de physicâ et crassâ impletione accipiunt; quam tamen talis : 1
pro mutua pecunia apponitur, ut quum ilia reddita fuerit, reddenti debitum pignus a creditore reddatur.: 1
seu impletio locorum in mundo omnium quæ vel expansionem corpoream in quantitate continuâ, vel multiplicationem, imo infinitam multitudinem unius ejusdemque corperis in discreta præsupponit, et ex humana speculatione orta est, falsoque nostris ecclesiis affingitur: 1
vocatur, causa manifesta est: quodque sequitur, ‘Annuncians homini eloquium suum,’ LXX. transtulerunt, : 1
‘Hæc autem omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult;’ unde dicentes operatricem, et ut ita dicam, distributricem naturam Spiritus Sancti, non abducamur ab his qui dicunt, operationem et non substantiam Dei esse Spiritum Sanctum. Et ex aliis quoque plurimis locis subsistens natura demonstratur Spiritus Sancti.: 1
, aliqui intelligunt totum mundum, seu totum universum hoc, exponuntque ut omnipræsentia sua omnibus in mundo locis adesset, loca omnia implendo: et hi verbum : 1
, id est, tontitruum, verterunt. Cur autem illi Spiritum et nos dixerimus ventum, qui Hebraice : 1
, neque demonstrationi et rationibus subjici eam fas ease: quam tamen meretur apud nos certitudinem Spiritus: 1
:— Appellantur quoque supernæ rationabilesque virtutes, quas solet Scriptura angelos et fortitudines nominare, vocabulo spiritus ut ibi, Qui facis angelos tuos spiritus: 1
Adesto Sancte Spiritus, et paraclesin tuam expectantibus illabere cælitus, sanctifica templum corporis nostri et consecra in habitaculum tuum; desiderantes te animas tua præsentiâ lætifica, dignam te habitatore domum compone; adorna thalamum tuum, et quietis tuæ reclinatorium circumda varietatibus virtutum; sterne pavimenta pigmentis; niteat mansio tua carbunculis flammeis, et gemmarum splendoribus; et omnium Chrismatum intrinsecus spirent odoramenta; affatim balsami liquor fragrantiâ sua cubiculum suum imbuat; et abigens inde quicquid tabidum est, quicquid corruptelæ seminarium, stabile et perpetuum hoc facias gaudium nostrum, et creationis tuæ renovationem in decore immarcessibili solides in æternum.: 1
Aliter statuit Cyprianus seu quisquis fuit author lib. de Spir. Sanc. inter opera Cypriani. “Hic est Spiritus Sanctus quem Magi in Ægypto tertii signi ostensione convicti, cum sua defecisse præstigia faterentur, Dei digitum appellabant, et antiquis philosophis ejus intimarunt præsentiam defuisse. Et licet de Patre et Filio aliqua sensissent Platonici, Spiritus tamen tumidus et humani appetitor favoris santificationem mentis divinæ mereri non potuit, et ubi ad profunditatem sacramentorum deventum est, omnis eorum caligavit subtilitas, nec potuit infidelitas sanctitudini propinquare: 1
An pro tempore illa bona erant, flendo petere etiam quod noxie daretur; indignari acriter non subjectis hominibus, liberis et majoribus, hisque a quibus genitus est; multisque præterea prudentioribus, non ad nutum voluntatis obtemperantibus, feriendo nocere niti, quantum potest, quia non obeditur imperiis quibus perniciose obediretur? Ita imbecillitas membrorum infantilium innocens est, non animus infantium.: 1
Animalis homo, i.e., qui secundum hominem sapit, animalis dictus ab anima, carnalis a carne, quia ex anima et carne constat omnis homo, non percipit ea quæ sunt Spiritus Dei, i.e., quid gratiæ credentibus conferat crux Christi.: 1
Appellatio Spiritus Sancti, et ea quæ monstratur ex ipsa appellatione substantia, penitus ab his ignoratur, qui extra sacram Scripturam philosophantur: solummodo enim in nostratibus literis et notio ejus et vocabulum refertur tam in nobis quam in veteribus.: 1
Arcanum divini Spiritus testimonium prorsus necessarium est, ut quis ecclesiæ testimonio ac judicio circa Scripturarum approbationem credat: 1
Argumenta quæ articulos fidei nostræ credibiles faciunt non talia sunt ut fidem omnino indubitatam reddant, nisi mens divinitùs adjuvetur: 1
Audiam et intelligam quomodo fecisti cœlum et terram. Scripsit hoc Moses; scripsit et abiit, transivit hinc ad te. Neque nunc ante me est; nam si esset, tenerem eum, et rogarem eum, et per te obsecrarem, ut mihi ista panderet; et præberem aures corporis mei sonis erumpentibus ex ore ejus. At si Hebræa voce loqueretur, frustra pulsaret sensum meum, nec inde mentem meam quidquam tangeret; si autem Latine, scirem quid diceret. Sed unde scirem an verum diceret? quod si et hoc scirem, num et ab illo scirem? Intus utique mihi, intus in domicilio cogitationis, nec Hebræa, nec Græca, nec Latina, nec barbara, veritas, sine oris et linguæ organis, sine strepitu syllabarum diceret, ‘Verum dicit;’ at ego statim certus confidenter illi homini tuo dicerem, ‘Verum dicis.’ Cum ergo illum interrogare non possim, te, quo plenus vera dixit, veritas, te Deus meus rogo, parce peccatis meis; et qui illi servo tuo dedisti hæc dicere, da et mihi hæc intelligere;: 1
Baptizate gentes in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. In nomine dixit, non in nominibus. Non ergo aliud nomen Patris, aliud nomen Filii, aliud nomen Spiritus Sancti, quam unus Deus.: 1
Carnales dicimur, quando totos nos voluptatibus damus; spirituales, quando Spiritum Sanctum prævium sequimur; id est, cum ipso sapimus instruente, ipso ducimur auctore. Animales reor esse philosophos qui proprios cogitatus putant esse sapientiam, de quibus recte dicitur, animalis autem homo non recipit ea quæ sunt Spiritus, stultitia quippe est ei: 1
Certum est nos velle cum volumus, sed ille facit ut velimus bonum, de quo dictum est, Deus est qui operatur in nobis velle: 1
Considerandum utrumnam et pecudum animæ spiritus appellentur. Dicitur etiam excepta anima, et excepto spiritu nostro, spiritus alius quis esse in homine, de quo Paulus scribit: Quis enim scit hominum ea quæ sunt hominis, nisi spiritus hominis qui in eo est?: 1
Creatrix virtus altissimi, superveniente Spiritu Sancto in virginem Mariam, Christi corpus fabricavit; quo ille usus templo sine viri natus est semine: 1
Crescere virtutum studia, ut quid quisque petendum: 1
Cum hactenus ejusmodi argumenta pro authoritate Christianæ doctrinæ fecerimus, quæ per seipsa satis prudentibns esse debeant, ut animum inducant velle credere; tamen nescio an non sit argumentum iis omnibus majus, quod qui vere Christiani sunt, ita se animo affectos esse, quod ad fidem attinet, sentiunt, ut præcipue quidem propter nullum argumentum, quod vel hactenus fecimus vel ratione similiter excogitari possit, sed propter aliud nescio quid, quod alio quodam modo et longe fortius quam ulla argumenta persuadet, ut ad firmiter credendum [trahi] se intelligant: 1
Datur potestas ut filii Dei fiant qui credunt in eum, cum hoc ipsum datur ut credant in eum. Quæ potestas nisi detur a Deo nulla esse potest ex libero arbitrio, quia nec liberum bono erit quod liberator non liberaverit.: 1
Denique quomodo respondeat advertite, et videte latebras ambiguitatis falsitati præparare refugia, ita ut etiam nos cum primum ea legimus, recta vel correcta propemodum gauderemus.: 1
Deus ipse imprimis est, qui, Christianam doctrinam atque adeo Scripturam sacram veram esse, voce revelationis suæ et interno quodam instinctu et impulsu, humanis mentibus contestatur: 1
Dico veterem Nativitatem atque adeo omnes vires naturæ, quæ naturali propagatione transfunduntur in sobolem in scriptura damnari; maledictam cordis nostri imaginationem, rationem, os, manus, pedes peccato et tenebris involuta in nobis omnia.: 1
Diligam te, Domine, et gratias agam, et confitear nomini tuo, quoniam tanta dimisisti mihi mala et nefaria opera mea. Gratiæ tuæ deputo et misericordia tuæ quod peccata mea tanquam glaciem solvisti, gratiæ tuæ deputo et quæcunque non feci mala; quid enim non facere potui qui etiam gratuitum facinus amavi? Et omnia mihi dimissa esse fateor, et quæ mea sponte feci mala, et quæ te duce non feci. Quis est hominum, qui suam cogitans infirmitatem, audet viribus suis tribuere castitatem atque innocentiam suam, ut minus amet te, quasi minus ei necessaria fuerit misericordia tua, quâ condonas peccata conversis ad te? Qui enim vocatus ad te secutus est vocem tuam et vitavit, et quæ me de meipso recordantem et fatentem legit, non me derideat ab eo medico ægrum sanari, a quo sibi prestitum est ut non ægrotaret, vel potius ut minus ægrotaret; et ideo te tantundem imo vero amplius diligat, quia per quem me videt tantis peccatorum meorum languoribus exui, per eum se videt tantis peccatorum languoribus non implicari: 1
Discant (homines) Scripturæ sanctæ consuetudinem, nunquam spiritum perversum absolute, sed cum additamento aliquo spiritum nuncupari: sicut ibi, Spiritu fornicationis seducti sunt: 1
Eo anno prodigia multa fuerunt: quorum averruncandorum caussa supplicationes in biduum senatus decrevit: 1
Erat lumen verum quæ illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum;: 1
Ergo tonitrua ad sermones Domini retulit, quorum in omnem terram exivit sonus; Spiritum autem hoc loco animam, quam suscepit rationabilem et perfectam intelligimus.: 1
Et super omnia vocabulum spiritus, altiorem et mysticum in Scripturis sanctis significat intellectum; ut ibi, Litera occidit, spiritus autem vivificat: 1
Etenim si de loco procedit Spiritus et ad locum transit, et ipse Pater in loco invenietur et Filius: si de loco exit quem Pater mittit aut Filius, utique de loco transiens Spiritus et progediens, et Patrem sicut corpus secundum impias interpretationes relinquere videtur et Filium. Hoc secundum eos loquor qui dicunt quod habeat Spiritus descensorium motum … Venit non de loco in locum, sed de dispositione constitutionis in salutem redemptionis.: 1
Ex hoc capite et proximo licet conjicere quæ fuerint dotes illius veteris ecclesiæ Christianæ, priusquam tot ceremoniis, opibus, imperiis, copiis, bellis aliisque id genus esset onerata. Nunc fere tot præclara munia ad unam Potestatem redacta sunt: h. e., Christi titulo palliatam Tyrannidem. Quid enim aliud est potestas nisi adsit animus apostolicus?: 1
Externæ igitur omnes et humanæ persuasiones non sunt satis ad credendum, quantumcunque ab hominibus competenter ea quæ sunt fidei proponantur; sed necessaria est insuper causa interior, hoc est, divinum quoddam lumen, incitans ad credendum, et oculi quidam interiores Dei beneficio ad videndum dati: 1
Externæ omnes et humanæ persuasiones non sunt satis ad credendum, quantumcunque ab hominibus competenter ea quæ sunt fidei proponantur. Sed necessaria est insuper causa interior, hoc est divinum quoddam lumen incitans ad credendum, et oculi quidam interai Dei beneficio ad videndum dati: 1
Fefellit judicium Palæstinum, propterea ibi videtur purgatus; Romanam vero ecclesiam, ubi eum esse notissimum scitis fallere usque quaque non potuit, quamvis et hoc fuerit utrumque conatus. Tanto judices fefellit occultius, quanto exponit ista versutius.: 1
Fide perdita, spe relicta, intelligentia obcæcata, voluntate captiva, homo qua in se reparetur non invenit.: 1
Fide perdita, spe relicta, intelligentia obcæcata, voluntate captiva, homo quo in se reparetur non invenit.: 1
Fides tanquam radix imbre suscepto hæret in animæ solo; ut cum per legem Dei excoli cœperit surgant in ea rami qui fructus operum ferant. Non ergo ex operibus radix justitiæ, sed ex radice justitiæ fructus operum crescit.: 1
Fieri non potest ut sanctifcato Spiritu non sit sanctum etiam corpus, quo sanctificatus utitur Spiritus.: 1
Firmans tonitruum, et creans Spiritum, et annuncians in homines Christum suum: 1
Firmissime tene et nullatenus dubites, posse quidem hominem, quem nec ignorantia literarum, neque aliqua prohibet imbecillitas vel adversitas, verba sanctæ legis et evangelii sive legere sive ex ore cujusquam prædicatoris audire; sed divinis mandatis obedire neminem posse, nisi quem Deus gratiâ suâ prævenerit, ut quod audit corpore, etiam corde percipiat et æcepta divinitus bonâ voluntate atque virtute, mandata Dei facere et velit et possit.: 1
Forma præcessit in carne Christi, quam in nostra fide spiritualiter agnoscamus; nam Christus Filius Dei, secundum carnem de Spiritu Sancto conceptus et natus est: carnem autem illam nec concipere virgo posset nec parere, nisi ejus carnis Spiritus Sanctus operetur exordium. Sic etiam in hominis corde nec concipi fides potuit nec augeri, nisi eam Spiritus Sanctus effundat et nutriat. Ex eodem namque Spiritu renati sumus, ex quo Christus natus est.: 1
Formans montes, et creans ventum, et annuntians homini eloquium suum: 1
Furta etiam faciebam de cellario parentum et de mensa, vel gula imperitante, vel ut haberem quod darem pueris, ludum suum mihi, quo pariter delectabantur tamen, vendentibus: 1
Gratias ago tibi clementissime Deus, quis quod quæsivi mane prior ipse donasti.: 1
Hæc gratia quæ occultè humanis cordibus divina largitate tribuitur, a nullo duro corde respuitur; ideo quippe tribuitur, ut cordis durities primitus auferatur: 1
Hæc juxta possibilitatem nostri ingenii, quot res spiritus significet, attigimus. — Nonnunquam autem spiritus et Dominus noster Jesus Christus, id est, Dei Filius, appellatur: Dominus autem spiritus est: 1
Heu miserum, nimisque miserum quem torquet conscientia sua, quam fugere non potest; nimis miserum quem expectat damnatio sua quam vitare non potest, nisi Deus eripiat. Nimis est infelix cui mors æterna est sensibilis; nimis ærumnosus quem terrent continui de sua infelicitate horrores.: 1
Hic Spiritus Sanctus ab ipso mundi initio aquis legitur superfusus; non materialibus aquis quasi vehiculo egens, quasi potius ipse ferebat, et complectentibus firmamentum dabat congruum motum et limitem præfinitum. Hujus sempiterna virtus et divinitas, cum in propria natura ab inquisitoribus mundi antiquis philosophis proprie investigari non posset, subtilissimis tamen intuiti sunt conjecturis compositionem mundi; compositis et distinctis elementorum affectibus presentem omnibus animam affuisse, quæ secundum genus et ordinem singulorum vitam præberet et motum, et intransgressibiles figeret metas, et stabilitatem assignaret et usum. Hanc vitam, hunc motum, hanc rerum essentiam, animam mundi philosophi vocaverunt, putantes cœlestia corpora, solem dico lunam et stellas ipsumque firmamentum hujus animæ virtute moveri et regi, et aquas, et terram, et aërem hujus semine imprægnari. Qui si spiritum et dominum, et creatorem, et vivificatorem, et nutritorem crederent onmium quæ sub ipso sunt, convenientem haberent ad vitam accessum. Sed abscondita est a sapientibus, et prudentibus tantæ rei majestas; nec potuit humani fastus ingenii secretis interesse cœlestibus, et penetrare ad superessentialis naturæ altitudinem; et licet intelligerent, quod vere esset creatrix et gubernatrix rerum Divinitas, distinguere tamen nullo modo potuerunt quæ esset Deitatis Trinitas, vel quæ unitas vel quæ personarum proprietas. Hic est Spiritus vitæ cujus vivificus calor animat omnia et fovet et provehit et fecundat. Hic omnium viventium anima, ita largitate sua se omnibus abundanter infundit, ut habeant omnia rationabilia et irrationabilia secundum genus suum ex eo quod sunt, et quod in suo ordine suæ naturæ competentia agunt; non quod ipse sit substantialis anima singulis, sed in se singulariter marens, de plenitudine sua distributor magnificus proprias efficientias singulis dividit et largitur; et quasi sol omnia calefaciens subjecta, onmia nutrit, et absque ulla sui diminutione, integritatem suam de inexhausta abundantia quod satis est et sufficit omnibus commodat et impartit.: 1
Hic est qui operatur ex aquis secundam nativitatem, semen quoddam divini generis, et consecrator cælestis nativitatis; pignus promissæ hæreditatis et quasi chirographum quoddam æternæ salutis; qui nos Dei faciat templum et nos efficiat domum, qui interpellat divinas aures pro nobis gemitibus ineloquacibus, advocationis officia, et defensionis exhibens munera, inhabitator corporibus nostris ductus, et sanctitatis effector; hic est qui inexplebiles cupiditates coercet: 1
Hic est qui prophetas in ecclesia constituit, magistros erudit, linguas dirigit, vertutes et sanctitates facit, opera mirabilia gerit, discretiones spirituum porrigit, gubernationes contribuit, consilia suggerit, quæque alia sunt charismatum dona componit et digerit; et ideo ecclesiam Domino undique et in omnibus consummatam et perfectam facit: 1
Hoc est enim, promittit Deus quod ipse facit; non enim ipse promittit et alius facit; quod jam non est promittere sed prædicere. Ideo non ex operibus sed ex vocante, ne ipsorum sit, non Dei.: 1
Hoc non est inæqualitas substantiæ, sed ordo naturæ; non quod alter esset prior altero, sed quod alter esset ex altero.: 1
Hoc piarum mentium est, ut nihil sibi tribuant, sed totum gratiæ Dei; unde quantumcunque aliquis det gratiæ Dei, etiamsi subtrahat potestati naturæ aut liberi arbitrii a pietate non recedit; cum vero aliquid gratiæ Dei subtrahitur et naturæ tribuitur quod gratiæ est, ibi potest periculum intervenire.: 1
Id statuendum est, authoritatem humanam et incitamenta omnia illa prædicta, sive alia quæcunque adhibita ab eo qui proponit fidem, non esse sufficientes causas ad credendum ut credere tenemur; sed præterea opus esse interiori causa efficiente, id est, Dei speciali auxilio moventis ad credendum: 1
Ideo dictum est quia nullus hominum illuminatur nisi illo lumine veritatis quod Deus est; ne quisquam putaret ab eo se illuminari, a quo aliquid audit ut discat, non dico si quenquam magnum hominem, sed nec si angelum ei contingat habere doctorem. Adhibetur enim sermo veritatis extrinsecus vocis ministerio corporali; verumtamen neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat Deus. Audit quippe homo dicentem vel hominem vel angelum, sed ut sentiat et cognoscat verum esse quod dicitur, illo lumine mens ejus intus aspergitur, quod æternum manet, quod etiam in tenebris lucet.: 1
Ille ad Deum digne elevat manus, ille orationem bonâ conscientiâ effundit qui potest dicere.: 1
In hac divini magisterii schola, Pater est qui docet et instruit; Filius qui arcana Dei nobis revelat et aperit; Spiritus Sanctus qui nos replet et imbuit. A Patre potentiam, a Filio sapientiam, a Spiritu Sancto accipimus innocentiam. Pater eligit, Filius diligit, Spiritus Sanctus conjungit et unit.: 1
Inaniter et perfunctorie potius quam veraciter pro eis, ut doctrinæ cui adversantur credendo consentiant, Deo fundimus preces, si ad ejus non pertinet gratiam convertere ad fidem suam, ipsi fidei contrarias hominum voluntates.: 1
Interdum voce nos ipsos ad devotionem et acrius incitamus: 1
Interpretis officium est, non quid ipse velit, sed quid sentiat ille quem interpretatur, exponere: 1
Invenimus homines rogantes te, et didicimus ab eis, sentientes te ut poteramus esse magnum aliquem; qui posses etiam non adparens sensibus nostris, exaudire nos et subvenire nobis: 1
Ita dico, Lucili, sacer intra nos spiritus sedet, malorum bonorumque nostrorum observator et custos: hic prout a nobis tractatus est, ita nos ipse tractat.: 1
Ita rodebar intus et confundebar pudore horribili vehementer, cum Pontitianus talia loqueretur.: 1
Jam divini amor Numinis, Patris omnipotentis prolisque beatissimæ sancta communicatio; omnipotens Paraclete Spiritus; mœrentium consolator clementissime, jam cordis mei penetralibus potenti illabere virtute, et tenebrosa quæque laris neglecti latibula, corusci luminis fulgore pius habitator lætifica, tuique roris abundantia, longo ariditatis marcentia squalore, visitando fecunda.: 1
Latinus interpres pro arrhabone posuit. Non id ipsum autem arrhabo quod pignus sonat. Arrhabo enim futuræ emptioni quasi quoddam testimonium, et obligamentum datur. Pignus vero, hoc est : 1
Legant ergo et intelligant, intueantur atque fateantur, non lege atque doctrina insonante forinsecus, sed internâ atque occultâ, mirabili atque ineffabili potestate operari Deum in cordibus hominum non solum veras revelationes, sed bonas etiam voluntates.: 1
Libera me, Domine, ab his hostibus meis, a quibus me liberare non valeo. Perversum et pessimum est cor meum, ad deploranda propria peccata mea est lapideum et aridum, ad resistendum insultantibus molle et luteum, ad inutilia et noxia pertractanda velox et infatigabile, ad cogitanda salubria fastidiosum et immobile. Anima mea distorta et depravata est ad percipiendum bonum; sed ad voluptatum vitia nimis facilis et prompta, ad salutem reminiscendam nimis etiam difficilis et pigra.: 1
Libertas sine gratia nihil est nisi contumacia, non libertas.: 1
Limite vobiscum, et formam hanc ascribitis illi,: 1
Magnum aliquid Pelagiani se scire putant quando dicunt, non juberet Deus quod sciat non posse ab homine fieri; quis hoc nesciat? sed ideo jubet aliqua quæ non possumus ut noverimus quid ab illo petere debeamus. Ipsa enim est quæ orando impetrat, quod lex imperat.: 1
Magnum aliquid Pelagiani se scire putant quando dicunt, non juberet Deus quod scit non posse ab homine fieri, quis hoc nesciat? sed ideo jubet aliqua quæ non possumus ut noverimus quid ab illo petere debeamus. Ipsa enim est fides quæ orando impetrat, quod lex imperat.: 1
Mandando impossibilia non prævaricatores homines fecit, sed humiles; ut omne os obstruatur; et subditus fiat omnis mundus Deo; quia ex operibus legis non justificatibur omnis caro coram illo. Accipientes quippe mandatum, sentientes defectum, clamabimus in cœlum, et miserebitur nostri Deus.: 1
Mandando impossibilia, non prevaricatores homines fecit, sed humiles; ut omne os obstruatur; et subditus fiat omnis mundus Deo. Accipientes nempe mandatum, sentientes defectum, clamabimus in cœlum.: 1
Manifestissimè patet in impiorum animis nullam habitare virtutem; sed omnia opera eorum immunda esse atque polluta, habentium sapientiam non spiritualem sed animalem, non cœlestem sed terrenam.: 1
Maximum in totâ creaturâ testimonium de divinitate Spiritus Sancti corpus Domini est; quod ex Spiritu Sancto esse creditur secundum evangelistam: 1
Mihi pene persuaserat hanc illam gratiam de qua quæstio est confiteri; quominus in multis ejus opusculi locis sibi ipsi contradicere videretur. Sed cum in manus meas et alia venissent quæ posterius latiusque scripsit, vidi quemadmodum etiam illic gratiam nominare sed ambigua generalitate quid sentiret abscondens, gratiæ tamen vocabulo frangens invidiam, offensionemque declinans.: 1
Multa laudabilia atque miranda possunt in homine reperiri, quæ sine charitatis medullis habent quidem pietatis similitudinem, sed non habent veritatem.: 1
Multa sunt testimonia, quibus hoc evidenter ostenditur, et Patris et Filii ipsum esse Spiritum, qui in Trinitate dicitur Spiritus Sanctus. Nec ob aliud existimo ipsum proprie vocari Spiritum, cum etiam si de singulis interrogemur, non possimus non Patrem et Filium Spiritum dicere; quoniam Spiritus est Deus, id est, non Corpus est Deus sed Spiritus; hoc proprie vocari oportuit eum, qui non est unus eorum, sed in quo communitas apparet amborum.: 1
Munus hoc quod in Christo est, — in consummationem seculi nobiscum; hoc expectationis nostræ solatium, hoc in donorum operationibus futuræ spei pignus est; hoc mentium lumen, hic splendour animorum est.: 1
Nam et Dominus homo accepit communicationem Spiritus Sancti; sicut in evangeliis legitur, ‘Jesus ergo repletus Spiritu Sancto, regressus est a Iordane.’ Hæc autem absque ullâ calumniâ de dominico homine, qui totus Christus, unus est Jesus Filius Dei, sensu debemus pietatis accipere, non quod alter et alter sit, sed quod de uno atque eodem quasi de altero, secundum naturam Dei, et hominis disputatur.: 1
Nam et prophetare et dæmonia excludere et virtutes magnas in terris facere sublimis utique et admirabilis res est, non tamen regnum cœleste consequitur quisquis in his omnibus invenitur, nisi recti et justi itineris observatione gradiatur.: 1
Narrabat hoc Pontitianus; tu autem, Domine, inter verba ejus retorquebas me ad meipsum, auferens me a dorso meo ubi me posueram, dum nollem me attendere, et constituebas me ante faciem meam, ut viderem quam turpis essem, quam distortus et sordidus, maculosus et ulcerosus: et videbam et horrebam, et : 1
Natura humana, etiamsi in illa integritate in qua est condita, permanet, nullo modo seipsam, creatore sua non adjuvante, servaret. Unde cum sine Dei gratia salutem non posset custodire quam accepit, quomodo sine Dei gratia potest recuperare quam perdidit?: 1
Nec aer voce pulsatus ad aures eorum perveniebat, sed Deus loquebatur in animo prophetarum.: 1
Nec existimare debemus Spiritum Sanctum secundum substantias esse divisum quia multitudo bonorum dicatur, — impassibilis enim et indivisibilis atque immutabilis est, sed juxta differentes efficientias et intellectus multis bonorum vocabulis nuncupatur; quia participes suos, non juxta unam eandemque virtutem communione sui donet, quippe cum ad utilitatem uniuscujusque aptus sit.: 1
Negant etiam quam ad sacram Christi virginem Nemehiadem in oriente conscripsimus, et noverint nos ita hominis laudare naturam ut Dei semper addamus auxilium (verba Pelagii quibus respondet Augustinus), istam sane lege, mihique pene persuaserat, hanc illam gratiam de qua quæstio est confiteri.: 1
Nemo quisquam hominum sive ad cogitandum, sive ad operandum quodcunque bonum potest esse idoneus; nisi qui fuerit munere gratuito divinæ opitulationis adjutus; ab ipso namque est initium bonæ voluntatis, ab ipso facultas boni operis, ab ipso perseveantia bonæ conversationis.: 1
Nemo suspicetur alium Spiritum Sanctum fuisse in Sanctis, nimirum ante adventum Domini, et alium in apostolis cæterisque discipulis, et quasi homonymum in differentibus esse substantiis; possumus quidem testimonia de divinis literis exhibere, quia idem Spiritus et in apostolis et in prophetis fuerit. Paulus in epistola quam ad Hebræos scribit, de Psalmorum volumine testimonium proferens, a Spiritu Sancto id dictum esse commemorat.: 1
Neque enim tibi, Deus meus, sed apud te narro hæc generi meo, generi humano, quantulacunque ex particula incidere potest in istas meas literas. Et ut quid hoc? Ut videlicet ego et quisquis hæc legit, cogitemus de quam profundo clamandum sit ad te: 1
Neque frustra præstantissimus sapientiæ firmare solitus est, si recludantur tyrannorum mentes, posse aspici laniatus et ictus; quando, ut corpora verberibus, ita sævitia, libidine, malis consultis, animus dilaceretur: 1
Neque post id locorum Jugurthæ dies aut nox ulla quieta fuere: neque loco, neque mortali cuiquam, aut tempori, satis credere: civis, hostis, juxta metuere: circumspectare omnia, et omni strepitu pavescere: alio atque alio loco, sæpe contra decus regium requiescere: interdum, somno excitus arreptis armis tumultum facere: ita formidine, quasi vecordia, agitari.: 1
Nolens ergo his tam claris testimoniis repugnare, et tamen volens a seipso sibi esse quod credidit quasi componat cum Deo ut partem fidei sibi vendicet, atque illi partem relinquat; et quod est elatius, primam tollit ipse, sequentem dat illi; et in eo quod dicit esse amborum, priorem se, facit posteriorem Deum.: 1
Non est igitur gratia Dei in natura liberi arbitrii, et in lege atque doctrina sicut Pelagius desipit, sed ad singulos actus datur illius voluntate de quo scriptum est; pluviam voluntariam segregabis Deus hæreditati tuæ: 1
Non videbam voraginem turpitudinis in quam projectus eram ab oculis tuis. Nam in illis jam quid me fœdius fuit, [ubi etiam talibus displicebam], fallendo innumerabilibus mendaciis, et pædagogum et magistros et parentes amore ludendi, studio spectandi nugatoria [et imitandi ludicra inquietudine?]: 1
Nonne advertimus multos fideles nostros ambulantes viam Dei, ex nulla parte ingenio comparari, non dicam quorundam hæreticorum, sed etiam minorum? Item nonne videmus quosdam homines utriusque sexus in conjugali castitate viventes sine querela, et tamen vel hæreticos vel Paganos, vel etiam in vera fide et vera ecclesia sic tepidos, ut eos miremur meretricum et histrionum subito conversorum, non solum sapientiâ et temperantiâ sed etiam fide, spe et charitate superari.: 1
Nullus sine Deo, neque ullus non in Deo locus est. In cœlis est, in inferno est, ultra maria est. Inest interior, excedit exterior. Itaque cum habet atque habetur, neque in aliquo ipse, neque non in omnibus est.: 1
Nunquam enim accipit quisquam spirituales benedictiones Dei, nisi præcesserit Spiritus Sanctus; qui enim habet Spiritum Sanctum consequenter habebit benedictiones.: 1
O bone Domine Jesu, etsi ego admisi unde me damnare potes, tu non amisisti unde salvare soles. — Verum est conscientia mea meretur damnationem, et pœnitentia mea non sufficit ad satisfactionem. Sed certum est quod misericordia tua superat omnem offensionem. Parce ergo mihi, Domine, qui es salus vera et non vis mortem peccatoris: miserere, Domine, peccatrici animæ meæ, solve vincula ejus, sana vulnera ejus. Ecce misericors Deus coram te exhibeo animam meam virtutum muneribus desolatam, catenis vitiorum ligatam, pondere peccatorum gravatam, delictorum sordibus fœdatam, discissam vulneribus dæmonum, putidam et fœtidam ulceribus criminum: his et aliis gravioribus malis quæ tu melius vides quam ego obstrictam, oppressam, circumdatam, obvolutam, bonorum omuium relevamine destitutam: 1
O homo cognosce in præceptione quid debeas habere; in corruptione cognosce tuo te vitio non habere; in oratione cognosce unde accipias quod vis habere.: 1
O qualis est artifex ille Spiritus! nulla ad discendum mora agitur in omne quod voluerit. Mox enim ut eligeret mentem docet; solumque tetigisse docuisse est. Nam humanum subito ut illustrat immutat affectum; abnegat hoc repente quod erat, exhibet repente quod non erat.: 1
Omnes prophetæ illa tantummodo sciebant quæ illis fuissent a Domino revelata. Unde et rex Hieremiam dubio interrogat, Si in ea hora qua cum illo loquebatur apud eum sermo Domini haberetur: 1
Omni dictamini rectæ rationis potest voluntas se conformare; sed diligere Deum super omnia est dictamen rectæ rationis; ratio enim dictat inter omnia diligenda esse aliquid summe diligendum. Item homo errans potest diligere creaturam super omnia, ergo etiam Deum; mirum enim valde esset, quod voluntas se conformare possit dictamini erroneo et non recto.: 1
Omnibus quidem quæ divina sunt cum reverentia et vehementi cura opertet intendere, maxime autem his quæ de Spiritus Sancti divinitate dicuntur, præsertim cum blasphemia in eum sine venia sit; ita ut blasphemantis pœna tendatur non solum in omne præsens seculum, sed etiam in futurum. Ait quippe Salvator, blasphemanti in Spiritum Sanctum non esse remissionem, ‘neque in isto seculo neque in futuro:’ unde magis ac magis intendere oportet quæ Scripturarum de eo relatio sit: ne in aliquem, saltem per ignorantiam, blasphemiæ error obrepat.: 1
Omnino oportet nos orationis tempore curiam intrare cœlestem, illam utique curiam, in qua rex regum stellato sedet solio, circumdante innumerabili et ineffabili beatorum spirituum exercitu … Quanta ergo cum reverentia, quanto timore, quanta illuc humilitate accedere debet, à palude sua procedens et repens ranuncula vilis? Quam tremebundus, quam supplex, quam denique humilis et sollicitus, et toto intentus animo majestati gloriæ, in præsentia angelorum, in concilio justorum et congregatione assistere poterit miser homuncio?: 1
Paulatim sentiebam ubi essem, et voluntates meas volebam ostendere eis per quos implerentur, et non poteram … Itaque jactabam membra, et voces, signa similia voluntatibus meis, pauca quæ poteram, qualia poteram; et cum mihi non obtemperabatur, vel non intellecto, vel ne obesset, indignabar non subditis majoribus, et liberis non servientibus, et me de illis flendo vindicabam.: 1
Pelagiana hæresis quo dogmate catholicam fidem destruere adorta sit, et quibus impietatum venenis viscera ecclesiæ atque ipsa vitalia corporis Christi voluerit occupare, notiora sunt quam ut opere narrationis indigeant. Ex his tamen una est blasphemia, nequissimum et subtilissimum germen aliarum, quâ dicunt gratiam Dei secundum merita hominum dari: 1
Per inhærentem justitiam intelligimus supernaturale donum gratiæ sanctificantis, oppositum originali peccato, et in singulis animæ facultatibus reparans et renovans illam Dei imaginem, quæ per peccatum originale fœdata ac disspata fuit. Origlnale peccatum mentem tenebris implevit, hæc infusa gratia lumine cœlesti collustrat. Istud cor humanum obstinatione et odio Dei ac divinæ legis maculavit, hæc infusa justitia cor emollit et amore boni accendit et inflammat. Postremo illud affectus omnes atque ipsum appetitum rebellione infecit; hæc renovata sanctitas in ordinem cogit perturbatas affectiones, et ipsam rebellem concupiscentiam dominio spoliat, et quasi sub jugum mittit.: 1
Per quosdam scientes, per quosdam nescientes, id quod ex adventu Christi usque nunc et deinceps agitur prænunciaretur esse venturum: 1
Petieram a te castitatem et dixeram, Da mihi castitatem et continentiam, sed noli modo. Timebam enim ne me cito exaudires, et cito sanares a morbo concupiscentiæ, quam malebam expleri quam extingui.: 1
Pietate et religione atque hâc una sapientia, quod deorum immortalium numine omnia regi gubernarique perspeximus, omnes gentes nationesque superamus: 1
Ploremus coram Domino qui fecit nos et homines et salvos. Nam si ille nos fecit homines, nos autem ipsi nos fecimus salvos, aliquid illo melius fecimus. Melior enim est salvus homo quam quilibet homo. Si ergo te Deus fecit hominem et tu te fecisti bonum hominem, quod tu fecisti melius est. Noli te extollere super Deum, … confitere illi qui fecit te, quia nemo recreat nisi qui creat, nemo reficit nisi qui fecit.: 1
Ploremus coram Domino qui fecit nos et homines et salvos. Nam si ille nos fecit homines, nos autem ipsi nos fecimus salvos, aliquid illo melius fecimus; melior est enim salvus homo quam quilibet homo. Si ergo te Deus fecit hominem, et tu te fecisti bonum hominem, quod tu fecisti melius est.: 1
Præsentia spirituali cum eis erat ubique futurus post ascensionem suam, et cum tota ecclesia sua in hoc mundo usque in consummationem seculi: neque enim de solis apostolis potest intelligi, ‘sicut dedisti ei potestatem omnis carnis, ut onme quod dedisti ei det eis vitam æternam;’ sed ubique de omnibus quibus in eum credentibus vita æterna datur.: 1
Prima divini muneris gratia est, ut erudiat nos ad nostræ humilitatis confessionem, et agnoscere faciat, quod, si quid boni agimus, per illum possumus, sine quo nihil possumus.: 1
Prophetæ erant Baal, et prophetæ confusionis, et alii offensionum, et quoscunque vitiosos prophetas Scriptura commemorat.: 1
Prophetæ nec omnes sua vaticinia intelligebant, nec qui intelligebant omnia intelligebant; non enim ex se loquebantur sed ex superiore Dei afflatu; cujus consilia non onmia eis erant manifesta; utebaturque Deus illis non velut consultis futurorum, sed instrumentis quibus homines alloqueretur.: 1
Prophetæ voces itemque virtutes ad fidem divinitatis edebant.: 1
Propheta Deum, qui corporaliter invisibilis est, non corporaliter sed spiritualiter videt. Nam multa genera visionis in Scripturis sanctis inveniuntur. Unum secundum oculos corporis, sicut vidit Abraham tres viros sub ilice Mambre; alterum secundum quod imaginamur ea quæ per corpus sentimus. Nam et pars ipsa nostra cum Divinitus assumitur, multa revelantur non per oculos corperis, aut aures, aliumve sensum carnalem, sed tamen his similia, sicut vidit Petrus discum illum submitti a cœlo cum variis animalibus. Tertium autem genus visionis est secundum mentis intuitum quo intellectu conspiciuntur veritas et sapientia; sine quo genere illa duo quæ prius posui vel infructuosa sunt vel etiam in errorem mittunt.: 1
Prophetiæ mysterio usi sunt etiam qui exorbitaverant a vera religione, quia et illis dedit Deus verbum suum ut mysteria futura pronunciarent hominibus.: 1
Prorsus si Dei adjutorium defuerit, nihil boni agere poteris; agis quidem illo non adjuvente libera voluntate, sed male; ad hoc idonea est voluntas tua quæ vocatur libera, et male agendo fit damnabilis ancilla.: 1
Puer cœpi rogare te auxilium et refugium meum, et in tuam invocationem rumpebam nodos linguæ meæ, et rogabam te parvus non parvo affectu, ne in schola vapularem: 1
Quamvis dicamus Dei donum esse obedientiam, tamen homines exhortamur ad eam: sed illis qui veritatis exhortationem obedienter audiunt, ipsum donum Dei datum est, hoc est, obedienter audire; illis autem qui non sic audiunt, non est datum.: 1
Quando Deus docet per Spiritus gratiam, ita docet ut quod quisque didicerit non tantum cognoscendo videat, sed etiam volendo appetat agendoque perficiat. Et ipso divino docendi modo etiam ipsa voluntas, et ipsa operatio non sola volendi et operandi naturalis possibilitas adjuvatur. Si enim solum posse nostrum hac gratia juvaretur, ita diceret Dominus, Omnis qui audivit a Patre, et didicit, potest venire ad me: 1
Qui Spiritu Sancto plenus est statim universis donationibus Dei repletur, sapientia, scientia, fide, cæterisque virtutibus.: 1
Qui Spiritum negavit, et Deum Patrem negavit et Filium; quoniam idem est Spiritus Dei, qui Spiritus Christi est: 1
Qui confirmat montes, ad cujus vocem cœlorum cardines et terræ fundamenta quatiuntur. Ipse qui creat spiritum, quem in hoc loco non Spiritum Sanctum, ut hæretici suspicantur, sed ventum intelligimus, sive spiritum hominis, annuncians homini eloquium ejus, qui cogitationum secreta cognoscit: 1
Quia ecce formans montes, et creans ventum, et annuncians homini eloquium suum: 1
Quia vero Spiritus vocabulum multa significat, enumerandum est breviter quibus rebus nomen ejus aptetur. Vocatur spiritus et ventus, sicut in : 1
Quicquid de Spiritu Sancto diximus hoc similiter de Patre et Filio communiter et indivise volumus intelligi; quia sancta et inseparabilis Trinitas nunquam aliquid se sigillatim operari noverit.: 1
Quicunque tribuit sibi bonum quod facit etiamsi videtur nihil mali manibus operari, jam cordis innocentiam perdidit in quo se largitori bonorum prætulit.: 1
Quicunque tribuit sibi bonum quod facit, etiamsi nihil videtur mali manibus operari, jam cordis innocentiam perdidit, in quo se largitori bonorum prætulit.: 1
Quid est, Omnis qui audivit a Patre, et didicit, venit ad me: 1
Quid igitur Spiritus Sancti operatione divinius, cum etiam benedictionum suarum præsulem Spiritum Deus ipse testetur, dicens, Ponam Spiritum meum super semen tuum, et benedictiones meas super filios tuos: 1
Quis istis corda mutavit, nisi qui finxit singillatim corda eorum? Quis hujus rigoris duritiem ad obediendi mollivit affectum, nisi qui potens est de lapidibus Abrahæ filios excitare?: 1
Quo redametur amans, et amor quem conserit, ipse est.: 1
Quo tenebræ fiunt lumen, quo immunda nitescunt;: 1
Quomodo nempe lux incassum circumfundit oculos cæcos vel clausos, ita animalis homo non percipit ea quæ sunt Spiritus Dei.: 1
Quomodo proficiebat sapientiâ Dei? doceat te ordo verborum. Profectus est ætatis, profectus est sapientiæ, sed humanæ. Ideo ætatem ante præmisit, ut secundum homines crederes dictum; ætas enim non divinitatis sed corporis est. Ergo si proficiebat ætate hominis proficiebat sapientiâ hominis. Sapientia autem sensu proficit, quia a sensu sapientia.: 1
Quoniam Dominus in cælos esset abiturus, Paracletum discipulis necessario dabat, ne illos quodammodo pupillos, quod minimè decebat, relinqueret; et sine advocato et quodam tutore desereret. Hic est enim qui ipsorum animos mentesque firmavit, qui in ipsis illuminator rerum divinarum fuit; quo confirmati, pro nomine Domini nec carceres nec vincula timuerunt: quin imo ipsas seculi potestates et tormenta calcaverunt, armati jam scilicet per ipsum atque firmati, habentes in se dona quæ hic idem Spiritus ecclesiæ Christi sponsæ, quasi quædam ornamenta distribuit et dirigit.: 1
Quoniam fideles Christiani, nec argumentis, nec tormentis, nec blandimentis adduci possunt, vel inclinari, ut veritatem quam credunt vel ore tenus negent; quod nemo peritus alicujus scientiæ faceret, si acerrimis tormentis cogeretur scientiam suam de conclusione aliqua geometrica vel arithmetica retractare. Stultus enim et ridiculus esset geometra, qui pro sua scientia in controversiis geometricis mortem auderet subire, nisi in quantum dictat fides, non esse mentiendum.: 1
Quoniam quidam temeritate potius quam recta via etiam in superna eriguntur, et hæc de Spiritu Sancto jactitant, quæ neque in Scripturis lecta, nec a quoquam ecclesiasticorum veterum usurpata sunt, compulsi sumus creberrimæ exhortationi fratrum cedere, quæque sit nostra de eo opinio etiam Scripturarum testimoniis comprobare; ne imperitiâ tanti dogmatis, hi qui contraria opponunt decipiant eos qui sine discussione sollicita in adversariorum sententiam statim pertrahuntur.: 1
Ramos oleæ, ac velamenta alia supplicantium porrigentes, orare, ut reciperent sese;: 1
Rationales quoque aliæ creaturæ, et de bono in malum sponte propria profluentes, spiritus pessimi et spiritus appellantur immundi; sicut ibi, Cum autem spiritus immundus exierit ab homine: 1
Restat ut ipsam fidem unde omnis justitia sumit initium, non humano, quo isti extolluntur, tribuamus arbitrio, nec ullis precedentibus meritis, quoniam inde incipiunt bona quæcunque sunt merita, sed gratuitum Dei donum esse fateamur, si gratiam veram, id est, sine meritis cogitamus.: 1
Restat ut ipsam fidem unde omnis justitia sumit initium, non humano, quo isti extolluntur, tribuamus arbitrio, nec ullis precedentibus meritis, quoniam inde incipiunt bona quæcunque sunt merita, sed gratuitum Dei donum esse fateamur, si gratiam veram, id est, sine meritis cogitemus.: 1
Sæpe mecum cogitavi unde tam suadibilis sit ipsa Scriptura, unde tam potenter influat in animos auditorum, unde tantum habeat energiæ, ut non ad opinandum tantum, sed ad solide credendum omnes inflectat? Non est hoc imputandum rationum evidentiæ, quas non adducit; non artis industriæ aut verbis suavibus ad persuadendum accommodatis, quibus non utitur. Sed vide an id in causa sit, quod persuasi sumus eam a prima veritate fluxisse? Sed unde sumus ita persuasi nisi ab ipsa? quasi ad ei credendum nos sui ipsius contrahat authoritas. Sed unde oro hanc anthoritatem sibi vendicavit? Neque enim vidimus nos Deum concionantem, scribentem, docentem; tamen, ac si vidissemus, credimus et tenemus a Spiritu Sancto fluxisse quæ legimus. Forsan fuerit hæc ratio firmiter adhærendi, quod in ea veritas sit solidior, quamvis non clarior; habet enim omnis veritas vim inclinativam, et major majorem, et maxima maximam. Sed cur ergo non omnes credunt evangelio? Respond.: 1
Sanctificationis bonitatisque vocabulum, et ad Patrem, et ad Filium, et ad Spiritum Sanctum æquè refertur; sicut ipsa quoque appellatio Spiritus. Nam et Pater Spiritus dicitur ut ibi, Spiritus est Deus: 1
Sarcinâ sæculi, velut somno adsolet, dulciter premebar, et cogitationes quibus meditabar in te, similes erant conatibus expergisci volentium, qui tamen superati soporis altitudine remerguntur.: 1
Saul invidiæ stimulo suscitatus et malo spiritu sæpe arreptus, cum David occidere vellet, et ipse David tunc cum Samuele et cæterorum prophetarum cuneo prophetaret, misit Saul nuncios et ipsum interficiendum de medio prophetarum rapere jubet. — Sed et ipse cum inter prophetas venerat prophetabat. — Quoniam Spiritus Sancti verba non dicentium merito pensantur, sed ipsius voluntate ubicunque voluerit proferuntur. At vero quidam in hoc loco æstimant quod Saul non Divino Spiritu sed malo illo quo sæpe arripiebatur per totum illum diem prophetaret … Sed qualiter hoc sentiri potest cum ita scribitur; et factus est super eum Spiritus Domini et ambulans prophetabat? nisi forte sic in hoc loco accipitur Spiritus Domini quomodo et alio loco Spiritus Domini malus Saul arripiebat. Verumtamen ubicunque sine additamento Spiritus Dei vel Spiritus Domini vel Spiritus Christi in Scripturis sanctis invenitur, Spiritus Sanctus esse a nullo sano sensu dubitatur. Ubicunque vero cum additamento Spiritus Domini malus dicitur esse, intelligitur diabolus esse, qui Domini: 1
Sed cupidos recti juvet, illustretque volentes.: 1
Sed et hoc notandum ex eo quod dixerat; ut videam quid loquatur, in me; prophetiam visionem et eloquium Dei non extrinsecus ad prophetas fieri, sed intrinsecus et interiori homini respondere. Unde et Zacharias, et angelus inquit, qui loquebatur in me.: 1
Sed et in alio loco idem apostolus a nostro spiritu Spiritum Dei secernens ait, Ipse Spiritus testimonium perhibet spiritui nostro: 1
Sed quid illud est quo corporum sensus pulsantur, in agro cordis cui impenditur ista cultura, nec radicem potest figere nec germen emittere, nisi ille summus et verus Agricola potentia sui operis adhibuerit, et ad vitalem profectum ea quæ sunt plantata perduxerit?: 1
Semper quidem adjutorium gratiæ nobis est a Deo poscendum, sed nec ipsum quod possumus viribus nostris assignem. Neque enim haberi potest ipse saltem orationis affectus nisi divinitus fuerit attributus. Ut ergo desideremus adjutorium gratiæ, hoc ipsum quoque est gratiæ, ipsa namque incipit effundi ut incipiat posci.: 1
Si in gratiâ, non ex naturâ aquæ, sed ex præsentiâ est Spiritus Sancti: numquid in aquâ vivimus, sicut in Spiritu? numquid in aquâ signamur sicut in Spiritu?: 1
Si quis per naturæ vigorem bonum aliquod quod ad salutem pertinet vitæ æternæ, cogitare ut expedit, aut eligere, sive salutari, id est, Evangelicæ prædicationi consentire posse confirmat, absque illuminatione et inspiratione Spiritus Sancti, qui dat omnibus suavitatem consentiendo et credendo veritati, hæretico fallitur spiritu.: 1
Si quis per naturæ vigorem bonum aliquod quod ad salutem pertinet vitæ eternæ, cogitate ut expedit, aut eligere, sive salutari, id est, evangelicæ prædicationi consentire posse affirmat absque illuminatione et inspiratione Spiritus Sancti, qui dat omnibus suavitatem consentiendo et credendo veritati, hæretico fallitur spiritu.: 1
Si quis per naturæ vigorem evangelizanti predicationi nos consentire posse confirmet absque illuminatione Spiritus Sancti; hæretico fallitur spiritu.: 1
Si quis sicut augmentum ita etiam initium fidei, ipsumque credulitatis affectum, non per gratiæ donum, id est, per inspirationem Spiritus Sancti, corrigentem voluntatem nostram ab infidelitate ad fidem, ab impietate ad pietatem, sed naturaliter nobis inesse dicit, apostolicis dogmatibus adversarius approbatur.: 1
Si quis sine gratia Dei credentibus, volentibus, desiderantibus, conantibus misericordiam dicit conferri divinitus; non autem ut credamus, velimus, per infusionem et inspirationem Spiritus Sancti in nobis fieri confitetur, anathema sit.: 1
Sicut in nativitate carnali omnem nascentis hominis voluntatem præcedit operis divini formatio, sic in spirituali nativitate qua veterem hominem deponere incipimus.: 1
Significat autem effusionis verbum largam et divitem muneris abundantiam; itaque cum unus quis alicubi aut duo Spiritum Sanctum accipiant non dicitur, ‘Effundam de Spiritu meo,’ sed tunc quando in universas gentes munus Spiritus Sancti redundaverit.: 1
Significat autem effusionis verbum, largam, et divitem muneris abundantiam; itaque cum unus quis alicubi, aut duo Spiritum Sanctum accipiunt, non dicitur, ‘Effundam de Spiritu meo,’ sed tunc, quando in universas gentes munus Spiritus Sancti redundaverit.: 1
Similiter ex Spiritu secundum gratiam nos renasci, Dominus ipse testatur dicens, Quod natum est ex carne, caro est: 1
Siquis evangelicæ prædicationi consentire posse confirmat absque illuminatione et inspiratione Spiritus Sancti, hæretico fallitur spiritu.: 1
Siquis propheticum dictum, ideo derivandum putet ad interpretationem Spiritus Sancti; quia habet, ‘annuncians in homines Christum suum,’ is ad incarnationis Dominicæ mysteria dictum facilius derivabit. Nam si te movet quia Spiritum dixit, et hoc non putas derivandum ad mysterium assumptionis humanæ; prosequere scripturas et invenies optime congruere de Christo, de quo bene convenit æstimari, quia firmavit tonitrua adventu suo; vim videlicet et sonum cœlestium scripturarum; quarum velut quodam tonitru mentes nostræ redduntur attonitæ, ut timere discamus, et reverntiam cœlestibus deferamus oraculis. Denique, in Evangelio fratres Domini filii tonitru dicebantur. Et cum vox Patris facta esset dicentis ad Filium, ‘Et honorificavi te, et iterum honorificabo,’ Judæi dicebant, ‘Tonitruum factum est illi.’: 1
Spiritualia illis traditurus, exemplum prioris conversationis memorat; ut sicut simulacrorum fuerunt formâ colentes idola, et ducebantur duce voluntate dæmoniorum; ita et colentes deum sint formâ legis dominicæ.: 1
Spiritus Sanctus ad hoc missus a Christo, ad hoc postulatus de Patre ut esset doctor veritatis, Christi vicarius.: 1
Spiritus Sanctus qui a Patre et Filio procedit, nec ipse cœpit; quia processio ejus continua est, et ab eo qui non cœpit.: 1
Spiritus autem Sanctus semper Spiritus Sancti appellatione censetur; non quod ex consortio tantum nominis Spiritus cum Patre ponatur et Filio, sed quod una natura unum possideat et nomen.: 1
Spiritus quidem Sanctus nec ingenitus est nec genitus alicubi dicitur, ne si ingenitus diceretur sicut Pater, duo Patres in Sancta Trinitate intelligerentur; aut si genitus diceretur sicut Filius, duo itidem Filii in eadem estimarentur esse Sancta Trinitate: sed tantummodo procedere de Patre et Filio salva fide dicendum est. Qui tamen non de Patre procedit in Filium, et de Filio procedit ad sanctificandam creaturam, sicut quidam male intelligentes credendum esse putabant, sed simul de utroque procedit. Quia Pater talem genuit Filium, ut quemadmodum de se, ita et de illo quoque procedat Spiritus Sanctus.: 1
Sunt autem multa genera prophetandi, quorum unum est somniorum quale fuit in Daniele.: 1
Sunt quædam effecta interna ad conversionem sive regenerationem prævia, quæ virtute verbi, spiritusque in nondum regeneratorum cordibus excitantur; qualia sunt notitia voluntatis divinæ, sensus peccati, timor pœnæ; cogitatio de liberatione, spes aliqua veniæ.: 1
Sunt quædam opera externa, ab hominibus ordinariè requisita, priusquam ad statum regenerationis, aut conversionis perducantur, quæ ab iisdem quandoque libere fieri, quandoque liberè omitti solent; ut adire ecclesiam, audire verbi præconium, et id genus alia.: 1
Totum ex Spiritus Sancti constat ducatu, quod devii diriguntur, quod impii convertuntur, quod debiles contirmantur. Spiritus rectus, Spiritus Sanctus, Spiritus principalis regit, componit, consummat et perficit, nostras inhabitat mentes, et corda quæ possidet; nec errare patitur, nec corrumpi, nec vinci quos docuerit, quos possederit, quos gladio potentissimæ veritatis accinxerit.: 1
Trahitur [homo] miris modis ut velit, ab illo qui novit intus in ipsis cordibus hominum operari; non ut homines, quod fieri non potest, nolentes credant, sed ut volentes ex nolentibus fiant.: 1
Tu nosti Domine quam sanctæ et puræ et mundæ sint ab omni malitia, et iniquitate, et rapina quas ad te extendo manus: quemadmodum justa et munda labia et ab omni mendacio libera quibus offero tibi deprecationes, ut mihi miserearis.: 1
Tu spes mea [et portio mea] in terra viventium, ad mutandum terrarum locum pro salute animæ mea, et Carthagini stimulos quibus inde avellerer admovebas, et Romæ illecebras quibus attraherer, proponebas mihi per homines, qui diligunt vitam mortuam, hinc insana facientes, inde vana pollicentes, et ad corrigendos gressus meos, utebaris occulte et illorum et mea perversitate: 1
Unum autem esse Spiritum nemo dubitaverit; etsi de uno Deo plerique dubitaverunt: 1
Ut cunctos vocet illa quidem invitetque; neque ullum: 1
Ut ventum est ad horam profitendæ fidei quæ verbis certis conceptis retentisque memoriter, de loco eminentiore, in conspectu populi fidelis, Romæ reddi solet ab eis qui accessuri sunt ad gratiam tuam, oblatum esse dicebat Victorino a presbyteris, ut secretius redderet, sicut nonnullis qui verecundia trepidaturi videbantur, offerri mos erat; illum autem maluisse salutem suam in conspectu sanctæ multitudinis profiteri. Non enim erat salus, quam docebat in rhetorica, et tamen eam publice professus erat. Quanto minus ergo vereri debuit mansuetum gregem tuum pronuncians verbum tuum, qui non verebatur in verbis suis turbas insanorum! Itaque ubi ascendit ut redderet, omnes sibimet invicem quisque ut eum noverant, instrepuerunt nomen ejus strepitu gratulationis, (quis autem ibi eum non noverat?) et sonuit presso sonitu per ora cunctorum collætantium, Victorinus, Victorinus. Cito sonuerunt exultatione quia videbant eum, et cito siluerunt intentione ut audirent eum. Pronunciavit ille fidem veracem præclara fiducia, et volebant eum omnes rapere intro in cor suum; et rapiebant amando et gaudendo. Hæ rapientium manus erant: 1
Velut si magister suscipiens ad rudimenta discipulum, et ignorantem penitus literas, ut eum docere possit et instituere, necesse habet inclinare se ad discipuli rudimenta, et ipse prius dicere nomen literæ, ut respondendo discipulus discat, et sit quodammodo magister incipienti discipulo similis, ea loquens et ea meditans, quæ incipiens loqui debeat ac meditari; ita et Sanctus Spiritus, ubi oppugnationibus carnis perturbari nostrum spiritum viderit, et nescientem quid orare debeat secundum quod oportet, ipse velut magister orationem præmittit, : 1
Vere abyssus peccata mea sunt, quia incomprehensibilia profunditate, et inestimabilia sunt numero et immensitate. O abyssus abyssum invocans! O peccata mea, tormenta quibus me servatis abyssus sunt, quia infinita et incomprehensibilia sunt. Est et tertia abyssus, et est nimis terribilis; judicia Dei abyssus multa, quia super omnem sensum occulta. Hæ omnes abyssi terribiles sunt mihi undique, quia timor super timorem et dolor super dolorem. Abyssus judiciorum Dei super me, abyssus inferni subtus me, abyssus peccatorum meorum est intra me. Illam quæ super me est timeo ne in me irruat; et me cum abysso mea, in illam quæ subtus me latet, obruat.: 1
Vertitur, et sterilis cumulat sibi gloria pœnam.: 1
Vidisti, Domine, cum adhuc puer essem, et quodam die pressus stomachi dolore repente æstuarem pene moriturus; vidisti, Deus meus, quoniam custos meus jam eras, quo motu animi et qua fide baptismum Christi tui, Dei et Domini mei flagitavi: 1
Voluntas nova quæ mihi esse cœperat, ut te gratis colerem fruique te vellem, Deus, sola certa jucunditas, nondum erat idonea ad superandam priorem vetustate roboratam. Ita duæ voluntates meæ, una vetus, alia nova, illa carnalis, illa spiritualis, confligebant inter se, atque discordando dissipabant animam meam. Sic intelligebam in me ipso experimento id quod legeram, quomodo ‘caro concupisceret adversus Spiritum, et Spiritus adversus carnem.’ Ego quidem in utroque, sed magis ego in eo quod in me approbabam quam in eo quod in me improbabam. Ibi enim magis jam non ego, quia ex magna parte id patiebar invitus, quod faciebam volens;: 1
esse tam apertum, tamque perspicuum, cùm cœlum suspeximus, cœlestiaque contemplati sumus, quàm esse aliquod numen præstantissimæ mentis, quo hæc regantur? … Quod qui dubitet, haud sane intelligo cur non idem, sol sit, an nullus sit, dubitare possit: 1
et in consequentibus, assumit septem alios spiritus nequiores se: 1
fecerat et constrinxerat me. Quippe ex voluntate perversa facta est libido, et dum servitur libidini, facta est consuetudo; et dum consuetudini non resistitur, facta est necessitas. Quibus quasi ansulis sibimet innexis, unde catenam appellavi, tenebat me obstrictum dura servitus.: 1
hoc fixum, quos Spiritus sanctus intus docuit, solidè acquiescere in Scriptura, et hanc quidem esse : 1
hoc significans, quod Spiritus Dei, id est, Spiritus Sanctus, testimonium spiritui nostro præbeat, quem nunc diximus esse spiritum hominis. Ad Thessalonicenses quoque, Integer: 1
ignorantia multiplicis in hac parte sermonis putaverunt Spiritum Sanctum ex hoc vocabulo demonstrari; cum in præsentiarum spiritus nomen ventum sonet … Ergo ut prælocuti sumus, quomodo unumquodque dictum sit, consideremus ne forte per ignorantiam in barathrum decidamus erroris.: 1
impossibile esse sine speciali gratia, ac done fidei divinitùs infuso, actum veræ fidei producere, aut ex veri nominis fide credere: 1
innocentia puerilis? non est, Domine, non est, oro to, Deus meus. Nam hæc ipsa sunt quæ a pædagogis et magistris, a nucibus et pilulis et passeribus, ad præfectos et reges, aurum, prædia, mancipia, hæc ipsa omnino quæ succedentibus majoribus ætatibus transeunt [sicuti ferulis majora supplicia succedunt]: 1
legere, nec opus erat; statim quippe cum fine hujusce sententiæ, quasi luce securitatis infusâ cordi meo, omnes dubitationis tenebræ diffugerunt. Tum interjecto aut digito aut nescio quo alio signo, codicem clausi, et tranquillo jam vultu indicavi Alypio. At ille quid in se ageretur, quod ego nesciebam, sic indicavit: petit videre quid legissem. Ostendi, et attendit etiam ultra quam ego legeram, et ignorabam quid sequeretur. Sequebatur vero, ‘Infirmum autem in fide recipite,’ quod ille ad se retulit, mihique aperuit. Sed tali admonitione firmatus est, placitoque ac proposito bono, et congruentissimo suis moribus, quibus a me in melius jam olim valde longeque distabat, sine ulla turbulenta cunctatione conjunctus est. Inde ad matrem ingredimur. Indicamus, gaudet. Narramus quemadmodum gestum sit; exultat et triumphat, et benedicit tibi, qui potens es ultra quam petimus aut intelligimus facere: 1
natura sic apparet vitiata ut hoc majoris vitii sit non videre: 1
ne cogitanda quidem sit pio homini; sed potius omnipræsentia Christi hominis — uti promissa est, modo nobis ineffabili credi, et multo certius aliunde sciri possit ex ipsius promissione: 1
per doctrinam et revelationem suam, dum cordis nostri oculos aperit, dum nobis, ne præsentibus occupemur, futura demonstrat, dum diaboli pandit insidias, dum nos multiformi et ineffabili dono gratiæ cælestis illuminat.: 1
quam noster spiritus (si tamen discipulus esse Sancti Spiritus desiderat) prosequatur, ipse gemitus offert quibus noster spiritus discat ingemiscere, ut repropitiet sibi Deum.: 1
quo a me fugerem non erat. Et si conabar a me avertere aspectum narrabat ille quod narrabat, et tu me rursus opponebas mihi, et impingebas me in oculos meos, ut invenirem iniquitatem meam et odissem.: 1
supra humanum judicium, certo certius constituimus (non secus ac si ipsius Dei numen illic intueremur) hominum ministerio, ab ipsissimo Dei ore ad nos fluxisse. Non argumenta, non verisimilitudines quærimus, quibus judicium nostrum incumbat; sed ut rei extra æstimandi aleam positæ, judicium ingeniumque nostrum subjicimus … Neque qualiter superstitionibus solent miseri homines captivam mentem addicere: sed quia non dubiam vim numinis illic sentimus vigere ac spirare, qua ad parendum, scientes so volentes, vividius tamen et efficacius quam pro humana aut voluntate aut scientia trahimur et accendimur … Talis ergo est persuasio: 1
vivimus miseri, in quo Spiritus Sanctus omnino ferme pro ludibrio habetur: imo in quo etiam sunt qui non tantum corde toto eum repudient ut factis negent, sed quoque adeo blasphemi in eum exsurgant ut penitus eundem ex orbe expulsum aut exulatum cupiant, quum illi nullam in operationibus suis relinquant efficaciam; ac propriis vanorum habituum suorum viribus, ac rationis profanæ libertati carnalitatique suæ omnem ascribant sapientiam, et fortitudinem in rebus agendis. Unde tanta malignitas externæ proterviæ apud mortales cernitur. Ideoque pernicies nostra nos jam ante fores expectat: 1
voluntatem spiritu, et corpore opera, significans. Considera utrum hoc ipsum in Esaia sonet quod scriptum est, Et scient qui spiritu errant intellectum: 1
vox Spiritus adoptionis clamantis per Christum, Abba, Pater: 1