibus fieri sentimus et novimus.: 1
In hoc loco non solum non exprinfitur præ-æternitas Christi, cum aliud sit, ante Abrahamum fuisse, aliud, præ-æternum; verum ne hoc quidem expressum est, ipsum ante Mariam Virginem fuisse. Et enim ea verba aliter legi posse (nimirum hac ratione, Amen, amen, dico vobis, Priusquam Abraham fiat, ego sum: 1
In morte utrumque munus (mediatoris, et sacerdotis) veluti coit: et prius quidem in ea desinit, eaque confirmatur; postremum autem incipit, et ad id Christus fuit quodammodo præparatus.: 1
In tertio testimonio, cum agatur de eo qui Agnus est, et qui vestimenta ha Revelation bet quem et occisum, et sanguine suo nos redimisse, apertissime idem Johannes fatetur, quæ referri ad divinam naturam nulla ratione poassunt, apparet eo naturam divinam Christi astrui non posse. Omnia veto quæ hic Christo in iis testimoniis tribuuntur, singularem ipsius potestatem quam Deus Christo in iis quæ ad novum fœdus pertinent, dedit, arguunt.: 1
Inæqualitas officii non tollit æqualitatem naturæ: 1
Injuria afficit Franken complures, qui hac de re idem ant senserunt ant sentiunt quod Socinus; et ne de iis qui hodie vivunt, quidquam dicamus, duos tantum nominabimus, quorum alter ante annos mille ducentos, alter vero nostra ærate vixit. Ille Photinus fuit quondam Sirmii episcopus, ipsorum etiam adversariorum testimonio divinarum literarum doctissimus: 1
Interventus sanguinis Christi, licet Deum ad liberationem hanc a peccatorum nostrorum pœna nobis concedendum movere non potuerit, movit tamen nos ad eam nobis oblatam accipiendam, et Christo fidem habendam.: 1
Ipse autem vulneratus est propter iniquitates nostras.: 1
Ira dicitur de Deo secundum similitudinem effectus quia proprium est irati punire, ejus ira punitio metaphorice vocatur.: 1
Ista sapientia rerum divinarum, et sanctimonia, quam Adamo ante lapsum tribuit Franzius, una cum aliis, idea quædam est, in cerebro ipsorum nata.: 1
Ita argumentor, quoties regnum Davidi usque in seculum promissum est tale necesse fuit, ut posteri ejus, in quibus hæc promissio impleri debebat, haberent: sed regnum mundanum Davidi usque in seculum promissum est, ergo regnum mundanum posteri Davidis ut haberent necesse est: et per consequens, rex file, quem prophetæ ex hac promissione post captivitatem Babylonicam regnaturum promiserunt, perinde ut cæteri posteri Davidis, mundanum regnum debuit habere. Quod quia Jesus ille non habuit (non enim regnavit ut David et posteri ejus), sed dicitur habere coeleste regnum, quod est diversum a mundano regno; ergo Jesus ille non est rex quem prophetæ promiserunt.: 1
Itaque inconsiderate illi faciunt, qui futura contingentia Deum determinate scire aiunt, quia alias non esset omniscius: cum potius, ideo illa determinate futura non concipiat, quia est omniscius.: 1
Itaque negant cruciatus impiorum et diabolorum duraturos esse in seternum, verum omnes simul penitus esse abolendos; adeo ut mors: 1
Jam igitur constituta, propositione qua de agendum est, in nomine Dei unius et Trinitatis exordimini.: 1
Jam vero satis apparet, Christum priori modo spectatum, penitus Deo subordinatum esse.: 1
Jam vero sciendum est: multo quidem citius, quam nunc demure temporis eam resumi, absolque potuisse, et quo minus id jampridem factum sit, per eum non stetisse virum, cujus fideli curæ opus integrum ab authore ipso primum creditum fuit et sedulo commendatum.: 1
Jesum Christum docent esse hominem ilium a Spiritu Sancto conceptum, et natum ex beata Virgine; extra vel ante quem nullum agnoscunt esse (aut) fuisse re ipsa existentem unigenitum Dei Filium. Porto hunc Deum, et Filium Dei unigenitum esse docent tum ratione conceptionis a Spiritu Sancto,: 1
Justificati gratis, sensus est, partam nobis esse peccatorum nostrorum absolutionem (id enim ut scis quod ad nos attinet reipsa justificari est) non quidem per legis opera, quibus illam commeriti sumus, sed gratis per gratiam Dei: 1
Lælius in Samosateni partes clam transiit; verbo Dei ut ex quodam ejus scripto nunc liquet adeo veteratorie et plane versute depravato, ac præsertim primo evangelii Johann, caplte, ut mihi quidem videatur omnes ejus corruptores superasse.: 1
Lælius interim præmatura morte extinctus est; incidit mors in diem parendinum id. Maii. 1562, ætatis veto ejus septimi supra trigesimum.: 1
Lapsus Adami, cum unus actus fuerit, vim eam, quæ depravare ipsam naturam Adami, multo minus posterorum ipsius posset, habere non potuit. Ipsi veto in pænam irrogatum fuisse, nec Scriptura docet, ut superius exposuimus, et Deum ilium, qui omnis sequitatis fons est, incredibile prorsus est id facere voluisse.: 1
Legi quoque diligenter responsionem tuam ad argumenta Francisci Davidis, ubi Christi Domini invocationem honoremque nomini ejus sacrosancto convenientem asseris, ac contra calumnias Francisci Davidis defendis. Attamen videris mihi, paucis verbis, optimam sententiam non tantum obscurasse, sed quasi in dubium revocasse, adversariosque in errore confirmasse. Quæris quid sit quod tantum malum secum importare possit? Breviter respondeo, verba ilia quæ sæpius addis, Christum Dominum invocaro posaumus, sed non debemus, sive non tenemur: 1
Manifeste in eo sunt decepti, qui hoc anno 1580, accidisse scribunt, cum certissimum sit ea facta fuisse uno anno ante, hoc est, anno 1579.: 1
Me imitari noli, qui nescio quo malo genio ductore, cum jam divinæ veritatis fontes degustassem, ita sum abreptus, ut majorem et potiorem juventutis meæ partem, inanibus quibusdam aliis studiis, imo inertiæ atque otio dederim, quod cum mecum ipse reputo, reputo autem sæpissime, tanto dolore afficior, ut me vivere quodam modo pigeat.: 1
Mens soluta quædam et libera, segregata ab omni concretione mortali.: 1
Merito dictum est a veteribus, potius in hac vita de Deo a nobis cognosci quid non sit, quam quid sit; ut enim cognoscamus quid Deus non sit, negatione nimirum aliqua, quæ propria sit divinæ essentiæ, satis est unica negatio dependentiæ: 1
Messias prosperabitur, vocabulum est quod quatuor mundos complectitur; qui sunt mundus inferior, mundus angelorum, mundus sphærarum, et mundus supremus: 1
Modò secunda, modò tertiâ personâ, de Jeremia loquitur, quod frequens Hebræis. Sicut multi mirati erant hominem tam egregium tam fœdè tractari, detrudi in carcerem, deinde in lacum lutosum, ibique et pædore et cibi inopiâ contabescere; sic contra, rebus mutatis, admirationi erit honos ipsi habitus: 1
Monendum lectorem harum rerum ignarum censui, Blandratam haud paulum ante mortem suam vivente adhuc Stephano rege Poloniæ, in illius gratiam, et quo illum erga se liberaliorem (ut fecit) redderet, plurimum remisisse de studio suo in ecclesiis nostris Transilvanicis nostrisque hominibus juvandis: imo eo tandem devenisse ut vix existimaretur priorem quam tantopere foverat de Deo et Christo sententiam retinere, sed potius Jesuitis, qui in ea provincia tunc temporis Stephani regis, et ejus fratris Christopheri haud multo ante vitam functi, ope ac liberalitate non mediocriter, fiorebant, jam adhærere aut certe cum eis quodammodo colludere Illud certissimum est, cum ab eo tempore quo liberalitatem quam ambiebat regis Stephani erga se est expertus, coepisse quosdam ex nostris hominibus quos charissimos prius habebat, et suis opibus juvabat spernere ac deserere, etiam contra promissa et obligationem suam, et tandem illos penitus deseruisse, atque omni veræ et sinceræ pietatis studio valedixisse, et solis pecuniis congerendis intentum fuisse, quæ fortasse justissimo Dei judicio, quod gravissimum exercere solet contra tales desertores, ei necem ab eo quem suum heredem fecerat conciliarunt.: 1
Mox agunt de imaginibus sanctissimæ Trinitatis, non contenti simpliciorum quorundam picturas convellere, eas item quæ ab Ecclesia Catholica rite usurpatæ sunt, scommatibus et blasphemis carminibus proscindunt.: 1
Multa passim ab ultima vetustate vitia admissa sunt, quæ nemo præter me indicabit.: 1
Multiplicabitur ejus imperiam, et pacis ejus non erit finis: 1
Multum illa tempestate turbarum dederat Transylvanicis ecclesiis Francisi Davidis et reliquorum de honore ac potestate Christi opinio; cui malo remedium quærens Georgius Blandrata Socinum Basilæ evocavit (anno 1578), ut præcipuum factionis ducem Franciscum Davidem, a tam turpi et pernicioso errore abstraheret.: 1
Munus igitur sacerdotale in eo situm est, quod quemadmodum pro regio munere potest nobis in omnibus nostris necessitatibus subvenire, ita pro munere sacerdotali subvenire vult, ac porro subvenit; atque hæc illius subveniendi, seu opis afferendæ ratio, sacrificium ejus appellatur.: 1
Nam annos abhinc sex atque eo amplius idem paradoxum in mea de Jesu Christo Servatore disputatione sine dubio legisti.: 1
Nam ego quidem sic statuok etsi non pendent aliuude rerum sacrarum veritas quam ab unico Dei verbo, et sedul vitanda est nobis omnis : 1
Nam quod ais, ea ibi, tum de Christianorum resurrectione, tum de morte impiorum pæssim contineri, quæ a multis sine magna offensione, tum nostris tum aliis, legi non possint; scio equidem ea ibi contineri, sed meo judicio nec passim, nec ita aperte (cavi enim istud quantum potui) ut quisquam vir pius facile offendi possit, adeo ut quod nominatim attinet ad impiorum mortem, in quo dogmate majus est multo offensionis periculum, ea potius ex iis colligi possit, quæ ibi disputantur, quam expresse literis consignata extet; adeo ut lector, qui alioqui sententiam meam adversus Puccium de mortalitate primi hominis, quæ toto libro agitatur, quæque ob non paucos quos habet fautores parum aut nihil offensionis parere potest, probandam censeat, prius sentiat doctrinam istam sibi jam persuasam esse quam suaderi animadvertat.: 1
Nam quod dicimus, si Deus mundanum regem mundanumque regnum promisit, coelestem autem regein, coeleste, regnum reipsa præstitit plus eum præstitisse quam promiserit, recte omimino dicimus, nam qui plus præstat quam promisit, suis promissis non modo non stetisse sed ea etiam cumulate præstitisse est agnoscendus.: 1
Nam quod mihi objicis me communionem cum fratribus, et Christi fidelibus spernere nec cuare ut cum ipsis coenam Domini celebrem, respondeo, me postquam in Poloniam veni, nihil antiquius habuisse, quam ut me quam maxime fratribus conjungerem, licet invenissem illos in non parvis religionis nostræ capitibus, a me diversum sentire; quemadmodum multi hodieque sentiunt: quod si nihilominus aquas baptismum una cum illis non accipio, hoc præterea fit, quia id bona conscientia facere nequeo, nisi publice ante protestor, me non quod censeam baptismum aquæ mihi meique similibus ullo modo necessarium esse: 1
Nam si omnia futura, qualiacunque sunt, Deo ab omni æternitate determinate cognita fuisse contendas; necesse est statuere omnia necessario fieri, ac futura esse Unde sequitur, nullam esse, aut fuisse unquam, humanæ voluntatis libertatem, ac porro nec religionem.: 1
Ne hic quidem de incarnatione (ut vocant) ullam mentionem factam, cum is mundus, in quem ingressum Jesum is autor ait, sit ille mundus futuras, ut superius demonstratum eat; unde etiam ingredi in illum mundum, non nasci in mundum, sed in cœlum ingredi significat. Deinde, illis verbis, Corpus aptasti mihi: 1
Nec dari quicquam necesse est, ut substantiam capiat obligatio; sed sufficit eos qui negotia gerunt consentire.: 1
Nec dubito, hinc Johannem augustum illud et magnificum Evangelii sui initium sumpsisse, ‘In principio erat Verbum;’ nam Verbum et Sapientia idem sunt, et secundam Trinitatis personam indicant: 1
Nec enim omni tempore quo Christus Filius Dei fuit, Deus etiam fuit. Filium enim Dei esse, ad nativitatem etiam referri, et ob ortum ipsum aliquem Dei Filium appelari posse nemo non intelligit. At Deum (præter unum illum Deum) nemo esse potest, nisi propter similtudinem cum Deo. Itaque tunc cum Christus Deo similis factus esset per divinas quæ in ipso erant qualitates, summo jure eatenus Dei Filius, qua Deus, et vicissim eatenus Deus, qua Dei Filius. At ante obtentam illam cum Deo similitudinem Deus proprie dici non potuit.: 1
Nec enim prius D. Jesus Rex reipsa factus est, quam cum consedit ad dextram Dei patris, et regnare reipsa in cœlo, et in terra cœpit.: 1
Nec illis denique verbia, quod plenitudo divinitatis in eo habitat corporaliter: 1
Nec vincet ratio hoc, tantundem ut peccet idemque,: 1
Necessarium est hoc tristi tempore, quo Sociniana pestis, quam haud immerito dixeris omnis impietatis : 1
Necessitas magna fuit, ut Christus ab initio vitæ suæ esset Deo Filius, qualis futurus non fuisset nisi Dei virtute aliquid creatum fuisset, quod ad constituendum Christi corpus, una cum Mariæ sanguine concurrit. Mansit autem nihilominus sanguis Mariæ Virginis purissimus, etiamsi cum alio aliquo semine commixtus fuit. Potuit enim tam purum, imo porius semen, a Deo creari, et proculdubio creatum fuit, quam erat sanguis Mariæ. Communis denique sensus et fides Christianorum omnium, quod Christus non ex virili semine conceptus sit; primum communis error censendus est, si sacris literis repuguet: Deinde id quod omnes sentiunt, facile cum ipsa veritate conciliari potest, ut : 1
Nego consequentiam: Deus dicere potuit se scire quid facturus erat Abraham, etsi id certo non prænoverit, sed probabiliter. Inducitur enim Deus sæpius humano more loquens. Solent autem homines affirmare se scire ea futura, quæ verisimiliter futura sunt: 1
Nemo prudens punit quia peccatum est, sed ne peccetur: revocari enim præterita non possunt, futura prohibeantur: 1
Nempe cum admiratione maxima. Angeli hoc arcanum per homines mortales didicere: 1
Neque enim vel ipsum ingessit, vel a nobis missus est ad fœdus inter Deum, et nos peragendum: sed Dei, qui ipsum in hunc finem miserat, minister, ac internuntius hac in parte fuit.: 1
Neque porro quemquam ease arbitror, qui in tot ac tantis Christianæ religionis placitis, a reliquis homimbus dissentiat, in quot quantisque ego dissentio.: 1
Neque vero hoc juramentum pro tuenda pace evangelica præstitisset, nisi eum Johannes Shirli palatinus Cracoviensis, vir plenus zeli et magnæ cum potentia authoritatis, adegisset; fertur enim cum rex Henricus jam coronandus esset nec pacem inter dissidentes se conservaturum jurasset, sed silentio eludere vellet, accepta quæ regi tum præferebatur corona exittun ex templo parasse, et in hæc prorupisse verba, ‘Si non jurabis, non regnabis’: 1
Nihil illis divitiæ suæ profuerunt, quibus redimi se posse speraverant. Eo quod iniquitatem non fecerit, neque : 1
Nihil in hac liberatione desideratur, ut omnino veræ redemptioni respondeat, nisi ut is qui captivum detinebat pretium accipiat. Quamvis autem quibusdam videatur dici posse diabolum, pretium quod in nostra liberatione intervenit, accepisse, quemadmodum antiquiores theologi, inter quos Ambrosius et Augustinus, ausi sunt dicere, tamen id perabsurdum videri debet, et recte est neminem id pretium accepisse affirmare. Ea siquidem ratione potissimum, non vera sed metaphorica redemptio, liberatio nostra est, quocirca in ea nemo est qui pretium accipiat; si enim id quod in ipso pretii loco est acceptum (ab eo scilicet qui captivum hominem detinebat) fuisset, jam non metaphoricum sed verum pretium intervenisset, et propterea vera redemptio esset.: 1
Nimis longe a propria verborum signiticatione recedendum est, et sententiarum vis enervanda, si eas cum definita ilia futurorum contingentium præscientia conciliare velis, ut : 1
Nisi Scriptura dixisset, non licuisset dicere, sed ex quo scriptum est dici potent.: 1
Non dicis igitur, miser est M. Crassus, seal tautum, miser M. Crassus.: 1
Non est etiam aliqua alia morris Christi causa? — Nulla prorsus. Etsi nuno vulgo Christiani sentiunt, Christum morte sua nobis salutem meruisse, et pro peccatis nostris plenarie satisfecisse, quæ sententia fallax est et erronea, et admodum peraiciosa.: 1
Non est fortasse eorum verborum ea sententia, quam plerique omnes arbitrantur: Deum scilicet esse spiritum, neque enim subaudiendum esse dicit aliquis verbum : 1
Non simpliciter usuram damnant: modo æquitatis et charitatis regula non violetur.: 1
Non ut Deus esset habitator, natura humana esset habitaculum: sed ut naturæ alteri sic misceretur altera, ut quamvis alia sit quæ suscipitur, alia vero quæ suscipit, in tantam tamen unitatem conveniret utriusque diversitas, ut unus idemque sit Filius, qui se, et secundum quod unus homo est, Patre dicit minorem, et secundum quod unus Deus est, Patri se profitetur æqualem.: 1
Nonne ad credendum Evangelio S. S. interiore dono opus est? — Nullo modo; non enim iu Scripturis legimus, cuiquam id conferri donum, nisi credenti evangelio.: 1
Nonne peccato originis hoc liberum arbitrium vitiatum est? — Peccatum originis nullum prorsus est: quare nec liberum arbitrium vitiare potuit, nec enim e Scriptura id peccatum originis doceri potest; et lapsus Adæ cum unus actus fuerit, vim eam quæ depravare ipsam naturam Adami, multo minus vero posterorum ipsius posset, habere non potuit. Ipsi vero in pœnam irrogatum fuisse, nec Scriptura docet, uti superius exposuimus; et Deum ilium, qui omnis æquitatis fons est, incredibile prorsus est, id facere voluisse.: 1
Nos Dei virtutem in Virginis uterum aliquam substantiam creatam vel immisisse, aut ibi creasse affirmamus, ex qua juncto eo, quod ex ipsius Virginis substantia accessit, verus homo generatus fuit. Alias enim homo ille, Dei Filius a conceptione et nativitate proprie non fuisset: 1
Nos paulo ante ostendimus divinum cultum, qui Christo debetur, et directe ipsum Christum respicit, non esse illum qui uni illi soli Deo convenit.: 1
Nos quidem o amici haud difficulter poterimus vobiscum earn rem transigere, nam ubi primum Biblia aperueritis, et initium veteris et novæ legis consideraveritis, statim offendetis, id ibi asseri quod vos pernegatis, sic enim Geneseos primo Scriptura loquitur, Faciamus hominem ad imaginem nostram.: 1
Nos tanquam piacula mundi facti sumus, et succedaneæ pro populo victimæ: 1
Nos tentabis Dominum Deum tuum, quemadmodum tentasti in loco tentationis: 1
Nos vero hic non dicimus Amen, neque enim nos novimus Deum istum Trinitatem.: 1
Nota quod in locis innumeris in Talmud hoc expenitur de Messia, et nunquam de alio, ab aliquo qui alicujus apud Hebræos authoritatis sit. Quare pater quod errant, nimium judaizantes nostri, qui hoc de Josia ad literam non verentur expenere. De solo quippe Messia hoc intelligendum fore ostenditur per R. Solomon, qui hoc de ipso non de Josia exponit; quod juxta morem suum nunquam, egisset, si absque injuria sui Talmud et Targum, et sine prædecessorum suorum omnium præjudicio, aliter exponere potuisset.: 1
Notatu vero dignissimum est hisce novis Arianis ad apostasiam seu Arianismum occasionem fuisse, doctrinam Calvinistarum, id quod ipsi Ariani haud obscure professi sunt. Recitabo hujus rei exemplum memorabile de Adamo Neusero ante paucos annos Ecclesiæ Heidelbergensis ad S. S. primario pastore nobilissimo sacramentario. Hic ex Zvinglianisimo per Ariauismum ad Mahometismum usque, cum aliis non paucis Calvinistis Constantinopolin circumcisionem judaicam recipiens et veritatem agnitam abnegans progressus est Hic Adamus sequentia verba dedit Constantinopol. D. Gerlachio, anne 1574, ‘nullus nostro tempore mihi notus factus est Arianus qui non antea fuerit Calvinista. Servetus, etc., igitur qui sibi timet ne incidat in Arianismum, caveat Calvinismum.’ : 1
Notemus igitur Christum Judæos tanquam in verborum suorum intelligentia hallucinatos minime reprehendentem se naturalem Dei Filium clare professum ease. Deinde, quod isto modo colligunt Christum se Deo æqualem facere recte fecerunt; nec ideo a Christo refelluntur, aut vituperantur ab evangelista, qui in re tanta nos errare non fuerit passus.: 1
Novi isti Ariani exorti sunt in Polonia, Lithuania, et ipsa nimirum Transylvania, ac eorum caput et ducem se profitetur Gregorius Pauli minister ecclesiæ Racoviensis, homo impius, ambitiosus et in blasphemis effutiendis plane effrænis; et ita quidem jactabundus ut adscribere sibi, cum aliis Arianis, non vereatur excisionem antichristi: ejusdem extirpationem ab imis fundamentis: Lutherum enim vix minimam partem revelationis antichristi reliquisse.: 1
Novum Testamentum divinitus oblatum aperio. Aliud agenti exhibet se mihi aspectu primo augustissimum illud caput Johannis evangelistæ et apostoli, In principio erat Verbum: 1
Nulla jam alia propositione nobis opus est, cum hæc se obtulerit; nos autem, Deo volente, et volumus, et parati sumus demonstrate, quod Spiritus Sanctus non allure nos Deum in Sciptura doceat, nisi solum Patrem, Filium, et Spiritum Sanctum, id est, Deum unum in trinitæ.: 1
Nullo pacto; etenim est conceptus a Spiritu Sancto, natus ex Maria Virgine, eoque ab ipsa conceptione et ortu Filius Dei est, ut de ea re: 1
Ostenditur ergo Jesus nobilis ex materna parte, utpete ex Rege terreno ortus; sed nobilior ex Paterna parte, quippe a Deo factus rex cœlestis post resurrectionem: 1
Pœnitentia infert ignorantiam præteriti, presentis, et futuri, mutationem voluntatis, et errorem in consiliis, quorum nihil in Deum cadere potest: dicitur tamen ille metaphorice pœnitentia duci, quemadmodum nos, quando alicujus rei pœnitet, abolemus id quod antea feceramus: quod fieri potest sine tali mutatione voluntatis, qua nunc homo aliquid facit, quod post mutate animo, destruit.: 1
Pœnitentia, cum mutabilitatem importet, non potest esse in Deo, dicitur tamen pœnitere, eo quod ad modum pœnitentis se habet, quando destruit quod fecerat.: 1
Palæologus præcipuus fuit ex Antesignanis illorum qui Christum nec invocandum, nec adorandum esse hodie affirmant et interim tamen se Christianos esse impudenter profitentur, quo vix quidquam scelestius in religione nostra depravanda excogitari posse existimo.: 1
Partes hujus muneris hæc sunt potissimum; mactatio victimæ, in tabernaculum ad oblationem peragendam ingressio, et ex eodem egressio. Ac mactatio quidem mortem Christi violentam, sanguinisque profusionem continet.: 1
Perlecto scripto tuo contra Volanum animadverti argumenta ejus satis accurate a te refutata, locaque scripturæ pleraque examinata, ac elucidata, verum no sine mærore (ne quid gravius addam) incidi inter legendum in quoddam paradoxon, Scripturæ sacræ contrarium ac plane horrendum, dum Christum in morte sua sive in cruce, sacrificium obtulisse pernegas, miror quid tibi in mentem venerit, ut tam confidenter (ne quid aliud dicam) contra manifesta sacræ Scripturæ testimonia pugnare, contrariamque sententiam tueri non timeas.: 1
Porro libri istius, unde hæc sectio in Esaiam desumpta est, Author perhibetur D. Simeon, concionatorum princeps, qui Francofurti olim degebat. Hic e Judæorum vetustissimis scriptis, secundum bibliorum seriem, dicta et explicationes plurimas: magna diligentia et labore collegit: unde libri suo nomen: 1
Porro significatio ilia, precari, in loco nostro locum habere non potest; alioqui sequeretur Esaiam voluisse dicere, Deum fecisse, ut omnium nostrum iniquitas per Christum, vel pro Christo precata fuerit, quod longe absurdissimum esse nemo non videt: 1
Porto sit Franzius, Paulum mox e vestigio imaginem Dei, seu novum hominem its explicare, quod fuerit conditus primus homo ad justitiam es sanctimoniam veram. Hic cum erroribus fallaciæ, etiam et fortassis voluntariæ, sunt commixtæ Videat lector benevolus quanti sit facienda illatio Franzii, dum sit, ergo imago Dei in homine ante lapsum consistebat in concreata justitia et vera sanctimonia primorum parentum. Si hæc non sunt scopæ dissolutæ, equidem nescio quid eas tandem nominabimur.: 1
Post luculentas Sibrandi Lubberti commentationes adversum Socinum editas.: 1
Præterea, quod est inconveniens si dicatur, Deus Pater venturus (prout illi e Vulgata citant) cum Filius ad mundum judicandum venerit? An Christus Dei Patris personam in judicio mundi, tanquam ejus a quo munus judicandi accepit, non sustinebit?: 1
Primum igitur quod attinet ad priorem rationem dico, diversam illam lectionem non extare, ut arbitror, neque in ullo probato codice, neque apud ullum probatum scriptorem, quod vel ex eo constare potest, quod Erasmus in suis Annotatioaibus quamvis de hoc ipso loco agat, ejus rei nullam prorsus mentionem facit. Qui Erasmus, cure hoc in genere nusquam non diligentissime versatur; tum in omnibus locis in quibus Christus Deus appellari videtur, adeo diligenter omnia verba expendit, atque examinat, ut non immerito et Trinitariis Arianismi suspectus fuerit, et ab Antitrinitariis inter eos relatus, qui subobscure Trinitati reclamaverint.: 1
Primum, ea verba ad Christum non necessario referri hinc apparet, quod de Deo Patre accipi possint; etenim verba paulo superiors de eodem dicuntur, excæcavit, induravit, sanavit: 1
Primus modus est quis quatenus homo ex Spiritu Dei Sancto conceptus est, et ex virgine natus est. Nec dubium mihi est, quin ob hunc modum, Deus etiam: 1
Primus omnium rerum desoriptionem et modum, mentis infinitæ vi et ratione designari, et confici voluit: 1
Prior pars thesis Franzii falsa est. Nam nullum individuum unquam peccato originis fuit infectum. Quia peccatum illud mera est fabula, quam tanquam fœtum alienum fovent Lutherani, et alii.: 1
Prodiit hoc anno in Anglia, authore Johanne Bidello, artium magistro, pneumatomacho, duplex Catechesis Scripturaria, Anglico idiomate typis evulgata, qua sub nomine religionis Christianæ purum putum Socinianismum, orbi Christiano obtrudere satagit. Quanquam autem non videatur velle Socinianus haberi; attamen cujus sit ingenii, sub finem libelli prodit, cum commendat librum cui titulus, : 1
Profecto illis temporibus res catholicorum fere deplorata erat; cum in amplissimo senatu vix unus aut alter præter episcopos reperiebatur.: 1
Propheticam et apestolicam doctrinam, quæ veram Dei Patris, Filii, et Spiritus Sancti cognitionem continet, amplector ac veneror parique religione Deum Pattrem, Filium et Spiritum Sanctum distincte secundum sacrarum literarum veritatem colendum, implorandumque precibus, libere profiteor. Denique omnem hæreticam de Deo Patre, Fitio, et Spiritu Sancto blasphemiam, plane detestor, sive Ariana illa, sive Servetiana, sive Eunomiana, sive Stancariana.: 1
Propriam enim verbi redimendi significationem intelligo, cum verum pretium intervenit. Verum autem pretium voco non pecuniam tantum, sed quicquid ut ei satisfiat qui captivum detinet datur, licet alioqui multa metaphorica in ejusmodi redemptione reperiantur.: 1
Pugnantia to loqui non vides? quid enim tam pugnat, quam non modo miserum, sed omnino quidquam esse qui non sit …: 1
Puniendis peccatis tres esse debere causas existimatum est. Una est quæ: 1
Putas Adami peccatum et inobedientiam ejus posteritati imputari. At hoc æque tibi negamus, quam Christi obedientiam credentibus imputari.: 1
Quæ igitur est horum verborum sententia, quod mors per peccatum introierit in mundum: 1
Quæ scriptura eum vocat primogenitum omnis creaturæ?: 1
Quæ sententia ejus est? — Deum Jesu tale corpus aptasse, postquam in cœlum est ingressus, quod ad obeundum munus pontificis summi aptum et accommodatum foret.: 1
Quæ vero ejus sententia foret lectionis? — Admodum egregia: etenim admonet Christus Judæos, qui eum in sermone capere volebant, ut dum tempus haberent, crederent ipsum esse mundi lucem, antequam divina gratia, quam Christus iis offerebat, ab iis tolleretur, et ad Gentes transferretur. Quod vero ea verba, ego sum: 1
Quæ vero est illa voluntas Dei per Jesum nobis patefacta? — Est illud fœdus novum, quod cum genere humano Christus nomine Dei pepigit, unde etiam mediator novi fœderis vocatur: 1
Quæ vero futura eat hujus testimonii sentontis? — Religionem Christi plenam esse mysteriis: nam Deus, id est, voluntas ipsius de servandis hominibus, per homines infirmos et mortales perfecte patefacta eat; et nihilominus tamen propter miracula et Tirtutes varias quæ per homines illos infirmos et mortales edita fuerant, pro vera eat agnita; eadem ab ipsis angelis fuit demum perspecta; non solum Judæis, verum etiam Gentibus fuit prædicata: omnes ei crediderunt, et insignem in modum, et summa cum gloria recepta fuit.: 1
Quæ vero sunt ilia quæ illi de Christo e Scripturis evincere laborant quæ illic non habentur? — Est illius, ut loquuntur, prææternitas, quam duplici scripturarum genere approbare nituntur. Primum ejusmodi est, in quo præ-æternitatem hanc expressam putant. Secundum, in quo licet expressa non sit, earn tamen colligi arbitrantur.: 1
Quæ vero sunt scripturæ e quibus illi opinionem suam adatruere conantur? — Eæ quæ testantur Christum vel pro peccatis nostris mortuum, deinde, quod nos redemit, ant dedit semetipsum et animam suam redemptionem pro multis; tum quod noster mediator est. Porro quod nos reconciliarit Deo, et sit propitiatio pro peccatis nostris. Deniquc, ex illis sacrificiis quæ mortum Christi seu figuræ adumbraverunt.: 1
Quæ vero sunt testimonia Scripturæ in quibus putant non exprimi quidem præ-æternitatem Christi, ex iis tamen effici posse? — Ea quæ videntur Domino Jesu quasdam res attribuere ab æterno, quasdam vero tempore certo et definito.: 1
Quædam ex falsissimis principiis deducuntur. In illo genere illud potissimum est, quod ex peccato (ut vocant) originali depromitur: de quo ita disputant, ut crimen a primo parente conceptum, in sobolem derivatum esse defendant, ejusque contagione, tum omnes humanas vires corruptas et depravatas, tum potissimum voluntatis libertatem destructam esse asserant, … quæ omnia nos pernegamus, utpote et sanæ mentis rationi, et divinæ Scripturæ contraria.: 1
Quænam ea loca Scripturæ quæ videntur Christo quædam tempore certo et definito attribnere? — Ea sunt duplicia; quorum alia nomina, alia facta respiciunt, quæ Christo a Scriptura attribui opinantur.: 1
Quænam ea sunt quæ ad personam ipsius referuntur? — Id solum, quod natura sit homo verus, quemadmodum ea de re crebro Scripturæ sacræ testautur, inter alias, : 1
Quænam sunt perfecta mandata Dei per Christum patefacta? — Pars eorum continetur in præceptis a Mose traditis, una cum iis quæ sunt eis in novo fœdere addita; pars veto continetur in iis quæ peculiariter ipse Christus præscripsit.: 1
Quænam sunt quæ Christi nomina respiciunt? — Ea, ubi arbitrantur Jesum a Scriptura vocari Jehovam; Dominum exercituum; Deum verum; solum verum; Deum magnum; Dominum Deum omnipotentem, qui fuit, qui est, et qui venturus est; Deum qui acquisivit proprio sanguine ecclesiam; Deum qui animam posuit pro nobis: 1
Quænam sunt testimonia Scripturæ quæ videntur ipsis eam præ-æternitatem exprimere? — Sunt ea in quibus Scriptura testatur de Christo, ipsum fuisse in principio, fuisse in cœlo, fuisse ante Abrahamum: 1
Quænam sunt testimonia quæ Domino Jesu ab æterno res quasdam attribuere videntur? — Sunt ea ex quibus conantur exstruere Christum ab æterno ex essentia Patris genitum.: 1
Quæstio est de immortalitate hominis hujus concreti, ex anima et corpore conflati. Quando loquor de morte, de dissolutione hujus concreti loquor.: 1
Qua ratione illud intelligendum est, Sermonem carnem fuisse: 1
Qua ratione locum hunc totum intelligis? — Ad eum modum, quod Christus, qui in mundo, instar Dei, opera Dei efficiebat, et cui, sicut Deo, omnia parebant, et cui divina adoratio exhibebatur, — ita volente Deo, et hominum salute exigente, — factus est tanquam servus et mancipium, et tanqusm unus ex aliis vulgaribus hominibus, cum ultro se capi, vinciri, cædi, et occidi permiserat.: 1
Qua ratione respondes ad id testimonium? — Ex eo, quod dicatur Christus esse cum Patre unum, efiiei non posse esse unum cum co nature, verba Christi, quæ ad Patrem de discipulis habuit, demonstrant:: 1
Qua ratione vero utrumque demonstras? — Peccata quæ sub vetere fœdere expiari non potuere omnia sub novo expiari, testatur apostolus Paulus in: 1
Qua ratione? — Quod ad id quod fallax sit et erronea, attinct, id hinc perspicuum est, quod non solum de ea nihil extet in Scripturis, verum etiam Scripturis et sanæ rationi repugnat?: 1
Quamobrem neo eo testimonia effici prorsus potest peccatum originis.: 1
Quanta distantia inter Creatorem eat et creaturam, tanta esse debet differentia inter honorem qui Creatori exhibetur et qui creaturæ tribuitur. Atqui inter Creatorem et creaturam maxima est distantia, sive essentiam et naturam spectes, sive dignitatem et excellentiam, ergo et maxima esse debet differentia inter honorem Dei et creaturæ. At honour qui præcipue debetur Deo est religiosa adoratio; ergo hæc non est tribuenda creaturæ, ergo neque Christo, quem tu puram esse creaturam fateris.: 1
Quanta fortitudine dimicaverint, testimonio est, quod adverso semel apud Dyrrachium prælio, pœnam in se ultro depoposcerunt.: 1
Quare hæc ejus opis afferendæ ratio sacrificium vocatur? — Vocatur ita figurato loquendi modo; quod quemadmodum in prisco fœdere summus pontifex ingressus in sanctum sanctorum, ea quæ ad expianda peccata populi spectarent, perficiebat; ita Christus nunc penetravit cœlos, ut illic Deo appareat pro nobis, et omnia ad expiationem peccatorum nostrorum spectantia peragat: 1
Quare pænitentia Dei nihil aliud est, quam mutatio dispensationis ejus. Pœnitet me: 1
Quasi non necesse sit, quicquid isto modo pronunties, id ant ease, ant non esse. An tu dialecticis ne imbutus quidem es,: 1
Quemadmodum etiam eodem sensu et vita et veritas dicitur.: 1
Qui porro ad ea loca respondes, etc.? — Quod Christus sit æqualis Deo, id divinam in eo naturam hullo modo probat: imo hinc res adversa colligitur; nam si Christus Deo, qui natura Deus est, æqualis est, efficitur, quod is idem Deus esse non possit. A Equalitas vero Christi cum Deo in eo est, quod ea virtute quam in eum contulit Deus, ea omnia efficeret, et efficiat, quæ ipsius Dei sunt, tanquam Deus ipse.: 1
Qui respondes ad quartum testimonium? — Eo pacto, quod hic palam scripture sit, non Christum fecisse, sed Deum per Christum fecisse secula Vocem vero secula: 1
Qui tamen ad primum Scripturæ testimonium respondendum est? — Id testimonium de generatione ex essentia Patris nihil prorsus habet; generationem vero præ-æternam nulla probat ratione: hic enim mentio fit initii et dierum, quæ in æternitate locum non habent. Et verba hæc, quæ in Vulgata leguntur, a diebus internitatis: 1
Qui vero Scripturæ repugnat? — Ad eum modum, quod Scripturæ passim Deum peccata hominibus gratuito remittere testentur: 1
Qui vero ad hæc testimonia respondendum est? — Antequam ad singula testimonia respondeam, sciendum est, eam ex essentia Patris generationem esse impossibilem; nam si Christus ex essentia Patris genitus fuisset, aut partem essentiæ sumpsisset, aut totam. Essentiæ partem sumere non potuit, eo quod sit impartibilis divina essentia; neque totam, cum sit una numero, ac proinde incommunicabilis.: 1
Qui vero ad primum testimonium respondes? — Primum, non habetur in primo testimonio creata sunt, verum facta sunt. Deinde, ait Johannes, facta esse per eum: 1
Qui vero id conveniet iis Scripturæ locis in quibus scriptum extat, hominem ad imaginem Dei creatum esse, et creatum ad immortalitatem, et quod mors per peccatum in mundum introierit: 1
Qui vero istud testimonium intelligis? — Ad eum modum quo per Christum omnia quæ sunt in cœlis et in terra postquam eum Deus a mortuis excitavit, reformata sunt, et in alium statum et conditionem translata; id vero cum Deus et angelis et hominibus Christum caput dederit, qui antea tantum Deum solum pro domino agnoverunt.: 1
Quibus enim oculis animi intueri potuit vester Plato fabricam illam tanti operis, qua construi a Deo atque ædificari mundum facit? Quæ molitio? Quæ ferrameata? Qui vectes? Quæ machinæ? Qui ministri tanti muneris fuerunt? Quemadmodum autem obedire et parere voluntati architecti ær, ignis, aqua, terra, potuerunt?: 1
Quibus ita explicatis, facile eos qui … omnem Adami posteritatem, in ipso Adamo parente suo peccasse, et mortis supplicium vere fuisse commeritum.: 1
Quicquid enim ab eo qui subordinationem istam recte novit et mente sua illam probat, in istos confertur, in Deum ipsum confertur.: 1
Quicquid enim alias de utriusque loci sententia statuas, illud tamen facile est cernere, Deum novun quoddam, et insigne experimentum, illic quidem impietatis Sodomiticæ et Gomorrhææ, videre voluisse, hic vero pietatis Abrahamicæ vidisse, quod antequam fieret, plane certum et exploratum non esset.: 1
Quicunque sacras literas assidua manu versat, quantumvis nescio quos catechismos, vel locos communes et commentarios quam familiarissimos sibi reddiderit, is statim cum nostrorum libros vel semel inspexerit, intelliget quantum distant æra lupinis.: 1
Quid ad ea testimonia quæ nos a Christo testantur redemptos respondes? — Resp. E verbo redimendi non posse efiici satisfactionem hanc, hinc est planum, quod de ipso Deo et in novo et in prisco fœdere scribitur, eum redemisse populum suum ex Ægypto, eum fecisse redemptionem populo suo. Deinde cum scriptum sit quod Deus redemit Abrahamum et Davidem, et quod Moses fuerit redemptor, et quod simus redempti e nostris iniquitatibus, aut e vana conversatione nostra, et e maledictione legis; certum autem est Deum nemini satisfecisse, nec vero aut iniquitatibus, aut conversationi vanæ, aut legi satisfactum esse dici posse.: 1
Quid ad eam respondes? — Neque hinc naturam divinam Christum habere exsculpi posse, etenim cum Christus primogenitus omnis creaturæ sit, eum unum e numero creaturarum esse oportere necesse est; ea enim in Scripturis vis est primogeniti, ut primogenitum unum ex eorum genere, quorum primogenitus est, esse necesse sit: 1
Quid ad hæc dicis, quod Christus sit mediator inter Deum et homines, aut novo fœderis? — Cum legatur Moses fuisse mediator,: 1
Quid ad hoc respondes? — Neque hinc naturam divinam probari; posse enim aliquem gloriam habere antequam mundus fieret, apud Patrem, nec tamen hinc effici eum ease Deum, apparet: 1
Quid ad hoc respondes? — Neque hine naturam in Christo divinam effici; nam hic Spiritus qui in prophetis erat, Christi dici potest, non quod a Christo datus fuerit, sed quod ea quæ Christi fuerunt prænunciarit, ut ibidem Petrus ait, prænuncians illas in Christum passiones, et post hæc glorias. Quem loquendi modum etiam: 1
Quid ad septimum respondes? — Respondeo, nomen Dei hoc loco non referri ad Christum necessario, sect ad ipsum Deum Patrem referri posse, cujus apostolus eum sangninem, quem Christus fudit, sanguinem vocat, eo genere loquendi, et eam ob causam, quo genere loquendi, et quam ob causam propheta ait, Eum qui tangit populum Dei, tangere pupillam oculi Dei ipsius: 1
Quid ad sextum respondes? — Eum vero locum propterea ad Christum referunt, quod arbitrentur neminem venturum, nisi Christum; is enim venturus est ad judicandum vivos et mortuos. Verum tenendum est, eam vocem quam illi reddidere venturus est: 1
Quid ad tertium? — Præter id, quod et hoc testimonium loquatur de Christo tanquam media et secunda causa, verbum creata sunt: 1
Quid commemorem animosi illius Gregorii Pauli insalutato suo grege fugam.: 1
Quid est Deus? Mens universi. Quid est Deus? Quod vides totum, et quod non vides totum. Sic demure magnitude sua illi redditur, qua nihil majus excogitari potest, si solus est omnia, opus suum et extra et intra tenet. Quid ergo interest inter naturam Dei et nostram? Nostri melior pars animus est, in illo nulla pars extra animum.: 1
Quid his testimoniis effici potest? — Naturam divinam in Christo ex iis demonstrari non posse, præter ea quæ superius allata sunt, hint manifestum est, quod in primo testimonio agatur de Verbo, quod Johannes testatur apud ilium Deum fuisse; in secundo, Thomas eum appellat Deum, in cujus pedibus et manibus, clavorum, in latere lanceæ vestigia deprehendit; et Paulus eum qui secundum carnem a patribus erat, Deum supra omnia benedictum vocat. Quæ omnia dici de eo qui natura Deus sit, nullo mode posse, planum est, etenim ex illo sequeretur duos esse Deos, quorum alter apud alterum fuerit. Hæc vero, vestigia vulnerum habere, eque patribus esse, hominis sunt prorsus, quæ ei, qui natura Deus sit, ascribi nimis absonum esset. Quod si illud distinctionis naturarum velum quis prætendat, jam superius illud amovimus, et docuimus hanc dis-tinctionem nullo modo posse sustineri.: 1
Quid interea bonus ille Hosius Cardinalis cum suis Catholicis? Nempe ridere suaviter, et quasi ista nihil ad ipsos pertinerent, aliud quidvis agere, imo etiam nostros undique, ad extinguendum hoc incendium accurentes, probrosis libellis arcessere.: 1
Quid mihi scire quæ futura sunt? Quæcunque ille vult, hæc futura sunt.: 1
Quid porro ad tertium respondebis? — Apostolus eo in loco non agit de immortalitate [mortalitate], verum de morte ipsa Mortalitas vero a morte multum dissidet; siquidem potest esse quis mortalis, nec tamen unquam mori.: 1
Quid præterea Dominus Jesus huic præcepto primo addidit? — Id quod etiamnum Dominum Jesum pro Deo cognoscere tenemur, id est, pro eo qui in nos potestatem habet divinam, et cui nos divinum exhibere honorem obstricti sumus.: 1
Quid præterea huic præcepto primo Dominus Jesus addidit? — Id quod etiam Dominum Jesum pro Deo agnoscere tenemur; id est, pro eo qui in nos potestatem habet divinam et cui nos divinum exhibere honorem obstricti sumus.: 1
Quid respondes ad tertium? — In hoc testimonio, Scimus Filium Dei venisse: 1
Quid vero ad primum respendes? — In loco citato nihil habetur de ista præ-æternitate, cum hic principii mentio fiat, quod præ-æternitati oppenitur. Principii vero vox in Scripturis fere semper ad subjectam refertur materiam, ut videre est: 1
Quid vero respondes ad secundum? — Primum, quod hic non scribat Johannes mundum esse creatum, sed factum. Deinde, eo loquendi mode utitur, qui mediam causam designat, ait enim, mundum per eum factum: 1
Quid vero sentis de iis hominibus qui Christum non invocant, nec invocandum censent? — Prorsus non esse Christianos sentio: cum reipsa Christum non habeant, et licet verbis id negare non audeant, repsa tamen negent.: 1
Quid vero tu ad ea ordine respondes, ac ante omnia ad primum? — Primum, quod ex eo confici non possit necessario nomen Jehovæ Christo attribui. Ea enim verba, Et hoc eat nomen ejus quo vocabunt eum, Jehovah justita nostra: 1
Quid veto de hac reconciliatione sentis? — Christum Jesum nobis, qui propter peccata nostra Dei inimici eramus et ab eo abalienati, viam ostendisse, quemadmodum nos ad Deum converti, atque ad eum modum ei reconciliari oporteat.: 1
Quincunque dicit Adam primum hominem mortalem factum, ita ut sive peccaret sive non peccaret, moreretur in corpore, hoc est de corpore exiret non peccati merito ned necessitate naturæ, anathema sit.: 1
Quis sine lacte precor, vel quis sine sanguine vivat?: 1
Quocumque to fiexeris, ibi illum (Deum) videbis occurrentem tibi. Nihil ab illo vacat: opus suum ipse implet.: 1
Quod ad testimonium attinet, quod hominem creatum ad imaginem Dei pronunciat, sciendum est, imaginem Dei non significare immortalitatem (quod hinc patet, quod Scriptura, eo tempore quo homo æternæ morti subjectus erat, agnoscat in homine istam imaginem: 1
Quod attinet ad ilia testimonia in quibus habetur Christum pro nobis mortuum, ex iis satisfactionem adstrui necessario non posse hinc manifestum est, quod Scriptura testetur etiam nos pro fratribus animas ponere debere,: 1
Quod nec tangi, nec cerni potest Deus, neque sub mensuram, vel terminum cadit aut alicui est corpori simile.: 1
Quod res sunt futuræ, a voluntate Dei est (effectiva vel permissiva).: 1
Quod si Weikus intelligit damnandi verbo nostros ministros censuisse illum aliqua sfficiendum, aut vuit fallere, aut egregie fallitur: nam certum est, in judicio illo, cum minister quidam Calvinianus Christophero, Principi, qui toti actioni interfuit, et præfuit, satis longa oratione persuasisset, ut talem, hominem e medio tolleret, minitans everenter illi supplicasse, ut miseri hominis misereri vellet et clementem et benignum se erga illum præbere.: 1
Quod si proprie æcipi debeant, quod nos perlibenter admittimus, apparet non de alio illa dicta quam de Filio hominis, qui cum personam humanam necessario habeat, Deus natura esse non potest. Porro, quod Scriptura testatur de Christo, quod Pater eum miserit in mundum, idem de apostolis Christi legimus in iisdem verbis citatis superius: Quemadmodum me misisti in mundum, et ego misi eos in mundum: 1
Quod si quis tanta est fide præditus, ut ad Deum ipsum perpetuo recte accedere audeat, huic non opus est ut Christum invocet.: 1
Quod totum fere pondus illius disputationis, adversus eos qui Christum adhuc ignorare dici possunt, sustinueris, vehementer tibi gratulor: nihil mihi novum fuit, ex narratione ista percipere, pastores illos Lithuanicos ab ejusmodi ignoratione minime liberos deprehensos fuisse.: 1
Quod ut commodius facere posset in Angliam se contulit, ibique in Oxoniensi gymnasio aliquandiu se exercuit: 1
Quod vero attinet ad dictum Domini Jesu, Qui me videt videt Patrem: 1
Quod vero character hypostaseos ejus dictus sit, hoc intelligi debet: ‘Deus quicquid nobis promisit, jam reipsa in eo exhibuisse.’: 1
Quod vero ea ratione expientur peccata sub novo fœdere ut etiam æterna pœna amoveatur, et vita æterna donetur, habetur: 1
Quodnam eat discrimen inter veteris, et novi fœderis peceatorum expiationem? — Expiatio peccatorum sub novo fodere non solum distat ab expiatione peccatorum sub vetere plurimum, verum etiam longe præstantior et excellentior est: id vero duabus potissimum de causis. Prior est, quod sub vetere fœdere, iis tantum peccatis expiatio, per illa legalia sacrificia, constituta fuit, quæ per imprudentiam vel per infirmitatem admissa fuere, unde etiam infirmitates et ignorantiæ nuncupabantur. Verum pro peccatis gravioribus, quæ transgressiones erant mandati Dei manifestsæ, nulla sacrificia instituta fuerant, sed mortis pœna fuit propesita. Quod si talia Deus alicui condonabat, id non vi fœderis fiebat, sed misericordia Dei singulari, quam Deus citra fœdus, et quando et cui libuit exhibebat. Sub novo vero fœdere peccata expiantur, non solum per imprudentiam et infirmitatem admissa, verum etiam ea quæ apertissimorum Dei mandatorum sunt transgressiones, dummodo is cui labi ad eum modum contigerit, in eo non perseveret, verum per veram pœnitentiam resipiscat, nec ad illud peccatum amplius relabatur. Posterior vero causa est, quod sub prisco fœdere ad eum modum peccatorum expiatio peragebatur, ut pœna temporaria tantum ab iis quorum peccata expiabantur tolleretur; sub novo vero ea est expiatio, ut non solum pœnas temporarias, verum etiam æternas amoveat, et loco pœnarum, æternam vitam, in fœdere promissam, iis quorum peccata fuerint expiata, offerat.: 1
Quomodo ad primum respondes? — Ea ratione, quod in eo testimonio non habeatur Deum (ut loquuntur) incarnatum ease, aut quod natura divina assumpserit humanam. Aliud enim est, Verbum caro factum est, aliud, Deus incarnatus est (ut loquuntur) vel natura divina assumpsit humanam. Præterea, hæc verba, Verbum caro factum est: 1
Quomodo primogenitus esse potuit, nisi quia secundum divinitatem ante omnem creaturam ex Deo Patre Sermo processit.: 1
Quomodo vero ad hæc loca respondetur? — Ex iis omnibus attributis Christi hullo modo probari posse naturam ejus divinam; nam quod ad primum attinet, notissimum est Petrum fateri, quod Filius hominis sit Christus, et Filius Dei viventis, quem constat divinam naturam, qualem illi comminiscuntur, non habuisse. Præterea, testatur Scriptura de aliis hominibus quod sint filii Dei viventis, ut ex Hosea: 1
Quoniam me verbo premis, posthac non ira dicam, miseros esse, sed tantum, miseros, ob id ipsum quia non sunt.: 1
Quotquot hactenus theologica tractarunt, id sibi negotii crediderunt solum dari, ut quam sive sors illis obtulerat, sive judicio amplexi erant sententiam, totis illam viribus tuerentur.: 1
Rationem addunt, quod absurdum sit, Deum irasci in æternum; et peccata creaturarum finita, pœnis infinitis mulctare: pracærtim cum hinc nulla ipsius gloria illustretur.: 1
Recte igitur existimasti, mlhl quoque verisimile videri, eum qui Dominum Jesum Christum invocare non vult, aut non audet, vix Christiani nomine dignum esse: nisi quod non modo vix, sed ne vix quidem, et non modo verisimile id mihi videtur, sed persuasissimum mihi est.: 1
Reges, ut Nebuchodonosor Chaldæorum, et Nechos Ægyptiorum, eorumque satrapæ, admirabuntur cum silentio, ubi videbunt omnia quæ dicet Jeremias ita adamussim et suis temporibus impleta: 1
Requiritur et is qui captivum detineat, alioqui captivus non esset. Huic in liberatione nostra, si exactius rem ipsam considerare velimus, respondent multa. Multa siquidem nos tanquam captivos detinebant; ea autem sunt peccatum, diabolus, mundus, et quæ peccatum consequuntur, mortis æternæ reatus, seu mortis æternæ nobis decretum supplicium.: 1
Respondeo particulis istis exclusivis, qualis et solus, et similis, cum de Deo usurpantur, nunquam cos simpliciter excludi, qui a Deo, in ea re de qua agitur, dependent. Sic dicitur solus Deus sapiens, solus potens, solus immortalis, neque tamen simpliciter a sapientia, a potentia, ab immortalitate excludi debent et alii, qui istarum rerum participes sunt effecti. Quare jam cum solus Deus adorandus aut invocandus esse dicitur, excludi simpliciter non debet is, qui hac in parte a Deo pendet, propter divinum ab ipso in cuncta acceptum imperium, sed potius tacite simul includendus est.: 1
Revera ne unum quidem versiculum video, qui de Jeremiah exponi posit: qua ratione de eo dicetur, ‘Extolletur et altus erit valde?’ Item illud, ‘propter eum obdent reges os suum,’ am ætas ilia prophetas habere consueverat. Quomodo etiam dici potest morbos nostros portasse, et dolores nostros bajulasse, et in tumice ejus curationem nobis esse, Deum in ipsum incurrere fecisse peccata omnium nostrum: quasi ipsi pœna incubuisset, et Israel fuisset immunis? Jam illud, ‘Propter peccatum populi mei plaga ipsis,’ item, ‘Dedit cum improbis sepulcrum ejus,’ ad ipsum referri nequit; multo minus illud, ‘Videbit semen, prolongabit dies,’ item, ‘cum robustis partietur spolium.’ In quibus omnibus nihil est quod de ipso commode affirmari possit. Unde vehementer miror, quomodo R. Hagaon in hanc sententiam perduci potuerit, et sapientes dari qui hanc expositionem laudant; cum tamen tota ista exponendi ratio plane aliena sit, et e Scriptura non facta.: 1
Reverende domine, sæpe tibi molestus esse cogor: 1
Rogatum to velim, ut mihi ca de Jesu Christo exponas, quæ me scire opertest? — Sciendum tibi est, quædam ad essentiam Jesu Christi, quædam ad illius munus referri, quæ te scire oportet.: 1
Rogavit me dominus Schomanus, dominus Simon Ronembergins, et alii, ut ad parænesin Andræ Volani responderem, volui ut si quid in hac respousione vobis minus recte dictum videretur, non bona conscientia tantum, sed jure etiam, eam semper ejurare possetis.: 1
Rursum, quod de Deo dictum fuerat Messiæ aptat; quia constabat inter Hebræos, et Mundum hunc Messiæ causa conditum (unde: 1
Sanguinem pro redemptionis pretio vero Domino offerto: 1
Sanguini autem purgatio ista tribuitur, quia per sanguinem, id est, mortem Christi, secuta ejus excitatione et evectione, giguitur in nobis tides: 1
Satis est ad ostendendum, Deum in generatione Christi vices viri supplevisse, si ostendatur Deum id ad Christi generationem adjecisse, quod in generatione hominis ex parte viri ad hominem producendum adjici solet.: 1
Sciendum, quod omnino aliter se habet antiqua vel æterna scientia ad ea quæ fiunt et facta sunt, et aliter recens scientia: esse namque rei entis est causa scientiæ nostræ, scientia vero æterna est causa ut ipsa res sit. Si vero quando res est postquam non erat, contingeret noviter in ipsa scientia antiqua, scientia superaddita, quemadmodum contingit hoc in scientia nova, sequeretur utique quod ipsa scientia antiqua esset causata ab ipso ente: et non esset causa ipsius, oportet ergo quod non contingat ibi mutatio, scilicet in antiqua scientia, quemadmodum contingit in nova: sciendum autem, quod hic error idcirco accidit, quia scientia antiqua mensuratur ab imperitis cum scientia nova, cujus mensurationis modus vitiosissimus est: projicit quippe quandoque hominem in barathrum, unde nunquam est egressurus.: 1
Scripta hæc, Dei gloriam et Christi Domini nostri honorem, ac ipsam nostram salutem, ab omni traditionum humanarum labe, ipsa divina veritate literis sacris comprehensa repurgare nituntur, et expeditissima explicandæ Dei gloriæ, honoris Christo Domino nostro asserendi, et salutis consequendæ ratione excerpta, ac omnibus proposita eam ipsissima sacrarum literarum authoritate sancire et stabilire conantur.: 1
Sed cur quæso absurdum est affirmare septem illos spiritus a Johanne fuisse invocatos? An quia solus Deus est invocandus? Atqui hanc rationem nihili ease tota ilia disputatione demonstratur, non modo quia nunquam diserte interdictum est, quemquam alium præter Deum ipsum invocare, sed etiam, et multo magis, quia ejusmodi interdictiones (ut sic loquar) nunquam cos excludunt qui ipsi Deo sunt subordinati.: 1
Sed et intellectum duplicem video; alter enim intelligere potest, quamvis non intelligat, alter etiam intelligit qui tamen nondum est perfectus, nisi et semper intelligat, et omnia; et ille demum absolutissimus futurus sit, qui et semper, et omnia, et simul intelligat.: 1
Semper ea quæ de se prædicare cogitur Christus, ita temperat ut onmem honorem referat ad Patrem, et removeat illud crimen, quasi hominem Patri æqualem faciat.: 1
Sensus est: Non venditavit Christus, non jactavit istam potestatem: 1
Sensus primus et apertus ad Davidem pertinet; mysticus et abstrusior ad Messiam, ut hic agnoscit David Kimchi, et ad Danielem Saadius Gaon, quo modo sumsere apostoli.: 1
Sententia vero loci hujus est, Christum originem nativitatis suæ ab ipso principio et annis antiquis ducturum; id est, ab eo tempore, quo Deus in populo suo regem stabilivit, quod reipsa in Davide factum est, qui et Bethlehemita fult, et autor stirpis et familiæ Christi.: 1
Si enim hoc demonstratum fuerit, concident omnes Trinitariorum munitiones, quæ revera uno hoc fundamento nituntur adhuc, quod Christo adoratio et invocatio conveniunt, quæ solius Dei illius altissimi omni ratione videtur esse propria.: 1
Si in eo sita est dilectio, quod Deus nos dilexerit et Filium suum miserit: 1
Si non reddit faciendo quod debet reddet patiendo quod debet.: 1
Si quæ sit vocabuli ‘adoptivus’ significatio ex mente sacrarum literarum consideretur, nos non inficiari Christum suo modo esse adoptivum Dei Filium; quia enim adoptivi filii ea est conditio et proprietas, ut talis non sit natus qualis factus est post adoptionem. Certe quia Christus talis natura, vel in ipsa conceptione et nativitate non fuit, qualis postea fuit ætate accedente, sine injuria adoptivus Dei Filius eo modo dici potest.: 1
Si spatium vacat super caput Creatoris, et si Deus ipse in loco est, erit jam locus ille major et Deo et mundo; nihil enim non majus est id quod capit, illo quod capitur.: 1
Sibi licere prædicans quicquid Deo licet; neque magis Sabbato se adstringi. Crassa calumnia.: 1
Significat enim Christus id, quod ratio ilia dictat, Deum, cum spiritus sit, non spiritualibus revera delectari.: 1
Simile loquendi genus. Sic Legem fuisse ante mundum: 1
Simile quod affers de vocabulis “essentiæ,” et “personarum” a nobis repudiatis, quia in sanctis literis non inveniantur, non est admittendum, nemini enim vere cordato persuadebitis id quod per ea vocabuli adversarii significare voluerunt, idcirco repudiandum esse, quia ipsa vocabula scripta non inveniantur, imo quicunque ex nobis hac ratione sunt usi, suspectam apud nonnullos, alioquin ingenio, et eruditione præstantes viros, causam nostram reddidere.: 1
Speciem et pondus videtur habere hæc objectio; nec pauci sunt, qui ejus vi adeo moventur, ut divinam futurorum contingentium præscientiam negate, et quæ pro ea facere videntur loca, atque argumenta, magno conatu torquere malint, et flectere in sensus, non minus periculosos quam difficiles. Ad me quod attinet, ego hactenus sive religione quadam animi, sive divinæ majestatis reverentia, non potui prorsus in animum meum inducere, rationem istam allegatam tanti esse, ut propter eam Deo futurorum contingentium præscientia detrahenda sit; maxime cum vix videam, quomodo alioquin divinarum prædictionum veritas salvari possit, sine aliqua aut incertitudinis macula, aut falsi possibilis suspicione.: 1
Spero fore, ut, si quid ilium mecum sentire vetet intellexero, facile viam inveniam eum in meam sententiam pertrahendi.: 1
Spiritus est Deus: animadverterunt ibi omnes prope S. literarum interpretes, Dei nomen, quod articulo est in Græco notatum, Subjecti locum tenere: vocem, spiritus, quæ articulo caret, prædicati: et spiritualem significare substautiam. Ita perinde est ac si dictum fuisset, Deus est spiritus, seu spiritualis substantia.: 1
Sublimes extra ordinem aliquæ statuebantur cruces; si exempla edenda forent in famosa persona, et ob atrox facinus, aut si hoc supplicio veniret afficiendus ille, cujus odium erat apud omnes flagrantissimum.: 1
Sumpsi hane ultimam operam, mea ante hac dicta et famam quoque a ministris allatrafam tuendi: in eo scripto si quid est, aut Catholicis sententiis discongruens, aut cæteroqui a veritate alienum, de eo abs to viro eruditissimo,” etc. “cujus judicium plurimi facio moneri percupio.: 1
Sunt quidem plurima dicta quaæ ostendunt Christum peculiari prorsus nec ulli alio communi ratione esse Dei Filium; non tamen hinc concludere licet eum ease naturali ratione filium, cum præter hanc, et illam communem, alia dari possit, et in Christo reipsa locum habeat. Nonne singulari prorsus ratione, nec ulli com-muni, Dei Filius est Christus, si ab ipso Deo, vi et efficacia Spiritus Sancti, in utero virginis conceptus fuit et genitus?: 1
Suspectam nobis hanc lectionem faciunt interpretes veteres, Latinus, Syrus, Arabs, et Ambrosius, qui omnes legunt: 1
Tam vera est hac de re mea certitudo, quam verum est apostolum de Christodixisse, Adorent eum omnes angeli: 1
Theses quibus Francisci Davidis sententia de Christi munere explicatur una cum antithesibus ecclesiæ a Socino conscriptis, et illustrissimo Transylvaniæ principi Christophero Barthoræo oblatis.: 1
Thomas ad Christum ait, Dominus meus et Deus meus: 1
Tibi significo me ni fallor invenisse viam quomodo verum esse possit, quod Christus plane libere et citra omnem necessitatem Deo perfectissime obediret et tamen necessarium omnino fuerit ut sic obediret; quænam ista via sit, nisi eam ipse per te (ut plane spero) inveneeris, postea tibi aperiam: volo enim prius tuum hosæ iin re et Statorii ingenium experiri, tametsi vereor ne jam eam illi indicaverim.: 1
Tradunt de prophets quod die quodam dixerit Gabrieli, O Gabriel, optem to in specie figurnæ turn magnæ videre, secundum quam Deus creavit te. Dixit Gabriel, O dilecte Deo, est figura mea valde terribilis; nemo eam poterit videre, et sic neque tu, quin animi deliquium passus concidat. Reponit Mahumed, Etsi maxime ita sit, velim tamen to videre in figura majori. Respondit ergo Gabriel, O dilecte Deo, ubi me videre desideras? Extra urbem Meccam, respondit Mahumed, in villa lapidosa. Dixit Gabriel, Villa ista me non capiet. Ergo respondit Mahumed, In monte Orphath. Hic, inquit Gabriel, locus aptior erit et capacior. Abiit ergo Mahumed in montem Orphath, et ecce Gabriel, cum magno fragore et strepitu, totum figura sua operiens horizontem; quod cum propheta vidisset, concidit, deliquium passus, in terram. Ubi vero Gabriel, super quo pax, ad priorem rediisset figuram, accessit ad prophetam, eumque amplexus et osculatus, ita compellavit, Ne timeas, O dilecte Deo, sum enim frater tuus Gabriel. Dixit propheta, Vera dixisti, O frater mi Gabriel: nunquam existimassem ullum esse Dei creaturam tanta præditam figura. Respondit Gabriel, O dilecte Deo, quid si igitur videres figuram Europhil angeli?: 1
Tu vero quid ad hæc? — Ex eo naturam divinam probari non posse, cum certain ob causam Pater æternitatis Christus sit vocatus, ex ipsis verbis ibidem paulo superius expressis videre est. Mirum veto est adversarios hunc locum, ubi agitur de Patre æterno, ad Filium referre, quem constat secundum cos ipsos Patrem non esse. Pater vero æternitatis aut futuri seculi propterea dictus est Christus, quod sit princeps et autor vitæ æternæ, quæ futura est.: 1
Tua ista certitudo non potest et mihi et aliis esse veritatis regula, nam reperietur alius quispiam, qui dicat, sententiam tuæ contrariam ex sacris libris sibi esse persuasissimam.: 1
Tum autem hoc reipsa factum est, cum Jesus Christus illi populo primum apparuit, et post toti mundo annunciatus est.: 1
Unde apparet Christum nobis Dei voluntatem perfecte manifestasse? — Hinc, quod ipse Jesus perfectissima ratione eam a Deo in cœlis sit edoctus, et ad eam hominibus publicandam e cœlo magnifice sit missus, et eam perfecte iisdem annuntiavit.: 1
Unum Deum, et unum ejus Filium, et verbum, imaginemque, quantum possumus supplicationibus, et honoribus veneremur, offerentes Deo universorum Domino preces per suum unigenitum: cui prius eas adhibemus rogantes ut ipse, qui est propitiator pro peccatis nostris, dignetur tanquam pontifex preces nostras, et sacrificia et intercessiones, offerre Deo.: 1
Ut ad rationem istam non minus plene quam plane respondeamus, animadvertendum est, infallibilem istam Dei prænotionem, quam pro re concessa adversarii sumunt, a nobis non admitti.: 1
Ut vero unus e rebus conditis creationis veteris existat Dominus Jesus, nec adversarii quidem concedent, nisi Ariani esse velint. Unum igitur esse e novæ creationis genere Dominum Jesum concedant oportet. Unde non solum divina Christi natura effici non potest, verum etiam quod nunam divinam naturam Christus habeat firmiter conficitur. Quod vero eo nomine vocatur ab apostolo Jesus, eo fit, quod tempore et præstantia res onmes novæ creationis longe antecedat.: 1
Utrum primus homo ante peccatum justitiam aliquam originalem habuerit? Plerique omnes eum illam habuisse affirmant. Sed ego scire velim … concludamus igitur, Arlamum, etiam antequam mandatum illud Dei transgrederetur, revera justum non fuisse. Cum nec impeccabilis esset, nec ullum peccandi occasionem habuisset; vel certe justum eum fuisse affirmari non posse, cum nullo modo constet, eum ullaratione a peccando abstinuisse.: 1
Verum non sine mœrore (ne quid gravius addam), incidi inter legendam in quoddam paradoxon, dum Christum in morte, sive in cruce sacrificium obtulisse pernegas.: 1
Veruntamen esse peccatum originis illa testimonia docere videntur: 1
Via remotionis utendum est, in Dei consideratione: nam divina suhstantia sua immensitate excedit omnem formam, quam intellectus noster intelligit, unde ipsum non possumus exacte cognoscere quid sit, sed quid non sit.: 1
Vide passim quæ de Deo dicuntur, apud Aratum, Orpheum, Homerum, Asclepium, Platonem, Plotinum, Proclum, Psellum, Porphyrium, Jamblichum, Plinium, Tullium, Senecam, Plutarchum, et quæ ex iis omnibus excerpsit.: 1
Video enim nihil hodie edi posse in tota Christiana religione majoris momenti quam hoc sit, demonstratio, videlicet, quod Christo licet creaturæ tamen invocatio et adoratio seu cultus divinus conveniat.: 1
Videtur autem hoc imprimis modo diabolus insidias struere Domino Jesu, dum scilicet tales excitat, qui non dubitant affirmare Dominum Jesum nunc plane esse otiosum in cœlis, et res humanas vel salutem hominum non aliter curare, quam Moses curat salutem Judæorum. Qui quidem homines, professione videri volunt Christiani, interne veto Christum abnegarunt, et spiritu judaico, qui semper Christo fuit inimicissimus, infiati sunt; et si quis jure cum eis agere velit, indigni plane sunt, qui inter Christianos numerentur, quantumvis ore tenus Christum profiteantur, et multa de eo garriant; adeo ut multo tolerabilior sit error illorum qui Christum pro illo uno Deo habent et colunt, quam istorum: et præstet, ex duobus malis minus quod aiunt eligendo, Trinitarium quam hujusmodi blasphemum esse.: 1
Vidi civitatem sanctam, Hierusalem novam, descendentem de cœlo a Deo: 1
Vidi ego dum plaustro per ora vulgi traducitur, illudentem theologo e Franciscanis, cujus cura mollire ferocitatem animi obstinati. Lucilius ferocitate contumax, dum in patibulum traditus, monachi solarium aspernatus objectam crucem aversatur, Christoque illudit in hæc eadem verba: ‘Illi in extremis præ timore imbellis sudor, ego imperterritus morior.’ Falso sane imperterritum se dixit scelestus homo, quem vidimus dejectum animo, philosophia uti pessime, cujus se mentiebatur professorem. Erat illi in extremis aspectus ferox et horridus, inquieta mens, anxium quodcunque loquebatur; et quanquam philosophice mori se clamabat identidem, finiisse ut brutum nemo negaverit. Antequam rogosubderetur ignis; jussus sacrilegam linguam cultro submittere, negat, neque exerit, nisi forcipum vi apprehensam carnifex ferro abscindit: non alias vociferatio horridior: diceres mugire ictum bovem, etc. Hic Lucilii Vanini finis, cui quanta constantia fuerit, probat belluinus in morte clamour. Vidi ego in custodia, vidi in patibulo, videram antequam subiret vincula: flagitiosus in libertate, et voluptatum sectator avidus, in carcere Catholicus, in extremis onmi philosophize præsidio destitutus, amens moritur.: 1
Vim arboris scientiæ boni et mali perspectam non habuerit.: 1
Voidovius. Ostorodi comes ea ad me scribit, quæ vix mihi permittunt ut exitum disputationis, illius eum fuisse credam, quem ipse Ostorodius ad me scripsit.: 1
Voluntatis divinæ commotiones, præsertim vehementiores, seu ætus ejusmodi, quibus voluntas vehementius vel in objectum suum fertur, vel ab eo refugit, atque abhorret: 1
Vox ideo redemptionis, simpliciter liberationem denotat.: 1
Vultis scire, inquit, quis ille sit futurus de quo cœpi agere, qui et meis prophetiis plenam habebit fidem, et ipse de maximis rebus quas potentia Dei peraget revelationes accipiet exactissimas, omnibus circumstantiis additis? dabo vobis geminas ejus notas undo cognosci possit. Hæ notæ in Jeremiam quidem congruunt prius, sed potius in sublimifisque, sæpe et magis: 1
apostolus scribit Christum Deum (esse) supra omnes benedicturn in secula: 1
appellant, ea causa animadvertendi est, quum dignitas authoritasque ejus, in quem est peccatum tuenda est, ne prætermissa animadversio contemptum ejus pariat, et honorem elevet,: 1
archiatro et conciliario intimo, domino, æ patrono suo perpetua observantia colendo; et subscribitur, Tibi in Domino Jesu deditissimus cliens tuus F. S.: 1
clausum est? Quæsivit Deus sanctus benedictus facere Ezechiam Messiam, et Sennacheribum Gog et Magog. Dixit proprietas judicii coram eo, ‘Domine mundi, et quid Davidem, qui dixit faciei tuæ tot cantica et laudes, non fecisti Messiam, Ezechiam vero, cui fecisti omnia signa hæc, et non dixit canticum faciei tuæ, vis facere Messiam?’ Propterea clausum fuit statim, etc. Egressa est vox cœlestis, ‘Secretum meum mihi;’: 1
constat apertissime agi de discipulis ipsius Jesu quos ipsi Deus dederat, unde eos etiam suos vocat. Præterea, cum quicquid Christus habeat, habcat Patris dono, non autem a seipso, hinc apparet, ipsum divinam naturam habere hullo modo posse, cum natura Deus omnia a seipso habeat.: 1
constat et hinc, quod Christus bis seipsum iisdem verbis, ego sum: 1
cuivis planum est; cujus generis præstantia, cum creatio cœli et terræ non sit, nec esse possit, apparet manifeste non in eum finem testimonium ab co scriptore allatum, ut Christum creasse cœlum et terram probaret. Cum igitur prior ad Christum referri nequeat, apparet posteriorcm tantum ad eum referendam esse, id veto propterea quod Dcus cœlum et terram per cum aboliturus sit, tum cum judicium extremum per ipsum est executurus, quo quidem tantopere præstantia Christi præ angelis conspicua futura est, ut ipsi angeli sint ei ca ipsa in re ministraturi. Quæ posterior orstio, cum sine verbis superioribus, in quibus fit cœli terræque mentio, intelligi non potuerit, cum sit cum iis per vocem ipsi conjuncta, et eadem illa verba priora idem autor commemorare necesse habuit. Nam si alii scriptores sacri ad eum modum citant testimonia Scripture, nulla adacti necessitate, multo magis huic, necessitate compulso, id faciendum fuit.: 1
cum igitur hic subjecta sit materia evangelium, cujus descriptionem suscepit Johannes, sine dubio per vocem hanc principii: 1
cum in mundum, nempe futurum illum, qui cœlum est, ingrederetur.: 1
dæmonas, excitandi mortuos, mutandi rerum naturas, quæ vere divina sunt; ita ut Moses, qui tam magna non fecit, dictus ob id fuerit dens Pharaonis. Vocem: 1
de Christo dixerat, Si in terris esset, ne sacerdos quidem esset.: 1
debuissent ergo dicere, quod Deus habebat uxorem quandam spiritualem, vel quod solus ipse masculus femineus aut hermaphroditus, simul erat pater et mater, nam ratio vocabuli non patitur, ut quis dicatur sine matre pater: et si Logos filius erat, natus ex patre sine matre; dic mihi quomodo peporit eum, per ventrem an per latus: 1
dici pro periculo mortis semet objicere diximus ad: 1
dicitur, quia infligitur si non sonti, certe quasi sonti: sic: 1
dicitur; cum pœna adhibetur castigandi atque emendandi gratia, ut is qui fortuito deliquit, attentior fiat, correctiorque. Altera est, quam ii, qui vocabula ista curiosius diviserunt,: 1
est extinguere peccata, sire facere ne ultra peccetur; id sanguis Christi facit, tum quia fidem in nobis parit, tum quia Christo jus dat nobis auxilia necesaria impetrandi: 1
est inique vel perverse agere; proprie curvum esse vel incurvari: 1
est locutio Syriaca In Liturgia Syriaca, Johannes Baptista Christo baptismum ab ipso expetenti, dicit, ‘non assumam rapinam: 1
et autor ad Hebræos ad glorificationem Domini Jesu citer: 1
et de aliis idem quod de ipso Deo apertissime scriptum erat, cum nec Moses neque alli tantam cum Deo conjunctionem haberent, quanta inter Deum et Christum intercessit, multo justius hæc quæ de Deo primo respectu dicta sunt, Christo accommodari possunt, propter summam illam et arctissimam inter Deum et Christum conjunctionem.: 1
et veterum Christianorum, ut videre est apud Justinum Martyrem contra Tryphonem, sed et in Plinii ad Trajanum Epistola, ubi ait Christianos Christo, ut Deo, carmina cecinisse: 1
in niphal latuit, absconditus, occultatus fuit; in hiphil abscondit, celavit, occultavit: inde: 1
in nostris libris non significat internum et occultum aliquid, sed id quod in oculos incurrit, qualis erat eximia in Christo potestas sanandi morbos omnes: 1
introducit sapientiam omnes ad se invitantem, et mittentem virgines suæ Paulus vero agit de Sapientia quæ persona est. Tertio, verba hæc, quæ sunt reddita ab æterno: 1
legimus, Gratia vobis, et pax, ab eo qui est, et qui erat, et qui futurus est; et a septem spiritibus qui sunt ante faciem throni ejus; et a Jesu Christo, qui est testis fidelis: 1
legimus, ubi Petrus ait, Tu es Christus, Filius Dei viventis: 1
legimus, ubi angelus Mariam ira alloquitur, Spiritus Sanctus superveniet in te: 1
phrasin Scripturæ ad dogmata mere Sociniana ita detorait ut nemo ante eum hæreain istam tam fraudulenter instillarit; larvam illi detrahere post dies caniculares, cum Deo eat animus.: 1
pro peccatis nostris, quomodo Christus morte sua demum iram Dei adversus nos incensam placarit? nam cum dilectio illa Dei quæ plane fuit summa, causa fuit cur Deus Filium suum charissimum miserit, necesse est ut iram jam suam adversus nos deposuerit; nonne aliter eodem tempore et impense amabit et non amabit? Si Deus etiam tum potuit nobis irasci cum Filium suum charissimum supremæ nostræ felicitatis causa morti acerbissimæ objiceret, quod satis magnum argumentum erit ex effectu ejus petitum, unde cognoscamus Deum nobis non irasci amplius.: 1
quæ ad Christum torquent, quod hic, ut arbitrantur, dicatur Dominum exercituum missum esse a Domino exercituum. Verum ea hic non habentur; quod hinc perspicuum est, quod ea verba, Post gloriam misit me: 1
qualem olim Deus per prophetas promiserat, et qualem etiam esse testatur fidei symbolum, quod vulgo Apostolicum vocant, quod nobiscum universi Christiani amplectuntur.: 1
quo eminere non possumus, aliquid in quo nitamur conquirimus; sequiturque, ut frequens ac mobilis transitus maximum perfecti operis impedimentum sit.: 1
quod etiam similia verba indicant, cum Scriptura loquitur pro peccatis nostris mortuum esse Christum, quæ verba eum sensum habere nequeunt, loco seu vice nostrorum peccatorum mortuum esse, verum propter peccata nostra esse mortuum, uti: 1
quod incogitantiam significat in rebus agendis et ignavam levitatem: 1
ruinam negotio, causæque tuæ minantur. Non possum perclpere quomodo hæc conciliari possint: non debemus, sed possumus, quasi in negotio salutis nostræ liberum sit facere vel omittere, prout nobis aliquid magis necessarium, vel e contra visum fuerit.: 1
scilicet semen illud, quod a Deo creatum, et cum semine Mariæ conjuncture fuit, dicatur non virile, quia non a viro profectum sit, vel ex viro in uterum Virginis translatum, ut quidam opinantur, qui semen Josephi translatum in Virginis uterum credunt: 1
scriptum est, Multos falsos prophetas exiisse in mundum: 1
sunt ab alio prolata, nempe ab angelo qui cum Zecharia et alio angelo colloquebatur, ut idem eodem capite paulo ante planum est, a versu quarto initio facto, ubi is angelus loqueus introducitur. Quod idem ea ex re videre est, quod ea quæ citant verba, Hoc dicit Dominus exercituum: 1
ubi Dominus ait de Spiritu, quem apostolis promittebat, quod illis esset futura annunciaturus; et: 1
ubi Dominus ait, Pater, qui mihi (oves) dedit, major omnibus est; et nemo eas rapere potest e manibus Patris mei. Ego et Pater unum sumus: 1
ubi ait apostolus de credentibus, illis datam fuisse gratiam ante tempora secularis. Præterea, hic scriptum est, Jesum rogare hanc gloriam, quod naturæ divinæ prorsus repugnat. Loci vero sententia est, Christum togare Deum, ut ei gloriam reipsa det, quam habuerit apud Deum in ipsius decreto antequam mundus fieret.: 1
ubi ait, Et eum iterum introducit primogenitum in mundum, ait, Et adorent cum omnes angeli Dei: 1
ubi ait, In diebus illis, et in illo tempore, faciam ut existat Davidi Surculus justitiæ, et faciet judicium et justitiam in terra. In diebus illis servabitur Juda, et Jerusalem habitabit secure: et hoc: 1
ubi verba hæc, Dilexisti justitiam, et odio habuisti iniquitatem, apparet, nihil pertinere ad rem quam probat apostolus, quæ est, Christum præstantiorem factum angelis.: 1
ut alias causas non afferam, quas postmodum in Jesu Christi persona deprehendes, quæ evidentisaime ostendunt Dominum Jesum pro pure homine nullo modo accipi posse.: 1
ut e loco simili conspici potest apud eundem prophetam: 1
ut hic appellatur, ita et Zechariæ vi. 12, nimirum quod velut surculus renatus esset ex arbore Davidis, quasi præcisa Justitiæ nomine commendatur Zorobabel etiam apud Zechariam ix. 9: 1
videre est. “Quid vero sensus hujus erit loci? — Id sibi vult is scriptor, Christum non esse Servatorem angelorum, sed hominum credentium, qui quoniam et afflictionibus et morti subjecti sunt (quam rem superius expressit per participationem carnis et sanguinis), propterea Christus ultro illis se submisit, ut fideles suos a mortis metu liberaret, et in omni afflictione iisdem opern afferret.: 1
videre est. Apparet igitur neque ex hoc loco extrui posse peccatum originis.: 1
videtur nune in vicina Anglia sedem aibi metropolitanam fixisse, nisi quod isthic cile admittat et bells cruent3, et Judicia capitalis severissima, sub quorum umbone crevit. Nam inter varias hæreses, quibus felix ilia quondam insula et orthodoxiæ tenacissima hodie conspurcatur, tantum eminet Socinianismus, quantum ‘lenta solent inter viburna Cupressi;’ nec enim amplius ibi horrenda sua mysteria mussitat in angulis, sed sub dio explicat omnia vexilla suæ iniquitatis: non loquor incomperta, benevole lector. Modo enim ex Anglia allatus eat Anglica lingua conscriptus Catechismus duplex, major et minor, Londini publice excusus, hoc anno 1654, spud Jac. Coterell, et Rich. Moone, etc., authore Johane Bidello, magistro artium Oxoniensi, etc.: 1
vocem Græcum Johannes in hac epistola sæpe ad eum refert, qui longe antea nominatus fuerat, ut et: 1
vocetur Pater Domini nostri Jesu Christi. Secundus modus est, quia Jesus Christus ratione muneris illius, quod a Patre speciali mandato impositum ei fuit, ut rex Israelis esset, promissus ille per prophetas, et prævisus ante secula Filius Dei vocatur. Tertius modus est, quia a Patre ex mortuis in vitam immortalem suscitatus, et veluti ex utero terræ, nulla mediante matre, denuo genitus est. Quartus modus est, quia Jesus Christus ex morte suscitatus, hæres ex asse constitutus est in domo Patris sui, ac proinde bonorum onmium cœlestium, et Patris sui ministrorum omnium sive angelorum dominus.: 1