“Utrum s. doctrina sit scientia practica?” Conclusio: “Tametsi s. theologia altioris ordinis sit practica et speculativa, eminenter utramque continens, speculativa tamen magis est quam practica,”: 1
“Utrum sacra doctrina sit una scientia?” Conclusio: “Cum omnia considerata in sacra doctrina sub una formali ratione divinæ revelationis considerentur, eam unam scientiam esse sentiendum est.: 1
(ostenditur etiam), quod subesse Romano pontifici sit de necessitate salutis: 1
. . . alio modo est habitus dispositio alicujus naturæ ex multis compositæ secundum quam bene se habet vel male ad aliud . . . hoc modo peccatum originale est habitus; est enim quædam inordinata dispositio proveniens ex dissolutione illius harmoniæ, in qua consistebat ratio originalis justitiæ, sicut ægritudo corporalis . . . unde peccatum originale languor naturæ : 1
. . . multo magis illis quos movet ad consequendum bonum supernaturale æternum, infundit aliquas formas seu qualitates supernaturales, secundum quas suaviter et prompte ab ipso moveantur ad bonum æternum consequendum: 1
. . . tum quia non est actualis, quia tunc illa concupiscentia esset actualis, non habitualis, quia habitus derelictus in anima ex peccato mortali non est peccatum mortale, : 1
. . .Multa alia, quæ studiose considerata inenarrabilem quandam nostræ redemptionis hoc modo procuratæ pulchritudinem (see Augustine) ostendunt . . .sed si non est aliquid solidum super quod sedeant, non videntur infidelibus sufficere.: 1
. . .si ergo dare vitam est mortem accipere (!), : 1
Ab omnibus conceditur indulgentias aliquid valere, quia impium esset dicere, quod ecclesia aliquid vane faceret. : 1
Absolutio, quæ peracta confessione super pænitentem a sacerdote fit, sacramentum est, quoniam rei sacræ signum est. Et cujus sacræ rei est signum, nisi remissionis et absolutionis? Nimirum confitentibus a sacerdote facta a peccatis absolutio remissionem peccatorum, quam antea peperit cordis contritio, designat. A peccatis ergo presbyter solvit, non utique quod peccata dimittat, sed quod dimissa sacramento pandat.: 1
Ad hoc quod consequemur effectum passionis Christi, oportet nos ei configurari. Configuramur autem ei in baptistmo sacramentaliter, secundum Rom. 6, 4: 1
Ad perseverantiam habendam homo in gratia constitutus non quidem indiget aliqua alia habituali gratia, sed divino auxilio ipsum dirigente et protegente contra tentationum impulsus . . . et ideo postquam aliquis est justificatus per gratiam, necesse habet a deo petete prædictum perseverantiæ donum, ut scil. custodiatur a malo usque ad finem vitæ: multis enim datur gratia, quibus non datur perseverare in gratis: 1
Adam conditus fuit sine omni peccato et sine gratia gratum faciente: 1
Alii ponunt, ipsum (Adam) fuisse conditum solummodo in naturalibus, non in gratuitis gratum facientibus et hoc magis sustinendum est et magis est rationi consonum . . . Sic noluit deus gratiam dare nisi præambulo merito congrui per bonum usum naturæ.: 1
Alios actus atque motus virtutum operatur caritas, i.e.: 1
Aliter se habet reprobatio in causando quam prædestinatio. Nam prædestinatio est causa et ejus quod expectatur in futura vita a prædestinatis, scil. gloriæ, et ejus quod percipitur in præsenti, scil. gratiæ; reprobatio vero non est causa ejus quod est in præsenti, scil. culpæ, sed est causa derelictionis a deo (this has not its source in prescience); est tamen causa ejus quod redditur in futuro, scil. pœnæ acternæ. Sed culpa provenit ex libero arbitrio ejus, qui reprobatur et a gratia deseritur.: 1
Anima est subjectum peccati originalis, non autem caro . . . cum anima possit esse subjectum culpæ, caro autem de se non habeat quod sit subjectum culpæ, quidquid pervenit de corruptione primi peccati ad animam, habet rationem culpæ, quod autem pervenit ad carnem, non habet rationem culpæ, sed pœnæ: 1
Ante gratiam prævenientem et operantem, qua voluntas bona præparatum in homine, præcedere quædam bona ex dei gratia et libero arbitrio, quædam etiam ex solo libero arbitrio, quibus tamen vita non meretur, nec gratia, qua justificatur.: 1
Carnalis homo non sapit, quæ sancti amoris sunt, igitur judicare non potest. Unde judicium ecclesiæ et corum qui in ecclesia præsident, quia saepe carnales, animales, mundiales aut diabolici sunt et tamen suum officium vere administraut sicut viri spirituales est deo pleni, liquet excommunicationes et indulgentias non ad ea quæ caritatis et amoris sunt se extendere sed tantum ad exteriorem pacem et tranquillitatem ecclesiæ. Unde indulgentiæ sunt remissiones de his pœnis quas prælatus injunxit aut injungere potuit.: 1
Certe nescio, quia non plene comprehendere valeo, unde hoc est, quod longe dulcior es in corde diligentis te in eo quad caro es, quam in eo quod verbum: 1
Christi corpus totum constat accipi ab interiore homine, fidelium corde, non ore: 1
Christi passio electis solum primam gratiam disponentem ad gloriam consummatam efficaciter meruit. Quantum vero adtinet ad meriti sufficientiam, fuit profecto illud finitum, quia causa ejus finita fuit, vid. voluntas naturæ assumptæ et summa gloria illi collata. Non enim Christus quatenus deus meruit, sed in quantum homo. Proinde si exquiras, quantum valuerit Christi meritum secundum sufficientiam, valuit procul dubio quantum fuit a deo acceptatum, si quidem divina acceptatio est potissima causa et ratio omnis meriti. Omne enim aliud a deo ideo est bonum quia a deo dilectum, et non e contrario . . .deus non acceptat opus idcirco quod sit meritorium aut bonum. Tantum ergo valuit Christi meritum sufficienter, quantum potuit et voluit ipsum trinitas acceptare. Verum tamen ex sua ratione formali et de condigno : 1
Christo data est gratia non solum sicut singulari personæ, sed in quantum est caput ecclesiæ, ut scil. ab ipso redundaret ad membra. Et ideo opera Christi hoc modo se habent tam ad se quam ad sua membra sicut se habent opera alterius hominis in gratia constituti ad ipsum. . . .: 1
Cognoscere veritatem est usus quidam vel actus intellectualis luminis (‘omne quod manifestatur lumen est’), usus autem quilibet quendam motum : 1
Consueverat venerari beatam virginem, cor ejus, quo in Christum credidit et ipsum amavit, uterum, quo eum portavit, ubera, quibus eum lactavit, manus ejus tornatiles, quibus ei servivit, et pectus ejus, in quo recubuit, virtutum omnium apothecam specialiter venerans, ad singula faciens frequenter singulas venias cum totidem Ave Maria, adaptando illi virtutes, quibus meruit fled mater dei: 1
Contritio potest dupliciter considerari, vel in quantum est pars sacramenti vel in quantum est actus virtutis, et utroque modo est causa remissionis peccati, sed diversimode: quia in quantum est pars sacramenti primo operatur ad remissionem peccati instrumentaliter, sicut et de aliis sacramentis patet; in quantum autem est actus virtutis sic est quasi causa materialis remissionis peccati, eo quod dispositio est quasi necessitas ad justificationem, dispositio autem reducitur ad causant materialem.: 1
Convenientissimum fuit, quod Christus ex obedientia pateretur . . . obedientia vero omnibus sacrificiis antefertur . . .miles vincere non potest nisi duci obediat, et ita homo Christus victoriam obtinuit per hoc quod deo fuit obediens. . . . Quia in morte Christi lex vetus consummata est, potest intelligi quod patiendo omnia veteris legis præcepta implevit: moralia quidam, quæ in præceptis caritatis fundantur, implevit in quantum passus est et ex dilectione patris et etiam ex dilectione proximi, cæremonialia veto præcepta legis, quæ ad sacrificia et oblationes præcipue ordinantur, implevit Christus sua passione, in quantum omnia antiqua sacrificia fuerunt figuræ illius veri sacrificii, quod Christus obtulit moriendo pro nobis. . . . Præcepta vero judicialia legis, quæ præcipue ordinantur ad satisfaciendam injuriam passis, implevit Christus sue passione, permittens se ligno affigi pro pomo quod de ligno homo rapuerat contra dei mandatum.: 1
Corpus Christi manet, quousque species sacramentales manent.: 1
Credere deo est credere vera esse quæ loquitur, quod et mali faciunt . . .; credere deum est credere quod ipse sit deus, quod etiam mali faciunt; credere in deum est credendo amare, : 1
Cum dicitur fides mereri justificationem et vitam æternam, ex ea ratione dictum accipitur, quia per actum fidei meretur illa. Similiter de caritate et justitia et de aliis accipitur. Si enim fides ipsa virtus præveniens diceretur esse mentis actus qui est meritum, jam ipsa ex libero arbitrio originem haberet, quod quia non est, sic dicitur esse meritum, quia actus ejus est meritum, si tamen adsit caritas, sine qua nec credere nec sperare meritum vitæ est. Unde apparet vere quia caritas est spiritus s., qui animæ qualitates informat et sanctificat, ut eis anima informetur et sanctificetur, sine qua animæ qualitas non dicitur virtus, quia non valet sanare animam.: 1
Cum enim peccatum transiens actu, remaneat reatu, non est idem resurgere a peccato, quod cessare ab actu peccati, sed resurgere a peccato est reparari hominem ad ea quæ peccando amisit.: 1
Cum ex gratia dicuntur esse bona merita et incipere . . . gratia gratis data intelligitur, ex qua bona merita incipiunt. Quæ cum ex sola gratia esse dicantur, non excluditur liberum arbitrium, quia nullum meritum est in homine, quod non fit per liberum arbitrium: 1
Cum ex gratia dicuntur esse bona merita et incipere, aut intelligitur gratia gratis dans, i.e.: 1
Cum in matrimonio datur homini ex divina institutione facultas utendi sua uxore ad procreationem prolis, datur etiam gratia, sine qua id convenienter facere non posset.: 1
Cur non credamus et animas sanctorum dei faciem contemplantium in ejus veritate intelligere preces hominum, quæ et implendæ sunt vel non? . . . Intercedunt ergo pro nobis ad deum sancti, et merito, : 1
Damnant illos, qui docent, quod sacramenta ex opere operato justificent, nec docent fidem requiri in usu sacramentorum, quæ credit remitti peccata.: 1
De pænitentia loqui possumus dupliciter. Uno modo quantum ad habitum. Et sic immediate a deo infunditur sine nobis principaliter operantibus . . . alio modo possumus loqui de pænitentia quantum ad actus quibus deo operanti in pænitentia cooperamur. Quorum actuum primum principium est dei operatio convertentis cor, secundus actus est motus fidei, tertius est motus timoris servilis, quo quis timore suppliciorum a peccatis retrahitur: 1
Deum et animam scire cupio. Nihilne plus? Nihil omnino: 1
Deus diligit omnes homines quantum ad naturam quam ipse fecit, odit tamen eos quantum ad culpam . . ., non dicendum, quod passio Christi dicitur quantum ad hoc, deo nos reconciliasse, quod de novo nos amare inciperet, sed quia per passionem Christi sublata est odii causa, tum per ablationem peccati tum per recompensationem acceptabilioris beneficii: 1
Deus omnes homines diligit et etiam omnes creaturas, in quantum omnibus vult aliquod bonum; non tamen quodcunque bonum vult omnibus. In quantum igitur quibusdam non vult hoc bonum, quod est vita æterna, diciter eos habere odio vel reprobate: 1
Dicendum quod etiam per fidem applicatur nobis passio Christi ad percipiendum fructum ipsius, secundum illud Rom. 3: 1
Dico, quod bonus motus præcedens sacramentum pænitentiæ tantum est attritio et dispositio de congruo ad deletionem culpæ et infusionem gratiæ, quæ remissio culpæ et collatio gratiæ sunt in virtute sacramenti pænitentiæ et non in virtute attritionis tantum, nisi dispositive. Sed hæc attritio post collationem gratiæ, quæ confertur in susceptione sacramenti, fit contritio formata.: 1
Dixerunt antiqui dicentes, quod est opus operans et opus operatum. Opus operans est, quod est in operante virtutis opus vel a virtute elicitum vel quod est essentialis actus virtutis, et sine illo nihil valet virtus ad salutem. Opus autem operatum est extrinsecum factum quod apothelesma vocant sancti, sicut operatum legis est sacrificium factum vel circumcisio facta vel tale aliquid.: 1
Duplex est pænitentia; quædam quæ solummodo consistit in contritione, quædam quæ consistit in contritione, confessione, satisfactione; utraque est sacramentum. : 1
Duplici ratione celebratio hujus sacramenti dicitur immolatio Christi. Primo quidem quia, sicut dicit Augustinus ad Simplic. solent imagines earum rerum nominibus appellari, quarum imagines sunt . . . celebratio autem hujus sacramenti, sicut supra dictum est (Q. 79, Art. 1. 3), imago quædam est representativa passionis Christi quæ est vera ejus immolatio. Et ideo celebratio hujus sacramenti dicitur Christi immolatio (here, therefore, there is an expression only of symbol and remembrance). Alio modo quantum ad effectum passionis Christi, quia scil. per hoc sacramentum participes efficimur fructus dominicæ passionis, unde in quadam dominicali oratione secreta dicitur: Quoties hujus hostiæ commemoratio celebratur, opus nostræ redemptionis exercetur. Quantum igitur ad primum modum poterat dici Christus immolari etiam in figuris Veteris Testamenti . . . sed quantum ad secundum modum proprium est huic sacramento, quod in ejus celebratione Christus immolatur.: 1
Ecce quam varia a doctoribus super his traduntur, et in hac tanta varietate quid tenendum sit? Hoc sane dicere ac sentire possumus, quod solus deus peccata dimittit et retinet, : 1
Effectus augmentum gratiæ, ut quis sit idoneus minister.: 1
Effectus sacramentorum sunt secundum dispositionem suscipientis et secundum requisitam illi intentioni dispositionem. . . . Dispositio vero requisita huic sacramento, ut efficax fiat, est fames et sitis hujus vivifici cibi et potus. Unde quanto minus eum esurit et sitit, pro tanto minorem etiam effectum consequitur.: 1
Ego Berengarius corde credo et ore confiteor panem et vinum quæ ponuntur in altari : 1
Ergo si deviat terrena potestas, judicabitur a potestate spirituali, sed si deviat spiritualis minor, a suo superiori, si vero suprema, a solo deo, non ab homine poterit judicari, testante apostolo: 1
Est articulus fidei, quod deus assumpsit naturam humanam. Non includit contradictionem deum assumere naturam asininam; : 1
Est autem hæc auctoritas, etsi data sit homini et exerceatur per hominem, non humana sed potius divina, ore divino Petro data sibique suisque successoribus in ipso quem confessus fuit petra firmata, dicente domino ipsi Petro: 1
Est autem in nobis duplex actus; primus quidem interior voluntatis; et quantum ad istum actum, voluntas se habet ut mota, deus autem ut movens, et præsertim cum voluntas incipit bonum velle, quæ prius malum volebat. Et ideo secundum quod deus movet humanam mentem ad hunc actum, dicitur gratia operans. : 1
Et si obicitur, quod aliqui sancti videntur dicere concupiscentiam esse peccatum originale, respondeo: concupiscentia potest accipi vel prout est actus vel habitus vel pronitas in appetitu sensitivo et nullum istorum est formaliter peccatum, quia non est peccatum in parte sensitiva secundum Anselmum. Vel potest accipi, prout est pronitas in appetitu rationali, i.e.: 1
Ex hoc sacramento non semper sequitur corporalis sanatio, sed quando expedit ad spiritualem sanationem. Et tunc semper eam inducit, dummodo non sit impedimentum ex parte recipientes: 1
Ex quo patet, quod merito condigni nullus potest mereri alteri primam gratiam nisi solus Christus, quia unusquisque nostrum movetur a deo per donum gratiæ, ut ipsa ad vitam æternam perveniat, et ideo meritum condigni ultra hanc motionem non se extendit. Sed anima Christi mota est a deo per gratiam, non solum ut ipse perveniret ad gloriam vitæ æternæ, sed etiam ut alios in eam adduceret, in quantum est caput ecclesiæ. . . . : 1
Experto crede, aliquid amplius invenies in silvis, quam in libris. Ligna et lapides docebunt, quod a magistris audire non possis.: 1
Fateor quod indulgentiæ papales, si ita se habeant ut dicuntur, sapiunt manifestam blasphemiam. Dicitur enim, quod papa prætendit, se habere potentiam ad salvandum singulos viatores, et quantumcunque viantes deliquerint, nedum ad mitigandum pœnas ad suffragandum eis cum absolutionibus et indulgentiis, ne unquam veniant ad purgatorium, sed ad præcipiendum sanctis angelis, ut anima separata a corpore indilate ipsam deferant in requiem sempiternam. . . . Contra ipsam rudem blasphemiam invexi alias, primo sic: nec papa nec etiam dominus Jesus Christus potest dispensare cum aliquo nec dare indulgentias, nisi ut æternaliter deitas justo consilio definivit. Sed non docetur, quod papa vel homo aliquis potest habere colorem justitiæ (on this falls the greatest weight) taliter faciendi; igitur non docetur, quod papa talem habeat potestatem. . . . Item videtur quod illa opinio multipliciter blasphemat in Christum, cum extollitur supra ejus humanitatem atque deitatem et sic super omne quod dicitur deus. . . . Sed eia, mili es Christi, abicite prudenter hæc opera atque fictitias principis tenebrarum : 1
Fatuum est credere indulgentiis papæ et episcoporum.: 1
Gratia virtutem et donorum sufficienter perficit essentiam et potentias animæ, quantum ad generalem ordinationem actuum animæ, sed quantum ad quosdam effectus speciales, qui requiruntur in vita Christiana, requiritur sacramentalis gratia. — Per virtutes et dona excluduntur sufficienter vitia et peccata, quantum ad præsens et futurum, in quantum scil. impeditur homo per virtutes et dona a peccando; sed quantum ad præterita peccata, quæ transeunt actu et permanent reatu, adhibetur homini remedium specialiter per sacramenta. — Ratio sacramentalis gratiæ se habet ad gratiam communiter dictam, sicut ratio speciei ad genus, unde sicut non æquivoce dicitur animal communiter dictum et pro homine sumptum, ita non æquivoce dicitur gratia communiter sumpta et gratia sacramentalis.: 1
Hæc omnia Sacramenta tribus perficiuntur, vid. rebus tamquam materia, verbis tamquam forma, et persona ministri conferentis sacramentum cum intentione faciendi quod facit ecclesia.: 1
Hæc peccatorum scala, hæc mea maxima fiducia est, hæc tota ratio spei meæ.: 1
Hæresis est peccatum, per quod meruerunt per mortem a mundo excludi: 1
Hic damnamus totum populum scholasticorum doctorum, qui docent, quod sacramenta non ponenti obicem conferant gratiam ex opere operato sine bono motu utentis. Hæc simpliciter judaica opinio est sentire quod per ceremoniam justificemur, sine bono motu cordis, hoc est, sine fide. Et tamen hæc impia et perniciosa opinio magna auctoritate docetur in toto regno pontificio.: 1
Hoc peccatum, quod originale dico, aliud intellegere nequeo in infantibus nisi ipsam, factam per inobedientiam Adæ, justitiæ debitæ nuditatem, per quam omnes filii sunt iræ: quoniam et naturam accusat spontanea quam fecit in Adam justitiæ desertio, nec personas excusat recuperandi impotentia. Quam comitatur beatitudinis quoque nuditas, ut sicut sunt sine omni justitia, ita sint absque omni beatitudine.: 1
Homo est liberi arbitrii, alioquin frustra essent consilia, exhortationes, præcepta, prohibitiones, præmia et pœnæ. . . . Liberum arbitrium est causa sui motus, quia homo per liberum arbitrium seipsum movet ad agendum. Non tamen hoc est de necessitate libertatis, quod sit prima causa sui id quod liberum est, sicut nec ad hoc quod aliquid sit causa alterius, requiritur quod sit prima causa ejus. Deus igitur est prima causa movens et naturales causas et voluntarias. Et sicut naturalibus causis movendo eas non aufert, quin actus earum sint naturales, ita movendo causas voluntarias non aufert, quin actiones earum sint voluntariæ, sed potius hoc in eis facit; operatur in unoquoque secundum ejus proprietatem: 1
Homo etiam ante peccatum indigebat gratia ad vitam æternam consequendam, quæ est principalis necessitas gratiæ.: 1
Id ipsum dicatis omnes, et non sint in vobis schismata. Quod servari non posset nisi quæstio exorta determinetur per eum, qui toti ecclesiæ præest, ut sic ejus sententia a tota ecclesia firmiter teneatur, et ideo ad solam : 1
Igitur ecclesiæ unius et uniæ a unum corpus, unum caput, non duo capita, quasi monstrum, Christus videlicet et Christi vicarius Petrus Petrique successor: 1
Ille qui indulgentias suscipit, non absolvitur, simpliciter loquendo, a debito pœnæ, sed datur ei, unde debitam solvat.: 1
In corporalibus clavis dicitur instrumentum, quo ostium aperitur, regni autem ostium nobis per peccatum clauditur et quantum ad maculam et quantum ad reatum poenæ, et ideo potestas qua tale obstaculum removetur, dicitur clavis. : 1
In eo, qui habet usum liberi arbitrii, non fit motio a deo ad justitiam absque motu liberi arbitrii, sed ita infundit donum gratiæ justificantis, quod etiam simul cum hoc movet liberum arbitrium ad donum gratiæ acceptandum in his, quæ sunt hujus motionis capaces.: 1
In hac causa, quot, domine, hodie cum Pelagio pro libero arbitrio contra gratuitam gratiam tuam pugnant, et contra Paulum pugilem gratiæ spiritualem! Quot etiam hodie gratuitam gratiam tuam fastidiunt solumque liberum arbitrium ad salutem sufficere stomachantur! aut si gratia utantur, vel perfunctorie necessariam eam simulant ipsamque se jactant liberi sui arbitrii viribus promereri, ut sic saltem nequaquam gratuita, sed vendita videatur! Quot etiam, deus omnipotens, impotentes de sui potestate arbitrii præsumentes tuæ cooperationis auxilium in operationibus suis recusant, dicendo cum impiis ‘recede a nobis’ . . . Quin immo et voluntati suæ in contingenter futuris omnimodam tribuunt libertatem, in tantum ut etiam contra vocem propheticam a tua subjectione exemptionem prætendant . . . Et quot et quam innumerabiles eis favent! Totus etenim pœne mundus post Pelagian: abiit in errorem. : 1
In hac ejusque potestate duos esse gladios, spiritualem videlicet et temporalem, evangelicis dictis instruimur. Nan dicentibus apostolis: ecce gladii duo hic (Luke XXII. 38: 1
In quantum est sacrificium, habet vim satisfactivam, sed in satisfactione magis attenditur affectus offerentis quam quantitas oblationis. : 1
In quantum in hoc sacramento repræsentatur passio Christi, qua Christus obtulit se hostiam deo, habet rationem sacrificii, in quantum vero in hoc sacramento traditur invisibilis gratia sub visibili specie, habet rationem sacramenti . . . hoc sacrificium, quod est memoriale dominicæ passionis, non habet effectum nisi in illis qui conjunguntur huic sacramento per fidem et caritatem. Unde et in Canone Missæ non oratur pro his qui sunt extra ecclesiam; illis tamen prodest plus vel minus secundum modum devotionis eorum.: 1
In statu naturæ integræ quantum ad sufficientiam operativæ virtutis poterat homo per sua naturalia velle et operari bonum suæ naturæ proportionatum, quale est bonum virtutis acquisitæ, non autem bonum superexcedens, quale est bonum virtutis infusæ; sed in statu naturæ corruptæ etiam deficit homo ab hoc, quod secundum suam naturam potest, ut non possit totum hujusmodi bonum implere per sua naturalia. Quia tamen natura humana per peccatum non est totaliter corrupta, ut scil. tanto bono naturæ privetur, potest quidem etiam in statu naturæ corruptæ per virtutem suæ naturæ aliquod bonum particulare agere, non tamen totum bonum sibi connaturale.: 1
Indispositus reputatur et qui non credi et qui indevotus accedit . . . in sacramentis præcipue fides operatur æ ideo defectus fidei specialius pertinet ad fictionem.: 1
Inordinatio quæ est in isto homine ex Adam generato, non est voluntaria voluntate ipsius, sed voluntate primi parentis, qui movet motione generationis omnes qui ex ejus origine derivantur.: 1
Inter omnes hæreses, quæ unquam in ecclesia pullularunt, nunquam considero aliquam plus callide per hypocritas introductam et multiplicius populum defraudantem, nam spoliat populum, facit ipsum committere idololatriam, negat fidem scripturæ et per consequens ex infidelitate multipliciter ad iracundiam provocat veritatem.: 1
Ipse idem spiritus sanctus est amor sive caritas, qua nos diligimus deum et proximum, quæ caritas cum ita est in nobis, ut nos faciet diligere deum et proximum, tunc spiritus sanctus dicitur mitti ac dari nobis.: 1
Jesus mel in ore, in aure melos, in corde jubilus.: 1
Libertas a peccato et a miseria per gratiam est; libertas vero a necessitate per naturam. Utramque libertatem, naturæ scil. et gratiæ, notat apostolus cum ex persona hominis non redempti ait: ‘velle adjacet mihi, etc.,’ acsi diceret, habeo libertatem naturæ, sed non habeo libertatem gratiæ, ideo non est apud me perfectio boni. Nam voluntas hominis, quam naturaliter habet, non valet erigi ad bonum efficaciter volendum, vel opere implendum, nisi per gratiam liberetur et adjuvetur: liberetur quidem, ut velit, et adjuvetur, ut perficiat . . . dei gratiam non advocat hominis voluntas vel operatio, sed ipsa gratia voluntatem prævenit præparando ut velit bonum et præparatam adjuvat ut perficiat.: 1
Liberum arbitrium est facultas rationis et voluntatis, qua bonum eligitur gratia assistente vel malum eadem desistente.: 1
Licet gratia baptismalis sit incipientium et ita imperfecta : 1
Licet remaneat concupiscentia post baptismum, non tamen dominatur et regnat sicut ante, immo per gratiam baptismi mitigatur et minuitur, ut post dominari non valeat, nisi quis reddat vires hosti eundo post concupiscentias. Nec post baptismum remanet ad reatum, quia non imputatur in peccatum, sed tantum pœna peccati est, ante baptismum vero pœna est et culpa. . . . Per gratiam baptismi vitium concupiscentiæ debilitatur atque extenuatur, ita ut jam non regnet, nisi consensu reddantur ei vires, et quia reatus ipsius solvitur.: 1
Magna nobis et pretiosa promissa donavit, ut divina simus consortes natura: 1
Materia in sacramentis exterius adhibita significat virtutem in sacramentis agentem ex intrinseco omnino advenire. Unde cum effectus proprius hujus sacramenti, scil. character, non percipiatur ex aliqua operatione ipsius qui ad sacramentum accidit sicut erat in pænitentia sed omnino ex intrinseco adveniat, competit ei materiam habere, tamen diversimode ab aliis sacramentis quæ materiam habent. Quia hoc quod confertur in aliis sacramentis, derivatur tantum a deo, non a ministro qui sacramentum dispensat, sed illud quod in hoc sacramento traditur, scil. spiritualis potestas, derivatur etiam ab eo qui sacramentum dat sicut potestas imperfecta a perfecta. Et ideo efficacia aliorum sacramentorum principaliter consistit in materia, quæ virtutem divinam et significat et continet, ex sanctificatione per ministrum adhibita. Sed efficacia hujus sacramenti principaliter residet penes eum, qui sacramentum dispensat, : 1
Meritum Christi fuit finitum, quia a principio finito essentialiter dependens, etiam accipiendo ipsum cum omnibus respectibus, sive cum respectu ad suppositum Verbi, sive cum respectu ad finem, quia omnes respectus isti erant finiti.: 1
Mors et omnes defectus corporales consequentes sunt quædam pœnæ originalis peccati, quamvis non sint intenti a peccanti: 1
Nam veritate testante spiritualis potestas terrenam potestatem instituere: 1
Non autem hoc sacerdotibus concessit, quibus tamen tribuit potestatem ligandi et solvendi i.e.: 1
Non est in destructionem indulgentias dare, nisi inordinate dentur. Tamen consulendum est eis qui indulgentias consequuntur, ne propter hoc ab operibus pænitentiæ injunctis abstineant, ut etiam ex his remedium consequentur, quamvis a debito pœnæ esse immunes, et præcipue quia quandoque sunt plurium debitores quam credant: 1
Non in declamatoriis rhetoricationibus nec in otiosis disputationibus, sed in seriis exercitiis pænitentiæ et fidei, quando conscientia in tentationibus cum sua indignitate vel coram ipso judicio dei vel in agone mortis luctatur. Hoc enim solo modo rectissime intelligi potest doctrina de justificatione, sicut in scriptura traditur.: 1
Nova editio symboli necessaria est ad vitandum insurgentes errores. Ad illius ergo auctoritatem pertinet editio symboli, ad cujus auctoritatem pertinet finaliter determinare ea quæ sunt fidei, ut ab omnibus inconcussa fide teneantur. : 1
Nulla est major ad amorem invitatio, quam prævenire : 1
Nulla lex populo christiano est danda, nisi ipsius papæ auctoritate: 1
Nulla natura creata est sufficiens principium actus meritorii vitæ æternæ, nisi superaddatur aliquod supernaturale donum, quod gratia dicitur.: 1
Nulla penitus mulier ab aliquo fratre recipiatur ad obedientiam: 1
Nullus dei gratiam mereri potest, per quam justificatur, potest tamen mereri, ut penitus abiciatur. Et quidem aliqui in tantum profundum iniquitatis devenerunt, ut hoc mereantur, ut hoc digni sint; alii vero ita vivunt, ut etsi non mereantur gratiam justificationis, non tamen mereantur omnino repelli et gratiam sibi subtrahi.: 1
Nullus potest scire, se habere gratiam, certitudinaliter; certitudo enim non potest haberi de aliquo, nisi possit dijudicari per proprium principium.: 1
Nullus potest sibi mereri reparationem post lapsum futurum, neque merito condigni, neque merito congrui: 1
Omnes vires animæ remanent quodammodo destitutæ proprio ordine, quo naturaliter ordinantur ad virtutem, et ipsa destitutio dicitur vulneratio naturæ (vulnus ignorantiæ, malitiæ, infirmitatis, concupiscentiæ: 1
Operans gratia est, quæ prævenit voluntatem bonam: ea enim liberatur et præparatur hominis voluntas, ut sit bona bonumque efficaciter velit; cooperans vero gratia voluntatem jam bonam sequitur adjuvando . . . Voluntas hominis gratia dei prævenitur atque præparatur, ut fiat bona, non ut fiat voluntas, quia et ante gratiam voluntas erat, sed non erat bona et recta voluntas.: 1
Opus operans est ipsa actio (oblatio) vituli, opus operatum est ipsa caro vituli sc. ipsum oblatum, ipsa caro Christi.: 1
Ordinantur autem sacramenta ad quosdam speciales effectus necessarios in vita Christiana.: 1
Pœna satisfactoria est ad duo ordinata, scil. ad solutionem debiti et ad medicinam pro peccato vitando.: 1
Passio Christi causat remissionem peccatorum per modum redemptionis, quia enim ipse est caput nostrum, per passionem suam quam ex caritate et obedientia sustinuit, liberavit nos tam quam membra sua a peccatis, quasi : 1
Peccatum Adæ ita in infantes descendere, ut sic puniri pro eo debeant ac si ipsi singuli illud fecissent personaliter sicut Adam, non puto: 1
Peccatum originale materialiter quidem est concupiscentia, formaliter vero est defectus originalis justitiæ: 1
Peccatum originale non magis in uno quam in alio esse potest: 1
Peccatum originale per prius respicit voluntatem: 1
Per læsæ majestatis crimen morti est obnoxius. Rex tamen adeo justus fuerit, quod nec ullo pacto crimen tuum dimittere velit impunitum, altera vero ex parte tam benignus et misericors, quod proprium filium suum innocentem doloribus committat et morti, et quidem sponte sua, ut justitiam concordet cum misericordia fiatque criminis emendatio. . . . Nunquam deus malum impunitum permitteret, eapropter omnia peccata et delicta nostra Jesu Christo supposuit. Ideo ipse est justitia et redemptio nostra, modo nos junxerimus ei et per fidem gratiamque ei adhæserimus.: 1
Perseverantia vitæ non cadit sub merito, quia dependet solum ex motione divina, quæ est principium omnis meriti, sed deus gratis perseverantiæ bonum largitur cuicunque illud largitur: 1
Prædestinatio bifariam accipitur. Primo et proprie pro actu divinæ voluntatis, quo rationalem creaturam ad æternam eligit vitam seu decernit ac determinat se daturum in præsenti gratiam et gloriam in futuro. Secundo accipitur fusius pro actu etiam intellectus divini, pro præcognitione vid. quam habet deus salutis electorum, quæ quidem præcognitio concomitatur et consequitur electionem.: 1
Præparatio hominis ad gratiam est a deo sicut a movente, a libero autem arbitrio sicut a moto . . . Secundum quod est a libero arbitrio, nullam necessitatem habet ad gratiæ consecutionem.: 1
Principalis effectus hujus sacramenti est remissio peccatorum, quoad reliquias peccati (what does that mean?), et ex consequenti etiam quoad culpam, si earn inveniat.: 1
Principia naturæ (primum bonum naturæ) nec tolluntur nec diminuuntur per peccatum (empirico-psychological observation, to which, however, a certain worth also is given for the religious mode of apprehension), inclinatio ad virtutem a natura insita (secundum bonum naturale) diminuitur per peccatum (ethical observation, but important for religion), donum originalis justitiæ (tertium bonum naturæ) totaliter est ablatum: 1
Principium autem gratiæ at objectum ejus est ipse deus, qui propter sui excellentiam est nobis ignotus: 1
Quæritur, si quod gerit sacerdos proprie dicatur sacrificium vel immolatio, et si Christus quotidie immolatur vel semel tantum immolatus sit? Ad hoc breviter dici potest, illud quod offertur et consecratur a sacerdote vocari sacrificium et oblationem, quia memoria est et repræsentatio sacrificii veri et sanctæ immolationis factæ in ara crucis. Et semel Christus mortuus est in cruce, ibique immolatus est in semetipso, quotidie autem immolatur in sacramento, quia in sacramento recordatio, : 1
Quando aliquid se habet ad multa, oportet quod per aliquid determinetur ad unum, si illud effici debeat. Ea vero quæ in sacramentis aguntur possunt diversimode agi, sicut ablutio aquæ quæ fit in baptismo potest ordinari ad munditiam corporalem et ad ludum et ad multa alia hujusmodi. Et idea oportet ut determinetur ad unum, : 1
Quantum ad opera virtutum in interioribus actibus præcepta novæ legis sunt graviora præceptis veteris legis.: 1
Quartus actus est motus spei, quo quis sub spe veniæ consequendæ assumit propositum emendandi. Quintus actus est motus caritatis, quo alicui peccatum displicet secundum se ipsum et non jam propter supplicia: 1
Quia infusio gratiæ et remissio culpæ dicuntur ex parte dei justificantis, ideo ordine naturæ prior : 1
Quicumque fecerit hoc vel illud, ipse et pater ejus vel quicumque alius ei adjunctus in purgatorio detentus, tantum de indulgentia habebit.: 1
Quicunque habuerit fidem caritate formatam . . .in communi sufficit cum virtute perseverantiæ ad salutem. . . . Non exigit deus, ut omnes filii sui sint continue pro viatione sua in actu cogitanti particulari de qualibet fidei particula : 1
Quicunque igitur huic potestati a deo sic ordinatæ resistit, dei ordinationi resistit, nisi duo sicut Manichæus : 1
Quid est, quod dicimus deo: dimitte nobis debita nostra, et omnis gens orat deum quem credit, ut dimittat sibi peccata? Si enim solvimus quod debemus, cur oramus ut dimittat? Numquid deus injustus est, ut iterum exigat quod solutum est? Si autem non solvimus, cur frustra oramus, ut faciat quod, quia non convenit, facere non potest?: 1
Quidem dixerunt” — Art. 2 — “quod postquam omnia peccata per præcedentem contritionem remissa sunt, si aliquis ante satisfactionem peractam in peccatum decidat et in peccato existens satisfaciat, satisfactio talis ei valet, ita quod si in peccato illo moreretur, in inferno de illis peccatis non puniretur. Sed hoc non potest esse, quia in satisfactione oportet quod amicitia restituta etiam justitiæ æqualitas restituatur cujus contrarium amicitiam tollit. æqualitas autem in satisfactione ad deum non est secundum æquivalentiam, sed magis secundum acceptationem ipsius. Et ideo oportet, etiamsi jam offensa sit dimissa per præcedentem contritionem, quod opera satisfactoria sint deo accepta, quod dat eis caritas, et ideo sine caritate opera facta non sunt satisfactoria: 1
Quis nesciat, reges et duces ab iis habuisse principium, qui deum ignorantes, superbia, rapinis, perfidia, homicidiis, postremo universis pæne sceleribus, mundi principe diabolo videlicet agitante, dominari cæca cupiditate et intolerabili præsumptione affectaverunt.: 1
Quod enim agens naturale non subito possit disponere materiam, contingit ex hoc, quod est aliqua proportio ejus quod in materia resistit ad virtutem agentis et propter hoc videmus, quod quanto virtus agentis fuerit fortior, tanto materia citius disponitur. Cum igitue virtus divina sit infinita, potest quamcunque materiam creatam subito disponere, etc. etc.: 1
Quod homo convertatur ad deum, hoc non potest esse nisi deo ipsum convertente, hoc autem est præparare se ad gratiam, quasi ad deum converti . . . homo non potest se præparare ad lumen gratiæ suscipiendum, nisi per auxilium gratuitum dei interius moventis.: 1
Quod non potest nisi de illis, qui sunt in purgatorio, intelligi; ecclesiæ autem autoritati quicunque resistit, hæresim incurrit.: 1
Remissio quæ per indulgentias fit, non tollit quantitatem, pœnæ ad culpam, quia pro culpa unius alias sponte pœnam sustinuit.: 1
Respondeo dicendum, quod ille proprio satisfacit pro offensa, qui exhibet offenso id quod æque vel magis diligit, quam oderit offensam. Christus autem ex caritate et obedientia patiendo majus : 1
Respondeo dicendum, quod per passionem Christi liberati sumus a reatu pœnæ dupliciter. Uno modo directe, in quantum scil. passio Christi fuit sufficiens et superabundans satisfactio pro peccatis totius humani generis; exhibita autem satisfactione sufficienti tollitur reatus pœnæ : 1
Sacerdos nomen habet compositum ex Græco et Latino, quod est sacrum dans sive sacer dux. Sicut enim rex a regendo ita sacerdos a sacrando dictus est, consecrat enim et sanctificat.: 1
Sacra scriptura sufficienter continet doctrinam necessariam viatori: 1
Sacram doctrinam esse scientiam. Sed sciendum est quod duplex est scientiarum genus. Quædam enim sunt, quæ procedunt ex principiis notis lumine naturali intellectus sicut Arithmetica; quædam vero sunt quæ procedunt ex principiis notis lumine superioris scientiæ, sicut Perspectiva procedit ex principiis notificatis per Geometriam. . . . Et hoc modo sacra doctrina est scientia, quia procedit ex principiis notis lumine superioris scientiæ, quæ scil. est scientia dei et beatorum. Unde sicut Musicus credit principia revelata sibi ab Arithmetico, ita doctrina sacra credit principia revelata sibi a deo.: 1
Sacramenta continent ex sanctificatione invisibilem gratiam. Sed hujusmodi sanctificatio quandoque ad necessitatem sacramenti requiritur tam in materia quam in ministro, sicut patet in confirmatione. Quandoque autem de necessitate sacramenti non requiritur nisi sanctificatio materiæ, sicut in baptismo, quia non habet ministrum determinatum quantum ad sui necessitatem et tunc tota vis sacramentalis consistit in materia. Quandoque vero de necessitate sacramenti requiritur consecratio vel sanctificatio ministri sine aliqua sanctificatione materiæ, et tunc tota vis sacramentalis consistit in ministro, sicut est in pænitentia . . . : 1
Sacramenta novæ legis characterem imprimunt, in quantum per ea deputantur homines ad cultum dei secundum ritum Christianæ religionis.: 1
Sacramenta novæ legis habent virtutem ex passione Christi.: 1
Sacramenta veteris legis non contulerunt gratiam justificantem per se ipsa, i.e.: 1
Sacramenta veteris legis non habebant aliquam efficaciam ex opere operato sed solum ex fide; non autem ita est de sacramentis novæ legis, quæ ex opere operato gratiam conferunt.: 1
Sacramentum effectum sacrificii in eo qui offert habet vel in his, pro quibus offertur.: 1
Sacramentum eucharistiæ est potissimum inter alia sacramenta.: 1
Sacramentum matrimonii perficitur per actum ejus, qui sacramento illo utitur, sicut pænitentia. Et ideo sicut pænitentia non habet aliam materiam nisi ipsos actus sensui subjectos, qui sunt loco materialis elementi, ita est de matrimonio.: 1
Sacramentum nihil est aliud quam quædam sanctificatio homini exhibita cum aliquo signo visibili. Unde cum in susceptione ordinis quædam consecratio homini exhibeatur per visibilia signa, constat ordinem esse sacramentum.: 1
Satis potest constare purgatorium esse post hanc vitam; si enim per contritionem deleta culpa non tollitur ex toto reatus pœnæ nec etiam semper venialia dimissis mortalibus tolluntur, et justitia hoc exigit, ut peccatum per pœnam debitam ordinetur, oportet quod ille, qui post contritionem de peccato et absolutionem decedit ante satisfactionem debitam post hanc vitam puniatur. Et ideo illi qui purgatorium negant, contra divinam justitiam loquuntur, et propter hoc erroneum est et a fide alienum: 1
Sciendum est, quod cum episcopatus non addat aliquid supra sacerdotium per relationem ad corpus domini verum, sed solum per relationem ad corpus mysticum, papa per hoc quod est episcoporum summus non dicitur habere plenitudinem potestatis per relationem ad corpus domini verum, sed per relationem ad corpus mysticum. Et quia gratia sacramentalis descendit in corpus mysticum a capite, ideo omnis operatio in corpus mysticum sacramentalis, per quam gratia datur, dependet ab operatione sacramentali super corpus domini verum, et ideo solus sacerdos potest absolvere in loco pænitentiali et baptizare ex officio. Et ideo dicendum, quod promovere ad illas perfectiones, quæ non respiciunt corpus domini verum, sed solum corpus mysticum, potest a papa qui habet plenitudinem pontificialis potestatis committi sacerdoti.: 1
Sciendum quod duplex est definitio. — Una est oratio exprimens quid rei, alia est oratio exprimens quid nominis. Primo modo nihil definitur, nisi sit res una h. e. terminus significans unam rem (that is logical Nominalism). Definitione quid nominis potest omnis terminus categorematicus definiri, quicquid significet in recto vel in obliquo. Nam pro omni nomine possunt poni plura nomina distincte significantia illa, quæ significantur per illud unum nomen tam in recto quam in obliquo. Ad propositum dicitur, quod sacramentum non potest definiri primo modo h. e., definitione quid rei quia sacramentum non res una, sed aggregatum ex pluribus . . . : 1
Sed quid est justificati in sanguine ipsius? Quæ vis est sanguinis hujus, obsecro, ut in eo justificentur credentes? Et quid est reconciliati per mortem filii ejus? Itane vero, cum irasceretur nobis deus pater, vidit mortem filii sui pro nobis et placatus est nobis?: 1
Semper sacramenta fidei sunt instrumenta, tanto semper efficacia, quanto est fides negotiosa: 1
Septimum est sacramentum matrimonii, quod est signum conjunctionis Christi et ecclesiæ secundum apostolum. Causa efficiens matrimonii regulariter est mutuus consensus per verba de præsenti expressus. Adsignatur autem triplex bonum matrimonii. Primum est proles suscipienda et educanda ad cultum dei. Secundum est fides quam unus conjugum alteri servare debet. Tertium indivisibilitas matrimonii, propter hoc quod significat indivisibilem conjunctionem Christi et ecclesiæ. Quamvis autem ex causa fornicationis liceat tori separationem facere, non tamen aliud matrimonium contrahere fas est, cum matrimonii vinculum legitime contracti perpetuum sit.: 1
Sextus est motus timoris filialis, quo propter reverentiam dei aliquis emendam deo voluntarius offert.: 1
Si autem pænitens præparatus quantum in se est accedat ad confessionem attritus, non contritus . . . confessio cum subjectione arbitrio sacerdotis et satisfactio pænitentiæ injunctæ a sacerdote est signum et causa deletionis culpæ et pœnæ, quia sic subjiciendo se et satisfaciendo gratiam acquirit: 1
Si deo inconveniens est, hominem cum aliqua macula perducere ad hoc, ad quod ilium sine omni macula facit, ne aut boni incepti pænitere aut propositum implere non posse videatur: multo magis propter eandem inconvenientiam impossibile est nullum hominem ad hoc provehi, ad quo factus est: 1
Si igitur gratia accipiatur pro gratuita dei motione, quia movet nos ad bonum meritorium convenienter dividitur gratia per operantem, et cooperantem. Si vero accipiatur gratia pro habituali dono, sic est duplex gratiæ effectus, sicut et cujuslibet alterius formæ, quorum primus est esse, : 1
Si loquamur de justificatione proprie dicta sic considerandum est, quod justitia potest accipi prout est in habitu : 1
Si nihil pretiosius agnoscimr deus fecisse quam rationalem naturam ad gaudendum de se, valde alienum est ab eo, ut ullam : 1
Si non vere passus est, nulla gratia ei, cum nulla fuerit passio: 1
Si omne bonum tam bonum est, quam mala est ejus destructio (!), plus est bonum incomparabiliter quam sint ea peccata mala, quæ sine æstimatione superat ejus interremptio . . .tantum bonum tam amabile potest sufficere ad solvendum quod debetur pro peccatis totius mundi, immo plus potest in infinitum: 1
Si quæritur, qualis sit ista conversio, an formalis an substantialis vel alterius generis, definire non sufficio; formalem tamen non esse cognosco, quia species rerum quæ ante fuerant, remanent, et sapor et pondus. Quibusdam : 1
Sic ergo aliqui doctores videntur dissensisse vel circa ea quorum nihil interest ad fidem utrum sic vel aliter teneatur, vel etiam in quibusdam ad fidem pertinentibus, quæ nondum erant per ecclesiam determinata. Postquam autem essent auctoritate universalis ecclesiæ determinata, si quis tali ordinationi pertinaciter repugnaret, hæreticus censeretur. Quæ quidem auctoritas principaliter residet in summa pontifce: 1
Sic igitur virtute gratuita superaddita virtuti naturæ indiget homo in statu naturæ integræ, quantum ad unum scil. ad operandum et volendum bonum supernaturale, sed in statu naturæ corruptæ quantum ad duo, scil. ut sanetur et ulterius ut bonum supernaturalis virtutis operetur, quod est meritorium.: 1
Sicut aliquis per hoc quod baptismum petit se ministris ecclesiæ subicit, ad quos pertinet dispensatio sacramenti, ita etiam per hoc quod confitetur peccatum suum se ministro ecclesiæ subicit, ut per sacramentum pænitentiæ ab eo dispensatum remissionem consequatur, qui congruum remedium adhibere non potest, nisi peccatum cognoscat, quod fit per confessionem peccantis. Et ideo confessio est de necessitate salutis ejus, qui in peccatum actuate mortale cecidit.: 1
Sicut enim prædestinatio includit voluntatem conferendi gratiam et gloriam, ita reprobatio includit voluntatem permittendi aliquem cadere in culpam et inferendi damnationis pœnam pro culpa: 1
Sicut etiam res naturales hoc consecuntur per proprios motus et operationes, ad quod a deo sunt ordinatæ, differenter tamen, quia creatura rationalis se ipsam movet ad agendum per liberum arbitrium. Unde sua actio habet rationem meriti, quod non est in aliis creaturis.: 1
Sicut gratia dividitur in operantem et cooperantem secundum diversos affectus, ita etiam in prævenientem et subsequentem, qualitercumque gratia accipiatur. Sunt autem quinque effectus gratiæ in nobis, quorum primus est ut anima sanetur, secundus est, ut bonum velit, tertius est, ut bonum quod vult efficaciter operetur, quartus est, ut in bono perseveret, quintus est, ut ad gloriam perveniat. Et ideo gratia secundum quod causat in nobis primum effectum, vocatur præveniens, respectu secundi effectus et prout causat in nobis secundum, vocatur subsequens respectu primi effectus.: 1
Sicut lumen naturale rationis est aliquid præter virtutes acquisitas, quæ dicuntur in ordine ad ipsum lumen naturale, ita etiam ipsum lumen gratiæ, quod est participatio divinæ naturæ, : 1
Sicut non potest dispensari in jure naturali, ita nec in jure positivo divino.: 1
Sicut omne aliud a deo ideo est bonum, quia a deo volitum, et non e converso, sic meritum illud tantum bonum erat, pro quanto acceptabatur et ideo meritum, quia acceptatum, non autem e converso quia meritum est et bonum, ideo acceptatum.: 1
Sicut rectus ordo exigit, ut profunda christianæ fidei prius credamus, quam ea præsumamus ratione discutere.: 1
Sufficit mihi ad omnem justitiam solum habere propitium, cui soli peccavi: 1
Talis indulgentia non solum vivo sed etiam mortuo proderit. Non enim est aliqua ratio quare ecclesia transferre possit communia merita quibus indulgentiæ innituntur in vivos et non in mortuos.: 1
Tanto aliquis modus convenientior est ad assequendum finem, quanto per ipsum plura concurrunt, quæ sunt expedientia fini. Per hoc autem quod homo per Christi passionem liberatus, multa concurrerunt ad salutem hominis pertinentia præter liberationem a peccato: : 1
Tertium est eucharistiæ sacramentum, cujus materia est panis triticeus et vinum de vite, cui ante consecrationem aqua modicissima admisceri debet (there follows an elaborate justification of this mixing in opposition to the Armenian practice). Forma hujus sacramenti sunt verba salvatoris, quibus hoc conficit sacramentum. Nam ipsorum verborum virtute substantia panis in corpus Christi et substantia vini in sanguinem convertuntur, ita tamen, quod totus Christus continetur sub specie panis et totus sub specie vini. Sub qualibet quoque parte hostiæ consecratæ et vini consecrati, separatione facta, totus est Christus. Hujus sacramenti effectus, quem in anima operatur digne sumentis, est adunatio hominis ad Christum. Et quia per gratiam homo Christo incorporatur et membris ejus unitur, consequens est, quod per hoc sacramentum in sumentibus digne gratia augeatur, omnemque effectum, quem materialis cibus et potus quoad vitam agunt corporalem sustentando, augendo, reparando et delectando, sacramentum hoc quoad vitam operatur spiritualem, in quo, ut inquit Urbanus Papa, gratam salvatoris nostri recensemus memoriam, a malo retrahimur, confortamur in bono et ad virtutum et gratiarum proficimus incrementum.: 1
Transit peccatum originale reatu et remanet actu (this is not so strongly expressed afterwards). Sed talis corruptio fomitis non impedit, quin homo rationabili voluntate possit reprimere singulos motus inordinatos sensualitatis, si præsentiat, puta divertendo cogitationem ad alia.: 1
Ubique magis virtus sacramentorum exprimitur, nec quod per ea quilibet participantes salvandi sint, sed quod salvari possint, significatur.: 1
Unam sanctam ecclesiam Catholicam et ipsam apostolicam urgente fide credere cogimur et tenere. Nosque hanc firmiter credimus et simpliciter confitemur, extra quam nec salus est nec remissio peccatorum: 1
Unigenitus dei filius . . . sanguine nos redemit quam in ara crucis innocens immolatus, non guttam sanguinis modicam (quæ tamen propter unionem ad verbum pro redemptione totius humani generis suffecisset), sed copiose velut quoddam profluvium noscitur effudisse. . . . Quantum ergo exinde, ut nec supervacua, inanis aut superflua tanto effusionis miseratio redderetur, thesaurum militanti ecclesiæ acquisivit, volens suis thesaurizare filiis pius pater, ut sic sit infinitus thesaurus hominibus, quo qui usi sunt dei amicitiæ participes sunt effecti. Quem quidem thesaurum non in sudario repositum, non in agro absconditum, sed per beatum Petrum . . . ejusque successores suos in terris vicarios commisit fidelibus salubriter dispensandum, et propriis et rationabilibus causis: nunc pro totali, nunc pro partiali remissione pœnæ temporalis pro peccatis debitæ, tam generaliter quam specialiter (prout cum deo expedire cognoscerent) vere pænitentibus et confessis : 1
Ut inter conjuges conjunctio est secundum consensum animorum et secundum permixtionem corporum, sic ecclesia Christo copulatur voluntate et natura, qua idem vult cum eo, et ipsa formam sumpsit de natura hominis. Copulata est ergo sponsa sponso spiritualiter et corporaliter, i.e.: 1
Utitur tamen sacra doctrina etiam ratione humana, non quidem ad probandam fidem, quia per hoc tolleretur meritum fidei: 1
Utrum accidentia quæ remanent, sint sine subjecto: 1
ab affectu hominis excluditur non solum illud quod est caritati contrarium, sed etiam omne illud quod impedit ne affectus mentis totaliter dirigatur ad deum: 1
ad hoc quod gratiam infundat animæ, non requirit aliquam dispositionem, nisi quam ipse facit. Facit autem hujusmodi dispositionem sufficientem ad susceptionem gratiæ quandoque quidem subito quandoque autem paulatim et successive: 1
ad hoc valuit in Christo diversitas naturarum . . .ut quod opus erat fieri ad hominum restaurationem si humana non posset natura, faceret divina, et si divinæ minime conveniret, exhiberet humana: 1
ad perficiendum hominem in his quæ pertinent ad cultum dei secundum religionem Christianæ vitæ et in remedium contra defectum peccati. Utroque modo convenienter ponuntur VII. sacramenta. Vita enim spiritualis conformitatem aliquam habet ad vitam corporalem.: 1
consilia vero oportet esse de illis, per quae melius et expeditius : 1
constabit, eum qui opinetur, Christi corpus cœlo devocatum adesse sensualiter in altari, ipsum se dejicere, quod vecordium est, dum confirmat se manu frangere, dente atterere Christi corpus, quod tamen ipsum negare non possit impossibile esse et incorruptibile.: 1
contra honorem dei, ut homo reconcilietur illi cum calumnia hujus contumeliæ deo irrogatæ, nisi prius honoraverit deum vincendo diabolum, sicut inhonoravit ilium victus a diabolo.: 1
cum intentio bonum opus faciat et fides intentionem dirigat, non immerito quæri potest, utrum omnis intentio omneque opus illorum malum sit, qui fidem non habent? . . . Quod a quibusdam non irrationabiliter astruitur, qui dicunt omnes actiones et voluntates hominis sine fide malas esse . . . Quæ ergo sine fide fiunt, bona non sunt, quia omne bonum deo placet.: 1
cum quis me fidelium vel virtute rationis vel auctoritate scriptum correxerit: 1
datur S. S. ad robur, ut vid. Christianus audacter Christi confiteatur nomen.: 1
datur baptisato spiritus sanctus ad robur . . . missio seu datio spiritus s. non est nisi cum gratia gratum faciente. Unde manifestum est, quod gratia gratum faciens confertur in hoc sacramento . . . gratiæ gratum facientis primus effectus est remissio culpæ, habet tamen et alios effectus quia sufficit ad hoc quod promoveat hominem per omnes gradus usque in vitam æternam . . . et ideo gratia gratum faciens non solum datur ad remissionem culpæ, sed etiam ad augmentum et firmamentum justitiæ, et sic confertur in hoc sacramento.: 1
de adultis, qui digne recipiunt sacramentum, non ambigitur quin gratiam operantem et cooperantern perceperint . . . de parvulis vero, qui nondum ratione utuntur, quæstio est, an in baptismo receperint gratiam qua ad majorem venientes ætatem possent velle et operari bonum? Videtur, quod non receperint, quia gratia illa caritas est et fides, quæ voluntatem præparat et adjuvat. Sed quis dixerit, eos accepisse fidem et caritatem!: 1
deus movet animam hominis convertendo eam ad se ipsum . . . prima conversio ad deum fit per fidem . . . ideo motus fidei requiritur ad justificationem impii.: 1
dicimur quoque et aliter per mortem Christi justificati, quia per fidem mortis ejus a peccatis mundamur: 1
doctrina argumentativa, sed “hæc doctrina non argumentatur ad sua principia probanda, quæ sunt articuli fidei, sed ex eis procedit ad aliquid aliud : 1
dum in carne et per carnem facit opera, non carnis sed dei . . .manifeste ipsum se esse judicat, per quem eadem et ante fiebant, quando fiebant. In carne, inquam, et per carnem potenter et patienter operatus mira, locutus salubria, passus indigna evidentur ostendit, quia ipse sit, qui potenter sed invisibiliter sæcula condidisset, sapienter regeret, benigne protegeret. Denique dum evangelizat ingratis, signa præbet infidelibus, pro suis crucifixoribus orat, nonne liquido ipsum se esse declarat, qui cum patre suo quotidie oriri facit solem super bonos et malos, pluit super justos et injustos?: 1
duo nepotes essent in trinitate, quia, si pater incarnatus esset, esset nepos parentum virginis per hominem assumptum, et verbum cum nihil habeat de homine, nepos tamen esset virginis, quia filii ejus erit filius: 1
editio symboli facta est in synodo generali, sed hujusmodi synodus auctoritate solius summi pontificis potest congregari. Ergo editio symboli ad auctoritatem summi pontificis pertinet.: 1
et ideo non statim per primum actum pænitentiae quo remittitur culpa, solvitur reatus totius pœnæ, sed completis omnibus pænitentiæ actibus: 1
et ideo oportet, quod virtus salutifera a divinitate Christi per ejus humanitatem in ipsa sacramenta derivetur: 1
et quia iste error est famosior ceteris his diebus, et nimis multi per ipsum in Pelagianum præcipitium dilabuntur, necessarium videtur ipsum diligentiori examine perscrutari.: 1
et tanquam violator sacramenti peccat, qui confessionem revelat: 1
eum autem qui tantum donum sponte dat deo, sine retributione debere esse non judicabis . . .alioquin aut injustus (!) videretur esse si nollet, aut impotens si non posset.: 1
ex hoc quod per liberum arbitrium agit, deo satisfacere potest, quia quamvis dei sit prout a deo sibi concessum, tamen libere ei traditum est, ut ejus dominos sit: 1
ex parte subjecti gratia potest suscipere magis vel minus, prout scil. unus perfectius illustratur a lumine gratiæ quam alius. Cujus diversitatis ratio quidem est aliqua ex parte præparantis se ad gratiam, qui enim magis se ad gratiam præparat pleniorem gratiam accipit: 1
ex vi clavium non tota pœna remittitur, sed aliqiud de pœna temporali, cujus reatus post absolutionem a pœna æterna remanere potuit, nec solum de pœna quam pænitens habet in confitendo, quia sic confessio et sacramentalis absolutio non esset nisi in onus, quod non competit sacramentis novæ legis, sed etiam de illa pœna, quæ in purgatorio debetur, aliquid remittitur.: 1
fidei respondet baptismus et ordinatur c. culpam originalem, spei extrema unctio et ordinatur c. culpam venialem, caritati eucharistia et ordinatur c. pœnalitatem malitiæ, prudentiæ ordo et ordinatur c. ignorantiam, justitiæ pænitentia et ordinatur c. peccatum mortale, temperantiæ matrimonium et ordinatur c. concupiscentiam, fortitudini confirmatio et ordinatur c. infirmitatem.: 1
firmiter tenendum est, quod ordinationes ecclesiæ dirigantur secundum sapientiam Christi. Et propter hoc certum esse debet, ritus quod ecclesia observat in hoc et in aliis sacramentis esse convenientes: 1
homo ad recte vivendum dupliciter auxilio dei indiget. Uno quidem modo quantum ad aliquod habituale donum, per quod natura humana corrupta sanetur et etiam sanata elevetur ad operanda opera meritoria vitæ æternæ, quæ excedunt proportionem naturæ. Alio modo indiget homo auxilio gratiæ, ut a deo moveatur ad agendum. Quantum igitur ad primum auxilii modum, homo in gratia existens non indiget alio auxilio gratiæ quasi aliquo alio habitu infuso, indiget tamen auxilio gratiæ secundum alium modum, ut scil. a deo moveatur ad recte agendum, et hoc propter duo: 1
homo per eandem materiam causæ deo satisfacere debet, per quam offenderat.: 1
ideo meritum hominis apud deum esse non potest nisi secundum persuppositionem divinæ ordinationis, ita scil. ut id homo consequatur a deo per operationem quasi mercedem, : 1
ideo quantumcunque natura aliqua corporalis vel spiritualis ponatur perfecta, non potest in suum actum procedere nisi moveatur a deo, quæ quidem motio est secundum suæ providentiæ rationem, non secundum necessitatem naturæ, sicut modo corporis cœlestis. Non solum autem a deo est omnis motio, sicut a primo movente, sed etiam ab ipso est omnis formalis perfectio, sicut a primo actu. Sic igitur actio intellectus et cujuscunque entis creati dependet et a deo quantum ad duo. Uno modo in quantum ab ipso habet perfectionem sive formam per quam agit, alio modo in quantum ab ipso movetur ad agendum. Intellectus humanus habet aliquam formam, scil. ipsum intelligibile lumen, quod est de se sufficiens ad quædam intelligibilia cognoscenda . . . altiora vero intelligibilia intellectus humanus cognoscere non potest, nisi fortiori lumine perficiatur . . . quod dicitur lumen gratiæ, in quantum est naturæ superadditum. Sic igitur dicendum est, quod ad cognitionem cujuscunque veri homo indiget auxilio divino, ut intellectus a deo moveatur ad suum actum, non autem indiget ad cognoscendam veritatem in omnibus nova illustratione superaddita naturali illustrationi, sed in quibusdam quæ excedunt naturalem cognitionem.: 1
illa, qua nos movet ad bene volendum et agendum — habituale donum nobis divinitus inditum: 1
illud cadit sub merito condigni, ad quod motio gratiæ se extendit, motio autem alicujus moventis non solum se extendit ad ultimum terminum motus, sed etiam ad totum progressum in motu; terminus autem motus gratiæ est vita aeterna, progressus autem in hoc motu est secundum augmentum caritatis. Sic igitur augmentum gratiæ cadit sub merito condigni: 1
in actu meritorio duo sunt consideranda. Primum illud quod præcedit rationem meritorii, in quo includitur substantia et intentio actus ac rectitudo moralis. Secundum est ratio meritorii, quod est esse acceptum a divina voluntate, aut acceptabile, sive dignum acceptari ad præmium æternum. Quantum ad primum, potentia est causa prima et principalis, et habitus causa secunda, cum potentia utatur habitu, non e converso; alias habens semel gratiam nunquam posset peccare, cum causa secunda semper sequatur motionem causæ primæ, nec possit movere ad oppositum illius, ad quod causa prima inclinat. Sed accipiendo actum in quantum est meritorius talis conditio ei convenit principaliter ab habitu et minus principaliter a voluntate. : 1
indulgentiæ simpliciter tantum valent quantum prædicantur, dummodo ex parte dantis sit auctoritas et ex parte recipientis caritas et ex parte causæ pietas.: 1
indulgentiarum materia est abusus quæstorum et saepe illorum falsum crimen, nonnumquam impura et corrupta intentio papæ.: 1
inordinatio virium animæ præcipue in hoc attenditur, quod inordinate convertuntur ad bonum commutabile, quæ quidem inordinatio communi nomine potest dici concupiscentia: 1
manet clavium potestas quantum ad essentiam, sed usus impeditur ex defectu materiæ. Cum enim usus clavium in utente prælationem requirat respectu ejus in quem utitur, propria materia in quam exercetur usus clavium est homo subditus. Et quia per ordinationem ecclesiæ unus subditur alteri, ideo etiam per ecclesiæ prælatos potest subtrahi alicui ille, qui erat ei subjectus. Unde cum ecclesia hæreticos et schismaticos et alios hujusmodi privet subtrahendo subditos vel simpliciter vel quantum ad aliquid, quantum ad hoc quod privati sunt, non possunt usum clavium habere.: 1
manet igitur post peccatum liberum arbitrium, etsi miserum, tamen integrum . . . non ergo si creatura potens aut sapiens, sed tantum si volens esse desierit, liberum arbitrium amisisse putanda erit.: 1
maximi plane cordis est, per omnia ad dialecticam confugere, quia confugere ad eam ad rationem est confugere, quo qui non confugit, cum secundum rationem sit factus ad imaginem dei, suum honorem reliquit nec potest renovari de die in diem ad imaginem dei.: 1
media inter filium, qui est sanctus sanctorum, et alios sanctos, virgo regia, janua cœli, via, peccatorum scala: 1
multum rationalis, nisi esset determinatio ecclesiæ in contrarium, quia salvat et vitat omnes difficultates quæ sequuntur ex separatione accidentium a subjecto: 1
non est aliud peccare quam non reddere deo debitum . . . debitum est subjectum esse voluntate deo . . .hæc est justitia sive rectitudo voluntatis, quæ justos facit sive rectos corde, i.e.: 1
non est autem similis ratio de gratia et caritate.: 1
non est institutum ad satisfaciendum, sed ad spiritualiter nutriendum per unionem ad Christum: 1
non in omni mundi fabrica tantum fatigationis auctor assumpsit: 1
non in quolibet uti (potestatem clavium) possunt, sed in eos tantum, qui eis in sortem venerunt, nisi in necessitatis articulo.: 1
non ordinatæ essent, nisi gladius esset sub gladio: 1
non potest esse peccator adeo desperatus, quia posset consequi indulgentias, si habuerit intelligentem et fidelem informatorem et voluerit facere, quod potest, et habeat attritionem aliqualem, : 1
non potest intelligi remissio culpæ, si non adest infusio gratiæ: 1
non potest res ulla aliquid esse, si desinat ipsum esse.: 1
non sufficit solummodo reddere quod ablatum est, sed pro contumelia illata plus debet reddere, quam abstulit, sicut enim qui lædit salutem alterius, non sufficit si salutem restituit, nisi pro illata doloris injuria recompenset aliquid, ita qui honorem alicujus violat, non sufficit honorem reddere, si non secundum exhonorationis factam molestiam aliquid, quod placeat illi quem exhonoravit, restituit. Hoc quoque attendendum, quod cum aliquis quod injuste abstulit solvit, hoc debet dare, quod ab illo non posset exigi, si alienum non rapuisset.: 1
non tamquam ex duobus principiis, sed tamquam ex uno principio, unica spiratione: 1
omnia sacramenta sensibilia rite administrata [but for this there is requisite also, and above all, the priest who lives like the apostles] habent efficaciam salutarem: 1
omnis religio, quæ statum perfectionis profitetur: 1
opus meritorium hominis dupliciter considerari potest; uno modo, secundum quod procedit ex libero arbitrio, alio modo, secundum quod procedit ex gratia spiritus sancti. Si consideretur secundum substantiam operis et secundum quod procedit ex libero arbitrio, sic non potest ibi esse condignitas propter maximam inæqualitatem proportionis. Videtur enim congruum, : 1
panem et vinum quæ in altari ponuntur post consecrationem non solum sacramentum sed etiam verum corpus et sanguinem J. Christi esse et sensualiter, non solum in sacramento sed et in veritate, manibus sacerdotum tractari et frangi et fidelium dentibus atteri.: 1
paucissimi sunt vere contriti, ergo paucissimi salvarentur sine sacerdotibus; possunt autem omnes aliquo modo fieri attriti, et tales possunt sacerdotes juvare et eorum ministerio facere contritos et per consequens possunt eos salvare: 1
peccatum prius incipit homini displicere [maxime peccatori] propter supplicia, quæ respicit timor servilis, quam propter dei offensam vel peccati turpitudinem, quod pertinet ad caritatem . . . ipse etiam motus timoris procedit ex actu dei convertentis cor: 1
per consecrationem altaris fiunt panis et vinum sacramenta religionis, non ut desinat esse quæ fuerant, sed ut sint quæ erant et in aliud commutentur.: 1
prædestinatio non infert necessitatem saluti nec infert necessitatem libero arbitrio. Quoniam prædestinatio non est causa salutis nisi includendo merita : 1
præmittitur tamen etiam in sacramentali absolutione talis oratio, ne impediatur effectus sacramenti ex parte pænitentis: 1
propter conditionem status humanæ naturæ, quæ quidem licet per gratiam sanetur quantum ad mentem, remanet tamen in ea corruptio et infectio quantum ad carnem per quam servit legi peccati; remanet etiam quædam ignorantiæ obscuritas in intellectu; propter varios enim rerum eventus et quia etiam nos ipsos non perfectæ cognoscimus, : 1
propter humiliationem quidem, ut dum homo sensibilibus rebus, quæ natura infra ipsum sunt, ex præcepto creatoris se reverendo subicit, ex hac humilitate et obedientia deo magis placeat et apud eum mereatur.: 1
quæcunque causa adsit, quæ in utilitatem ecclesiæ et honorem dei vergat, sufficiens est ratio indulgentias faciendi . . . (nam) merita ecelesiæ semper superabundant.: 1
quædam instrumentalis virtus ad inducendam gratiam, quæ est sacramenti effectus, proportionata instrumento: 1
quædam miraculosa opera, esti sunt minora quam justificatio impii quantum ad bonum quod fit, sunt tamen præter consuetum ordinem talium effectuum et ideo plus habent de ratione miraculi: 1
quoniam inordinate se homo ad temporalia convertens semper singularem quandam perfectionem et excellentiam tamquam finem desiderat, recte ex hac parte superbia, quæ inordinatus est propriæ excellentiæ appetitus, initium omnis peccati ponitur: 1
recessus et accessus in motu liberi arbitrii accipitur secundum detestationem et desiderium . . . oportet igitur quod in justificatione impii sit motus liberi arbitrii duplex, unus quo per desiderium tendat in dei justitiam, et alius, quo detestetur peccatum.: 1
reconciliat autem dum offendicula hominum tollit ab oculis dei, : 1
reconciliati sumus deo, ut ait apostolus, per mortem christi. Quod non sic intelligendum est quasi nos sic reconciliaverit Christus, ut inciperet amare quos oderat, : 1
redemptio: “respondeo dicendum, quod per peccatum dupliciter homo obligatus erat, primo quidem servitute peccati, quia qui facit peccatum, servus est peccati. . . . Quia igitur diabolus hominem superaverat, inducendo ad peccatum, homo servituti diaboli addictus erat. Secundo, quantum ad reatum pœnæ, quo homo erat obligatus secundum dei justitiam. Et hoc etiam est servitus quædam; ad servitutem enim pertinet quod aliquis patiatur, quod non vult, cum liberi hominis sit uti se ipso ut vult. Quia igitur passio Christi fuit sufficiens et superabundans satisfactio pro peccato et reatu pœnæ generis humani, ejus passio fuit quasi quoddam pretium : 1
reprobatio dei non subtrahit aliquid de potentia reprobati; unde cum dicitur quod reprobatur non potest gratiam adipisci, non est hoc intelligendum secundum impossibilitatem absolutam, sed secundum impossibilitatem conditionatam: 1
reprobatio dei, qua ab æterno non eligendo quosdam reprobavit, secundum duo consideratur, quorum alterum præscit et non præparat, i.e.: 1
sacramenta novæ legis ad duo ordinantur, vid, ad remedium c. peccata et ad perficiendam animam in his quæ pertinent ad cultum dei secundum ritum Christianæ vitæ. Quicumque autem ad aliquid certum deputatur, consuevit ad illud consignari, sicut milites qui adscribebantur ad militiam antiquitus solebant quibusdam characteribus corporalibus insigniri, eo quod deputabantur ad aliquid corporale.: 1
sacramentum est corporale vel materiale elementum foris sensibiliter propositum ex similitudine repræsentans, ex institutione significans et ex sanctificatione continens aliquam invisibilem et spiritalem gratiam: 1
sacramentum est visibilis forma invisibilis gratiæ in eo collatæ, quam scil. confert ipsum sacramentum, non enim est solummodo sacræ rei signum sed etiam efficacia: 1
sed hac ex parte non potest accipi prima ratio hujus diversitatis, quia præparatio ad gratiam non est hominis, nisi in quantum liberum arbitrium ejus præparatur a deo. Unde prima causa hujus diversitatis accipienda est ex parte ipsius dei, qui diversimode suæ gratiæ dona dispensat ad hoc quod ex diversis gradibus pulchritudo et perfectio ecclesiæ consurgat, sicut etiam diversos gradus rerum instituit, ut esset universum perfectum.: 1
sed hoc est per modum meriti magis quam per modum satisfactionis. Sed quantum ad solutionem debiti, unus potest pro olio satisfacere, dummodo sit in caritate, ut opera ejus satisfactoria esse possint: 1
sed pro temporalibus ordinatis ad spiritualia, sicut est repressio inimicorum ecclesiæ, qui pacem ecclesiæ perturbant, sicut constructio ecclesiarum et pontium et aliarum eleemosynarum largitio.: 1
sed si quis pro falso crimine in judicio probato excommunicatus est, tunc, si humiliter sustinet, humilitatis meritum recompensat excommunicationis damnum.: 1
si aliquis non baptizatus confirmaretur, nihil reciperet.: 1
si aliquis per actum matrimonii intendat vitare fornicationem in conjuge, non est aliquod peccatum; . . . sed si intendat vitare fornicationem in se . . . hoc est peccatum veniale.: 1
si ergo recte fidei intuitu in ilium respicimus qui pro nobis pependit in ligno, a vinculis diaboli solvimur, i.e.: 1
sic igitur per hoc, quod dicitur homo gratiam dei habere, significatur quiddam supernaturale in homine a deo proveniens. Quandoque tamen gratia dei dicitur ipsa æterna dei dilectio, secundum quod dicitur etiam gratia prædestinationis, in quantum deus gratuito et non ex meritis aliquos prædestinavit sive elegit: 1
studeamus et nos ad ipsum per eam ascendere, qui per ipsam ad nos descendit; per eam venire in gratiam ipsius, qui per eam in nostram miseriam venit; per te accessum habeamus ad filium, O benedicta inventrix gratiæ, genetrix vitæ, mater salutis, ut per te nos suscipiat, qui per te datus est nobis. Excusat apud ipsum integritas tua culpam nostræ corruptionis . . . copiosa caritas tua nostrorum cooperiat magnitudinem peccatorum, et fœcunditas gloriosa fœcunditatem nobis conferat meritorum; domina nostra, mediatrix nostra, advocata nostra, tuo filio nos reconcilia, tuo filio nos commenda, tuo filio nos repræsenta! fac, O benedicta, per gratiam quam invenisti . . . ut qui te mediante fieri dignatus est particeps infirmitatis et miseriæ nostræ, te quoque intercedente participes faciat nos gloriæ et beatitudinis suæ: 1
unde caro ipsa, quæ concipitur in vitiosa concupiscentia polluitur et corrumpitur: ex cujus contactu anima, cum infunditur, maculam trahit, qua polluitur et fit rea, i.e.: 1
unde effectus non assimilatur instrumento sed principali agenti; sicut lectus non assimilatur securi, sed arti, quæ est in mente artificis: 1
unde relinquitur, quod ipse character interior sit essentialiter et principaliter ipsum sacramentum ordinis!: 1
unde vera justitia nisi de Christi misericordia? . . .soli justi qui de ejus misericordia veniam peccatorum consecuti sunt . . .quia non modo justus sed et beatus, cui non imputabit deus peccatum: 1
ut substantia panis maneat sub accidentibus suis non in proprie supposito, sed tracta ad esse et suppositum Christi, ut sic sit unum suppositum in duabus naturis.: 1
utrum actus matrimonialis excusari possit sine honis matrimonii: 1
utrum ad summum pontificem pertineat fidei symbolum ordinare?: 1
videretur enim esse mutatio in deo, si non ponatur in ipso justificato. Potest illa opinio confirmari per hoc, quod illud præceptum ‘Diliges dominum deum, etc.,’ est primum, a quo tota lex pendet et prophetæ. Ad actum igitur hujus præcepti aliquando eliciendum (actus elicitus dilectionis, rationis) tenetur voluntas; ita quod non potest esse semper omissio actus hujus præcepti sine peccato mortali. Quodcumque autem voluntas actum hujus præcepti exsequitur, licet informis, et disponit se de congruo ad gratiam gratificantem sibi oblatam, vel resistet et peccabit mortaliter, vel consentiet et justificabitur.: 1